SOSYOLOJİ
DERSİ PROGRAMI
(11. SINIF)
AÇIKLAMA:
Ders Geçme ve Kredi Sistemine göre dönemler esas alınarak hazırlanan ve halen Sınıf Geçme Sisteminde uygulanmakta olan bu program, 2455 ve 2470 sayılı Tebliğler Dergisindeki açıklamalar doğrultusunda sınıflar esas alınarak düzenlenmiş olup, uygulama bu doğrultuda yapılmaktadır. (Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 27.4.1998/64 sayılı Kararı)
Lise, Anadolu, Yab.Dil Ağır.Liselerinin Sosyal Bil.Alanının 11. Sınıfında: Alan Dersi, diğer alanlar île Fen Lisesi ve A.G.S.Lisesinin 11. Sınıfında: Alan Seçmeli Ders
T.C.
MÎLLÎ eğitim
bakanlığı
TALİM VE TERBİYE KURULU başkanlığı
Karar Sayışı : 353 Karar
Tarihi: 01/11/1995 TD: 04/12/1995-2444
Konu: Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Sınıf Geçme Yönetmeliği'ni Uygulayan Ortaöğretim Kurumları Sosyoloji Programının kabulü.
Kurulumuzda görüşülen. Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Sınıf Geçme Yönetmeliği'ni uygulayan ortaöğretim kurumları Sosyoloji dersi programının 1997-1998 öğretim yılından itibaren uygulanmak ve denenip geliştirilmek üzere ekli örneğine göre kabulü kararlaştırıldı.
ORTAÖĞRETİM KURUMLARI SOSYOLOJİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI AÇIKLAMALAR:
1. "Sosyoloji" dersi öğretim programı. Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği'ni uygulayan oklularda bir yıl 3 saat uygulanmak üzere hazırlanmıştır.
2. Programda, 1739 sayılı Millî eğitim Temel Kanuncuda ifadesini bulan ortaöğretimin amaç ve ilkeleriyle "Sosyoloji'* dersinin amaçları arasında, öğrenci düzeyi de dikkate alınarak bir paralellik sağlanmıştır.
3. Programda, konu ile ilgili olarak Atatürk ilke ve inkılaplarına ilişkin kavramların öğrencilere kazandırılması amaçlanmıştır.
4. Programın oluşturulmamsında, Sosyoloji'nin hem dünyada hem de Türkiye'deki gelişmeleri gözönünde bulundurulmuştur.
5. Program metninde, dersin genel amaçları ve sınıf amaçları verilmiştir. Ayrıca, her amaç için ölçülebilir ve gözlenebilir nitelikte davranışlar yazılmıştır.
6. Programda, amaç ve davranışların gerçekleştirilmesini sağlayacak nitelikte konu başlıkları ve alt başlıklar yer almıştır.
7. "işleniş" bölümleri, bir ünitede özellikle vurgulanması gerekli noktaların dikkate alınması amaçlanarak hazırlanmıştır.
8. "Temel Kavramlar" bölümünde, konular işlenirken öğrencilere kazandırılması gereken kavramlar liste halinde verilmiştir.
9. "Değerlendirme Soruları" sınırlayıcı olarak değil, örnek niteliğinde sorular olarak düzenlenmiştir.
10. Bu programa uygun olarak hazırlanacak ders kitabı A4 ebadında 8-12, B5 ebadında 12-16 forma olacaktır.
SOSYOLOJİ DERSİNİN GENEL AMAÇLARI
1. Sosyolojinin konuşu bilgisi.
2. Toplumun yapışım, işleyişini, değişimim ve bunların bağlı olduğu toplumsal yasaları kavrayabilme.
3. Bireyin sorunlarının, toplumun sorunlarının da bireylerle ilişkilerim (etkileşimlerim) kavrayabilme.
4. Toplumsal sorunları kavrayabilme; toplumun, ekonomik, ve kültürel kalkınmasına bilinçli bir şekilde katkıda bulunabilme.
5. Kültürün çeşitli boyutları (ne olduğu, sosyalleşmeyle ilgisi, maddi-manevi ayırımı, milli kültürün anlamı, kültürlerarası etkileşim, kültür değişmesi vb.)'nı kavrayabilme.
6. Sosyal değişmenin, toplumu bütün boyutlarıyla etkilediğim, bireylerlde çeşitli uyum sorunları yaratabildiğini bunlara rağmen zorunlu ve gerekli olduğunu kavrayabilme.
7. Toplumu, geçmişiyle ilişkisi içinde tanıyabilme, içinde yaşanılan durumu bilinçli bir biçimde yorumlayabilirle.
8. Türk toplumunun, yapışım tanıyabilme, bugünü daha bilinçli bir şekilde yorumlayabilirle.
9. Cumhuriyeti diğer yönetim biçimlerinden ayıran üç temel ilke (çağdaşlık, laiklik ve millilik)'nin önemini kavrayabilme.
10. Milletler ailesi içinde, Türk toplumunun saygın ve onurlu bir yeri olduğu bilincim güçlendirme.
11. Toplumun, "farklılıkları kuşatan bir birlik" halinde ve demokrasi temelinde gelişip güçlenmesine katkıda bulunma.
SOSYOLOJİ DERSİNİN ÖZEL AMAÇLARI
Bu dersi başarıyla tamamlayan bir öğrenci, aşağıdaki bilgi, tutum, beceri ve davranışlara sahip olur;
1. Sosyolojinin kapsamım bilir,
2. Sosyoloji ile ilgili temel kavramların anlamım bilir,
3. Sosyolojinin insan bilimleri arasındaki yerini kavrar,
4. Bilimsel yöntemlerin sosyolojide uygulanmasının önemini kavrar,
5. Araştırma tekniklerinin sosyolojide kullanımının önemini kavrar.
6. Toplumsal yapının "ne olduğunu" (neliğini) kavrar,
7. Toplumsal ilişkinin sosyal yapı içindeki yerini kavrar,
8. "Toplumsal statü ve "toplumsal rol"ün "ne olduğunu^ kavrar,
9. "Toplumsal değerler m "ne olduğunu" kavrar,
10. "Toplumsal nonrmun "ne olduğunu" kavrar,
11. "Toplumsal kontrol"ün "ne olduğunu" kavrar,
12. 'Toplumsal sapma"nın "ne olduğunu" kavrar.
13. "Toplumsal gruplarsın yapı ve işlevlerini kavrar,
14. "Köy"ün yapışım kavrar,
15. "Kent", "Büyük Kent". "Metropolün yapışım kavrar,
16. "Millet" kavramının kapsamım kavrar,
17. "Toplumsal tabakalaşmanın "ne olduğunu kavrar.
18. "Toplumsal tabakalaşma şekillenenin "yapışım” kavrar.
19. "Toplumsal hareketliliksin "ne olduğunu" kavrar,
20. "Kültür' kavramının "ne olduğu"nu kavrar,
21. Kültürün kendisini oluşturan diğer kültürel unsurlarla arasındaki ilişkiyi kavrar,
22. Kültürün kazanılmasının önemini kavrar.
23. "Toplumsal kurum" kavramının anlamım bilir.
24. Kültür-toplumsal kurum ilişkisini kavrar.
25. Aile kurumunun yapısal özelliklerim kavrar.
26. Ailenin toplumsal işlevlerim kavrar.
27. Evlilik türlerim bilir,
28. Aile türlerim bilir,
29. Boşanma ve sonuçlarım kavrar,
30. Kadının toplum içindeki yerini kavrar,
31. Din kurumunun yapışım kavrar,
32. Din ve Laiklik ilişkisin! kavrar.
33. Ekonominin temel kavramlarım bilir.
34. Ekonominin temel konularım kavrar.
35. Ekonomik sistemlerin özelliklerim kavrar,
36. Siyasal kurumların "ne olduğusun kavrar,
37. Siyasal yönetim şekillerinin "ne olduğu"nu kavrar.
38. Toplumsal deişmenin yapışım kavrar.
39. Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörlerin değişmedeki rollerinin önemini kavrar.
40. Toplumsal değişme tiplerinin özelliklerim kavrar.
41. Toplumsal gelişmenin unsurlarım kavrar.
42. Toplumsal çözülmenin nedenlerim kavrar,
43. Türkiye'de toplumsal gelişmeyi kavrar,
SOSYOLOJİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELERİN % DAĞILIMI
|
Ünite Numaı'ası |
Ünitenin Adı |
Ünitenin Program İçindeki Payı |
|
I. Ünite |
Sosyolojiye Giriş |
% 15 |
|
11. Ünite |
Toplumsal Yapı |
% 35 |
|
III. Ünite |
Kültür ve Toplumsal Kurumlar |
% 35 |
|
IV. Ünite |
Toplumsal Değişme |
% 15 |
l. ÜNİTE:
SOSYOLOJİYE GİRİŞ
Amaç : l. Sosyolojinin kapsamı bilgisi.
Davranışlar :
1. Sosyolojinin konusunun ne olduğunu söyleme/yazma.
2. "Toplumun bilimsel olarak incelenebilirliğinin anlamım açıklama.
3. "Toplum"u konu alan diğer bilimleri sıralama.
4. Hangi sosyal olayların sosyolojinin konuşu olduğunu açıklama.
5. Sosyal olgu i le sosyal olay farkım açıklama.
6. Sosyoloji biliminin temel özelliklerim açıklama.
7. Toplumun bilimsel olarak incelenmesinin nedenlerim söyleme/yazma.
8. Sosyolojinin tanımım söyleme/yazma.
Amaç : 2. Sosyoloji ile ilgili temel kavramların anlam bilgisi.
Davranışlar :
1. "Kalabalık". "Sosyal yığın". "Sosyal kategori" kavramlarının tanımlarım söyleme/yazma.
2. Toplum olabilme koşullarım sıralama.
3. "Toplumun tanımım söyleme/yazma.
4. Toplumları tarihsel gelişim süreci açısından sınıflandırma.
5. Günümüzde toplum sınıflamalarının hangi ölçütler doğrultusunda yapıldığım söyleme/yazma.
Amaç : 3. Sosyolojinin insan bilimleri arasındaki yerini kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Konuşu açısından, verilen insan bilimlerinden birisiyle sosyolojinin benzer yönlerini açıklama.
2. Konuşu açısından. verilen insan bilimlerinden birisinin sosyolojiden farklı yönlerim açıklama.
3. Sosyolojinin insan bilimleri içindeki yerini yorumlama.
Amaç : 4. Bilimsel yöntemlerin sosyolojide uygulanmasının önemini kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Bilimsel yöntemin neden gerekli olduğunu örnekle açıklama.
2. Bilimsel yöntemin temel kavramları olan ön kabuller, kesinlik, nedensellik. nesnellik vb. örnekle açıklama.
3. Tümdengelim ve tümevarım gibi akıl yürütme ilkelerini örnekle açıklama.
4. Bilimsel yöntemin gözlem, hipotez, deneyleme, yasa aşamalarım örnekle açıklama.
5. Sosyolojide gözlemin özelliğim örnekle açıklama.
Amaç : 5. Araştırma tekniklerinin sosyolojide kullanımının önemini kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Araştırma tekniğinin ne olduğunu açıklama.
2. Araştırmada örnekleri seçiminin gereğini açıklama.
3. Verilen bir veri toplama tekniğinin kullanılma amacım örnekle açıklama.
4. İstatistik analizle elde edilen bilgilerden sosyolojide nasıl yararlanılabileceğim açıklama.
KONULAR:
A. Sosyolojinin Alanı
1. Sosyolojinin konuşu ve tanımı
2. Toplumun tanımı
B. Sosyolojinin Diğer Bilimlerle îlişkisi
1. Sosyoloji-Tarih
2. Sosyoloji-Psikoloji
3. Sosyoloji-Antropoloji
Davranışlar :
1. Konuşu açısından, verilen insan bilimlerinden birisiyle sosyolojinin benzer yönlerini açıklama.
2. Konuşu açısından. verilen insan bilimlerinden birisinin sosyolojiden farklı yönlerim açıklama.
3. Sosyolojinin insan bilimleri içindeki yerini yorumlama.
Amaç : 4. Bilimsel yöntemlerin sosyolojide uygulanmasının önemini kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Bilimsel yöntemin neden gerekli olduğunu örnekle açıklama.
2. Bilimsel yöntemin temel kavramları olan ön kabuller, kesinlik, nedensellik. nesnellik vb. örnekle açıklama.
3. Tümdengelim ve tümevarım gibi akıl yürütme ilkelerini örnekle açıklama.
4. Bilimsel yöntemin gözlem, hipotez, deneyleme, yasa aşamalarım örnekle açıklama.
5. Sosyolojide gözlemin özelliğim örnekle açıklama.
Amaç : 5. Araştırma tekniklerinin sosyolojide kullanımının önemini kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Araştırma tekniğinin ne olduğunu açıklama.
2. Araştırmada örnekleri seçiminin gereğini açıklama.
3. Verilen bir veri toplama tekniğinin kullanılma amacım örnekle açıklama.
4. İstatistik analizle elde edilen bilgilerden sosyolojide nasıl yararlanılabileceğim açıklama.
KONULAR:
A. Sosyolojinin Alanı
1. Sosyolojinin konuşu ve tanımı
2. Toplumun tanımı
B. Sosyolojinin Diğer Bilimlerle îlişkisi
1. Sosyoloji-Tarih
2. Sosyoloji-Psikoloji
3. Sosyoloji-Antropoloji
4. Sosyoloji-Hukuk
5. Sosyoloji-Ekonomi
6. Sosyoloji-Siyaset Bilimi
7. Sosyoloji-Coğrafya
C. Sosyolojide Yöntem ve Araştırma Teknikleri
1. Bilimsel yöntem
a. Bilimsel çalışmalarda ön kabuller
b. Bilimin nitelikleri
e. Sosyolojinin bilim olduğunun göstergeleri
d. Sosyolojinin insan bilimleri içindeki yeri
2. Sosyolojik araştırmada veri toplama teknikleri
a. Anket c. Olay incelemesi
b. Monografi d. Sosyometri vb.
İŞLENİŞ:
Bu ünitede;
- Düz anlatım yöntemiyle. Sosyolojinin olgusal-sosyal olguları inceleyen-bir bilim dalı olduğu, başka deyişle, olgulara dayandığı, olanı olduğu gibi incelediği, değer yargıları vermediği, yani normatif bir etkinlik olmadığı, pozitif bir özellik taşıdığı vurgulanmalıdır.
- Sosyal olay. sosyal olgu terimleri arasındaki fark; ilkinin tekil ve somut olduğun, ikincinin soyutlama ve genelleme yoluyla elde edildiği ve bir süreci ifade ettiği belirtilmelidir.
- Sosyolojinin, konusuna giren olayları bilimsel yöntemle araştırdığı belirtilmelidir. Karşılaştırma yöntemiyle, ayrıca, topluma ve toplum olaylarına bakış açışı ortaya konulmalı, ele alış biçimi bakımından diğer bilimler arasındaki fark açıklanmalıdır.
- Sosyolojide, tarihsel açıdan bakıldığında önce kurumsal çalışmaların yapıldığına, daha sonraları alan çalışmalarına yöneldiğine işaret edilmelidir.
- Kuramsal çalışmalarda, makro yaklaşımın önem kazandığı, bunda temel ilkenin toplumu bütünlüğü içinde kavramak olduğu, bu tutumun bir dönemin toplumsal bunalımlarına çare aramak amacından kaynaklandığı, bunalıma da ancak toplumun bütünü incelenerek çözüm bulunabileceği, düşüncesine dayandığı belirtilmelidir.
- Sosyal olayların karmaşık yapışı, bütünlüğe ulaşmanın zorluğu, bunun araştırmacıları mikro yaklaşıma yönelttiği, giderek alan çalışmalarının önem kazandığı verilmelidir.
- Toplum olabilme koşulları anlatırken, belirli bir toprak parçası (yurt)'na sahip olma. birlikte yaşama isteği taşıma değişmeye rağmen süreklilik, ortak kültür vb. noktalara değinilmelidir.
- Sosyolojinin diğer insan bilimleriyle ilişkisi verilirken benzerlikler, farklılıklar ve aralarındaki ilişkiler gözönünde bulundurulmalıdır.
- Sosyolojide tümdengelimin hipotezlerin kurulmasında ve kuramların gelişmesindeki rolü açıklanmalıdır. Kuramların da sosyal olayların açıklanışındaki işlevi vurgulanmalıdır. Tümevarım açıklanırken, bilimsel yöntemin aşamaları (gözlem, hipotez, deneyleme ve yasa)'na değinilmelidir. Ayrıca gözlemin sosyolojideki önemine değinilerek. bu bilime özgü gözlem yolları (katılımlı. katılımsız gözlem) örnekle açıklanmalıdır.
- Sosyolojik çalşımalarda. sosyal yapı ve sosyal değişme açısından araştırma yapmanın gerekliliği özellikle vurgulanmalıdır.
- Türkiye'de Sosyolojinin gelişimi ve tarihçesi ile ilgili bir okuma parçası bu ünitenin sonuna konularak öğrencinin bilgilenmesi sağlanmalıdır. Kaynakçada konu ile ilgili literatüre yer verilmelidir.
TEMEL KAVRAMLAR :
Sosyoloji Araştırma teknikleri
Toplum Anket
Toplumsal olgu Monografi
Toplumsal yığın Sosyometri
Toplumsal kategori İstatistik
Deneysel yöntem Örneklem
DEĞERLENDİRME SORULARI :
1. Toplum halinde yaşamak bir zorunluluk mudur? Niçin?
2. Sosyolojinin konuşu nedir? Açıklayınız.
3. Sosyolojinin toplum olaylarına bakış açışım yorumlayınız.
4. İnsanla ilgili her olay niçin sosyolojinin konuşu değildir? Açıklayınız.
5. Toplum olaylarına sosyolojinin bakış açışı ile hukukun basık açışım karşılaştırınız.
6. Konuları açısından Sosyoloji ile Psikoloji arasındaki farkı açıklayınız.
7. Toplum halinde yaşamak, insana neler kazandırmıştır? Açıklayınız.
S. Monografi tekniğinin sonuç taundan nasıl yararlanılabileceğim örnekle açıklayınız.
Amaç : 6. Toplumsal yapının ne olduğunu (neliğini) kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. "Yapı" ve "toplumsal yapı"nın ne olduğunu
örneklerle açıklama.
2.
Toplumsal yapının hangi şekillerde ele alınabileceğim ölmeklerle açıklama.
3. Fiziki yapı (coğrafi mekan, topluluğun büyüklüğü, küçüklüğü vb.) açısından toplumsal yapıyı açıklama.
4. Nüfus (demografi) açısından toplumsal yapıyı açıklama.
5.Toplumsal ilişkiler açısından "sosyal yapı"yı açıklama.
6. Kültürel açıdan toplumsal yapıyı açıklama.
7. Tabakalaşma açısından toplumsal yapıyı açıklama.
8. Toplumsal sistemin özelliklerini açıklama.
9. Toplumsal yapı içinde ver alan sistemlerin birbirleriyle etkileşimlerim örnekle açıklama.
10. Toplumsal değişmenin anlamım açıklama.
11. Değişmece rağmen toplumsal yapının sürekliliğinin anlamım açıklama.
Amaç : 7. Toplumsal ilişkinin sosyal yapı içindeki yerini kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. " Toplumsal ilişki"nin ne olduğunu örnekle açıklama.
2. Toplumsal ilişkinin gerçekleştiği alanları örnekle açıklama.
3.Toplumsal ilişkilerin nasıl bir ilişkiler sistemi oluşturduğum! açıklama.
4. Toplumsal ilişkinin ö/elliklerini örnekle açıklama.
5. Toplumsal ilişkilerin işlevlerim açıklama.
6. Davranış kalıbım açıklama.
7. Toplumsal yapı içinde ilişkilerin nasıl bir davranış kalıbı oluşturduğunu açıklama.
Amaç : S. "Toplumsal statü" ve "toplumsal rol"ün "ne olduğunu" kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Bireyin toplumdaki yerinin belirlenmesinde etkili olan "toplumsal statü" ve "toplumsal rol"ün anlamım açıklama.
2. Statü ve rol ilişkisin örnekle açıklama.
3. Rollerin statülerce nasıl belirlendiğim örnekle açıklama.
4. Statü ve rol ile toplumsal ilişki arasındaki bağlantıyı açıklama.
5. Statü ve rol ile toplum yapışı arasındaki ilişkiyi açıklama.
6. Toplumsal statüleri sınıflandırmayı örnekle açıklama.
7. Statü ve rolün toplumlara ve kültürlere göre nasıl değişebileceğini örnekle açıklama.
8. Bir toplumsal statünün diğer toplumsal statüleri ile ilişkisin! açıklama.
9. Bireyin nasıl birden fazla statüsünün olabileceğim örneklerle açıklama.
10. Farklı statülere göre farklı rollerin nasıl benimsendiğim örnekle açıklama.
11. "Anahtar statü", "anahtar rol" kavramlarım örnekle açıklama.
12. "Rol çatışması"nı örnekle açıklama.
13. Açık olmayan rollerle, sürekli olmayan rollerin rol çatışmasına nasıl neden olduğunu açıklama.
14. Davranış biçimi ile rol ilişkisin açıklama.
15. Davranış biçimi ile statü arasındaki ilişkiyi açıklama.
16. Rol çatışmasının yaratacağı bunalımı giderebilme yollarım açıklama.
Amaç : 9. "Toplumsal değerlersin "ne olduğunu" kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. "Toplumsal değersin ne olduğunu açıklama.
2. Toplumsal değerlerin maddi ve manevi açılardan nasıl ele alınabileceğim örnekle açıklama.
3. Toplumsal değerlerin toplumsal yapı ve toplumsal düzen açısından öne-mini açıklama.
4. Toplumsal değerlerin nasıl oluştuğunu açıklama.
5. Toplumsal değerlerin işlevlerim açıklama.
6. Toplumsal değerlerin yavaş değişmesinin nedenini açıklama.
7. Toplumsal değerlerin, toplumlara ve gruplara göre nasıl değiştiğini örnekle açıklama.
8. Toplumsal değerlerin toplumsal ilişkilerdeki rolünü açıklama.
9. Grupların ve kurumların toplumsal değerlerle ilişkisin! açıklama.
10. Statülerin belirlenmesinde toplumsal değerlerin işlevim açıklama.
11. Toplumsal kimliğin oluşmasında değerlerin işlevim açıklama.
Amaç : 10. "Toplumsal normsun "ne olduğunu" kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. "Toplumsal normsun ne olduğunu açıklama.
2. Toplumsal norm türlerim açıklama.
3. Normların toplumsal işlevlerim açıklama.
4. Toplumsal düzen açısından normların önemini açıklama.
5. Toplumsal ilişkilerde normların işlevlerim açıklama.
6. Sosyal uyumla normlar arasındaki ilişkiyi açıklama.
7. Normların toplumsal değerlerle ilişkisini açıklama.
Amaç : 11. "Toplumsal Kontrolsün "ne olduğunu" kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. "Toplumsal Kontrolün ne olduğunu açıklama.
2. Toplumsal kontrolün amacım açıklama.
3. Toplumsal kontrol türlerim örnekle açıklama.
4. Toplumsal kontrolün işlevlerim açıklama.
5. Toplumsal kontrolün gruplar, kurumlar, statü ve rollerle ilişkisini açıklama.
6. Toplumsal kontrolün toplumsal yapı ve düzen açısından önemini açıklama.
7. Toplumsal kontrolün normların yaptırım gücü ile ilişkisini açıklama.
8. Toplumsal kontrolün, toplumsal ilişkileri düzenlemedeki rolünü açıklama.
9. Toplumsal kontrolün bireyler üzerindeki etkisinin niteliğini açıklama.
Amaç : 12. 'Toplumsal sapma’nın "ne olduğunu kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. 'Toplumsal sapma'nın ne olduğunu açıklama.
2. Normlar üzerinde uyuşma ve uyuşmazlığın ne olduğunu açıklama.
3. Psikolojik nedenlere dayanan sapma davranışlarının örnekle açıklama.
4. Sosyal etkenlere dayana sapma davranışlarım örnekle açıklama.
5. Kültür çatışmamsı ve grup farklılıklarının sapma davranışlarına etkilerim açıklama.
6. Sosyalleşme sürecinin sapma davranışları ile ilişkisini açıklama.
7. Sosyalleşme sürecinin sapma davranışları ile ilişkisini açıklama.
8. Hızlı değişmenin sapma davranışları ile ilişkisini açıklama.
c). "Toplumsal kimliksin sapma davranışları ile ilişkisini açıklama.
Amaç : 13. "Toplumsal grup"ların yapı ve işlevlerim kavrayabilme.
Davranırlar :
1. "Toplumsal grup"un ne olduğun açıklama.
2. Toplumsal grupların genel özelliklerim açıklama.
3. Toplumsal grupların işlevlerini örnekle açıklama.
4. Toplumsal gruplarda toplumsal ilişkilerin rolünü açıklama.
5. Toplumsal gruplarda statü ve rol ilişkilerim örnekle açıklama.
6. Toplumsal grubun yapışım açıklama.
7. Grupların toplum yapışı ile ilişkisini açıklama.
8. Toplumsal grupları ö/elliklerine göre sınıflandırma.
9. Grupların nicelik ve nitelik bakımından farklılığını örnekle açıklama.
Amaç : 14. "Köy'ün yapısını kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Köy öncesi döneminin özelliklerini maddeler halinde açıklama.
2. Toprağa yerleşmenin önemini açıklama.
3. Kov toplumsal yapısının özelliklerini açıklama.
4. Köyde toplumsal delişmenin ö/elliğini açıklama.
5. Türkiye'de köy toplumsal grubunun sorunlarım örnekle yorumlama.
Amaç : 15. "Kent". "Büyük Kent*'. "Metropol'ün yapışım kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Kent yaşantısına geçişin nedenlerim açıklama.
2. Kent toplumsal grubunun özelliklerini açıklama.
3. Kentin toplumsal yapışım açıklama.
4. Günümüzde kentleşme olgusunun nedenlerim açıklama.
5. Kentleşme-sanayileşme ilişkisini yorumlama.
6. Sağlıksız kentleşme ve doğurduğu sorunları açıklama.
7. Kent yaşamında hızlı toplumsal değişmenin varlığını örnekle açıklama.
8. "Metropolleşme" olgusunu açıklama.
9. Metropollerin yapısal ö/elliklerini açıklama.
Amaç : 16. "Millet" kavramının kapsamım kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Bir toplumsal grup olarak milletin özelliklerim açıklama.
2. Milleti meydan getiren unsurlar (toprak birliği, soy birliği, ekonomik birlik. tarih, dil. din. kültür, ülkü birliği )'i açıklama.
3. Milliyetçilik kavramının ne olduğunu açıklama.
4. Atatürk'ün millet anlayışım açıklama.
5. Atatürk'ün milliyetçilik anlayışım açıklama.
6. Atatürk'ün halkçılık anlayışım açıklama.
7. "Milli birlik"in sağlanmasının. toplumun devamlılığı açısından önemini açıklama.
Amaç : 17. "Toplumsal tabakalaşma"nın "ne olduğunu" kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. "Toplumsal tabaka" ve "Toplumsal tabakalaşma" kavramlarım açıklama.
2. "Toplumsal sınıf* kavramım örnekle açıklama.
3. Tabaka ve sınıf kavramları arasındaki farkları örnekle açıklama.
4. "'tabakalaşma piramidi"ni açıklama.
5. Tabakalar (alt. orta, üst)'ın genel özelliklerim açıklama.
Amaç : I8. Toplumsal tabakalaşma şekillenirin yapışım kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. "Kapalı tabakalaşma"nın ne olduğunu açıklama.
2. Kapalı tabakalaşmanın genel özelliklerim belirtme.
3. "Yarı kapalı tabakalaşma"nın ne olduğunu açıklama.
4. Yarı kapalı tabakalaşmanın genel özelliklerim belirtme.
5. "Açık sınıf tabakalaşması"nın ne olduğunu açıklama.
6. Açık sınıf tabakalaşmanın genel özelliklerim belirtme.
7. Açık sınıf tabakalaşması örneği- olarak demokratik toplumların tabakalaşma yapışım açıklama.
Amaç : 19. "Toplumsal hareketliliksin "ne olduğunu" kavrayabilirle.
Davranışlar :
l. "Toplumsal hareketlilik"in ne olduğunu açıklama.
2. "Dikey hareketliliksin ne olduğunu açıklama.
3. Dikey hareketliliği artıran etkenler 'eğitim, statülerin yasal nitelik kazanması, gü vb.)'in rolünü açıklama.
4. Dikey hareketliliğin toplumsal sonuçlarım örnekle açıklama.
5. Yatay hareketlilik'in ne olduğunu açıklama.
6. Yatay hareketlilik türlerim sıralama.
7. Toplumsal yapıda yatay hareketliliği örnekle açıklama.
8. Coğrafi mekan'da yatay hareketliliği örnekle açıklama.
9. Coğrafi hareketlilik (göçlersin nedenlerim açıklama.
10. Göçlerin oluşturduğu toplumsal sonuçları açıklama.
11. Toplumsal hareketlilik ile toplumsal değişme arasındaki ilişkiyi örnekle açıklama.
KONULAR :
A. Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler
1. Toplumsal yapı
2. Toplumsal ilişkiler
3. Toplumsal ilişki ile ilgili temel kavramlar
a. Toplumsal statü ve roller
b. Toplumsal değerler
c. Toplumsal normlar
d. Toplumsal kontrol
e. Toplumsal sapma.
B. Toplumsal Gruplar
1. Toplumsal grup ve özellikleri
2. Toplumsal grup çeşitleri
3. Toplumsal grup örnekleri
a. Köy-öncesi ve köy
b. Kent ve metropoller
c. Millet
C. Toplumsal Tabakalaşma ve Toplumsal Hareketlilik
l. Toplumsal tabakalaşma
2. Toplumsal tabakalaşma türleri
a. Kapalı tabakalaşma
b. Yarı kapalı tabakalaşma
c. Açık sınıf tabakalaşma
3. Toplumsal hareketlilik
4. Toplumsal hareketlilik türleri
a. Dikey hareketlilik
b. Yatay hareketlilik
Bu ünitede yer alan Atatürkçülükle İlgili Konular:
- Atatürk'ün Millet Anlayışı
- Atatürk'ün Milliyetçilik Anlayışı
- Atatürk'ün Halkçılık Anlayışı
İŞLENİŞ :
Bu ünitede;
- Düz anlatım yöntemiyle, toplumun çeşitli yönleri dikkate alınarak sosyal yapının temel unsurları açıklanmalıdır. Fiziki yapı. demografik yapı, ilişki yapışı. kültürel yapı örneklerle verilmeli, birbirleriyle ilişki içinde meydana getirdikleri bütünlüğün sosyal yapı olduğu vurgulanmalıdır.
- Toplumsal tabakalaşma açıklanmalı, bunun toplumsal yapıyı belirleyen temel etkenlerden biri olduğu belirtilmelidir.
- Toplumsal sistem örnekle açıklanmalı, sonra sistem ve alt sistemler arasındaki bağlantı; ardında da. Bunların toplumsal yapı ile ilişkisi ortaya konulmalıdır.
- Düz anlatım ve tartışma yöntemleri birlikte uygulanarak; toplumsal değişmenin sürekliliği, maddi ve maddi olmayan kültür unsurlarının değişme hızının aynı olmadığı, ikincilerin değişme hızının daha düşük yani bir "kültürel gecikmedin söz konuşu olduğu açıklanmalıdır. Ayrıca, toplumsal yapıda sürekli değişme olmasına rağmen, yapının varlığım koruduğu, başka bir deyişle toplumsal yapının hem değiştiği hem de süreklilik özelliği taşıdığı vurgulanmalıdır.
- Toplumsal ilişkilerin toplumsal yapı ile bağı kurulmalı, bu ilişkilerin toplumsal yapının temel dayanaklarından biri olduğu belirtilmelidir. Ayrıca, toplumsal ilişkiler açıklandıktan sonra, bunları belirleyen, düzenleyen, denetleyen (statü, rol. değerler, normlar, toplumsal kontrol vb.) etkenler verilmelidir.
- Toplumsal ilişkiler açıklanırken, davranış kalıbının işlevi verilmeli; "aynı davranışta bulunan insanların sürekli yinelemeler yoluyla biçimlendikleri, düşünceler ve hareketlerdeki bu yinelenişlerin bir kültürel örüntü oluşturduğu" anlatılmalıdır.
- Karşılaştırma yoluyla toplumsal davranışın ne olduğu açıklanarak normlarla karşılıklı ilişkisi örneklerle açıklanmalıdır.
- Değerlerin oluşması ve değişmesi. toplumun kurumları )hukuk. ahlak, din vb.riyle ilişkileri gözönünde bulundurularak açıklanmalıdır. Herhangi bir kurumda şekillenen bir değerin zamanla toplumsal bir değer biçimini kazandığı gibi değerini yitirebileceğini de vurgulanmalıdır. Maddi kültür unsurlarından meydana gelen değişmelerin değerler sisteminde nasıl şekillendiği örnekle verilmelidir. Değerler sisteminin de maddi kültür unsurları üzerinde etkileri açıklanmalıdır.
- Değerler, normlar toplumsal kontrol konuları, birbirleriyle ilişkileri. birbirlerine etkileri ve toplum düzenini sağlamadaki rolleri dikkate alınarak, örneklerle anlatılmalıdır. Sapma davranışlarının ortaya çıkış nedenler (psikolojik nedenler, sosyal nedenler, kültür çatışması, grup farklılığına dayanan nedenler vb.)'i belirtilerek örnekle açıklanmalıdır.
- Tartışma yöntemiyle. Türkiye'de Köy toplumsal grubu anlatılırken sosyal hareketlilik (mobilite) nedenleri vurgulanmalı, bu olgu hem köy hem kent. hem de uluslararası boyutuyla ele alınmalıdır. Bu çerçevede "göç", "kentleşme", "çevre kirliliği", "gecekondulaşma" vb. sorunlar üzerinde durulmalıdır.
- Millet oluşturan unsurların bir bütün içinde anlamlı oldukları, hiçbirinin tek hasma milleti oluşturmaya yetmeyeceği vurgulanmalıdır. Bu unsurlardan bazılarının tarihsel süreç içinde o milleti meydana getirmiş olabileceği, başka bir deyişle her milletin kendine özgü ve sentez sonucu oluştuğu açıklanmalıdır. Ayrıca. Atatürk'ün "millet", "milliyetçilik" ve "halkçılık" anlayışı da verilmelidir.
- Tabakalaşma konuşu açıklanırken farklı tabakalaşma sınıflamalar (kölelik. kast sistemi, mülkiyet sistemi, sınıf sistemi vb.)'ı olduğu belirtilmelidir.
TEMEL KAVRAMLAR :
Demografi Davranış kalıbı, biçimi
Toplumsal yapı Değerler
Toplumsal ilişki Normlar
Toplumsal grup Tabakalaşma
Toplumsal kontrol Toplumsal hareketlilik
Toplumsal sapma
Statü ve rol
DEĞERLENDİRME SORULARI :
1. Toplumun fizik yapışım açıklayınız.
2. Nüfus yapışım bilmenin toplumsal açıdan önemini tartışınız.
3. Toplum yapısının değişebilme ve süreklilik özelliklerim açıklayınız.
4. Etkileşme olmadan toplumsal ilişki olabilir mi'? Açıklayınız.
5. Statü ve rol arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
6. Statü ile davranış biçimi ilişkisini açıklayınız.
7. Değerlerle normlar arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
8. Normların yaptırım gücü ne zaman hissedilir? Örnekle açıklayınız.
9. Toplumsal grupların işlevlerim örnekle açıklayınız.
10. Küçük gruba bir örnek vererek yapışım açıklayınız.
11. Köy ve kent gruplarım ilişkiler açısından karşılaştırınız.
12. Milleti oluşturan unsurlar arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
13. Tabaka ve toplumsal sınıf kavramlarım ayrıca özellikleri yönünden karşılaştırınız.
14. Dikey hareketliliği bir örnekle açıklayınız.
III. ÜNİTE: KÜLTÜR VE TOPLUMSAL KURUMLAR
Amaç : 20. Kültür kavramının "ne olduğunu kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Kültür kavramım örnekle açıklama.
2. Kültürün maddi ve maddi olmayan yanlarım örnekle açıklama.
3. Kültürün maddi ve maddi olmayan yanları arasındaki ilişkiyi açıklama.
4. Kültürün milli ve evrensel boyutlarım açıklama.
5. "Kültürel gecikme^nin ne olduğunu açıklama.
6. "Alt kültür" ün anlamım açıklama.
7. Alt kültürün milli kültür ile ilişkisin) açıklama.
8. Kültürün temel işlevlerim açıklama.
Amaç : 21. Kültürün, kendisini oluşturan kültürel unsurlarla arasındaki ilişkiyi kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Kültürün toplumsallık, öğrenilirlik. tarihsellik. süreklilik, görelilik özelliklerim açıklama.
2. Örf ve adeti örnekle açıklama.
3. Örf ve adetin kültür içindeki yerini örnekle açıklama.
4. Kültürün davranış biçimi ile ilişkisini açıklama.
5. Kültürün dil ile ilişkisini açıklama.
6. Kültürün eğitim ile ilişkisini açıklama.
7. Sanat-kültür ilişkisini örnekle açıklama
8. Kültürün hem zamanla, hem de toplumdan topluma nasıl değiştiğini açıklama.
9. Kültür, dil, sanat konularında Atatürk'ün görüşlerini yorumlama.
Amaç : 22. Kültürün kazanılmasının önemini kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Kültüre katılmanın anlamım örnekle açıklama.
2. Kültürü katılma şekillerim örnekle açıklama.
3. Sosyalleşmenin anlamım açıklama.
4. Sosyalleşme-kültür ilişkisini' açıklama.
5. Sosyalleşmede etkili olan temel sosyal kurumlar (aile, okul, ekonomi, din vb.nin işlevlerini açıklama.
6. Kültür-kişilik ilişkisini açıklama.
7. "Kültürel kimlik" kavramım örnekle açıklama.
8. "Kültürel benzeşme", "kültürel farklılık" kavramlarım örnekle açıklama.
9. "Kültürleme", "kültürlenme", "kültürleşme" kavramlarım örnekle açıklama.
10. "Kültür emperyalizmi", "kültürel yozlaşma" kavramlarım örnekle açıklama.
11. Atatürk'ün bu konulardaki görüşlerini açıklama.
Amaç : 23. "Toplumsal kurum" kavramının anlam bilgisi.
Davranışlar :
1. "Kurum"un ne olduğunu söyleme/yazma.
2. Kurumun yapısal özelliklerini sıralama.
3. Toplumsal kurumun anlamım söyleme/yazma.
4. Toplumsal kurumları sıralama.
5. Örgütlenmenin anlamım söyleme/yazma.
Amaç : 24. Kültür-toplumsal kurum ilişkisini kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Toplumsal kurumun maddi ve maddi olmayan unsurlarım açıklama.
2. Toplumsal kurum-örgütlenme ilişkisini açıklama.
3. Toplumsal kurumun kültürle ilişkisini açıklama.
Amaç : 25. Aile kurumun yapısal özelliklerim kavrayabilirle.
Davranışlar :
Amaç : 25. Aile kurumun yapısal özelliklerim kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Ailenin niteliğim açıklama.
2. Ailenin toplumsal yapışım açıklama.
3. Tarihte ve günümüzde aile ve akrabalık ilişkilerini açıklama.
4. Ailede dayanışmanın önemini açıklama.
5. Toplum yapısında meydana gelen köklü değişimlere bağlı olarak aile yapısındaki değişmeleri açıklama.
Amaç : 26. Ailenin toplumsal işlevlerim kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Ailenin, insan soyunun devamım sağlama işlevim açıklama.
2. Aile bireylerim temel ihtiyaçlarım karşılama görevini açıklama.
3. Eğitim görevini açıklama.
4. Kültürün taşıyıcılığı görevini açıklama.
5. Ailenin sosyalleşmedeki rolünü açıklama.
Amaç : 27. Evlilik türleri bilgisi.
Davranışlar :
1. Evliliğin anlamım söyleme/yazma.
2. Evlilik biçimlerim sınıflandırma.
3. İçten evlenme (Endogaminin ne olduğunu söyleme/yazma.
4. Dıştan evlenme (Ekzogami)'nin ne olduğunu söyleme/yazma.
5. Tek eşlilik (Monogami)'in ne olduğunu söyleme/yazma.
6. Çok eşlilik (Poligami)'in ne olduğunu söyleme/yazma.
7. Yerleşilen yere göre evlilik çeşitlerini (Matrilokal, Patrilokal, Neolokal) sıralama.
8. Evlilik türleriyle toplumun yapışı arasındaki ilişkiyi belirtme.
9. Günümüzde evlilik anlayışının ne olduğunu belirtme.
Amaç : 28. Aile türleri bilgisi.
Davranışlar :
1. Aile türlerini sınıflandırma.
2. Büyüklüklerine göre (büyük-küçük) aile tiplerinin özelliklerim sıralama.
3. Otoriteye göre (babaerkil-anaerkil) aile tiplerinin özelliklerini sıralama.
4. Günümüzdeki çekirdek ailenin özelliklerini sıralama.
5. Çekirdek ailenin toplum yapışı içindeki yerini belirtme.
Amaç : 29. Boşanma ve sonuçlarım kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Boşanmanın ne olduğunu açıklama.
2. Tarihsel süreçte boşanmanın varlığım örnekle açıklama.
3. Medeni Kanun'a yöre boşanma nedenlerim açıklama.
4. Boşanmanın, eşleri üzerindeki etkilerim açıklama.
5. Boşanmanın, çocuklar üzerindeki etkilerim açıklama.
6. Boşanmanın, toplumsal sonuçlarım açıklama.
7. Boşanmayı güçleştiren toplumsal kuralları açıklama.
Amaç : 30. Kadının, toplum içindeki yerini kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Geçmişten günümüze kadının toplum içindeki rolünü örnekle açıklama.
2. Kadının aile içindeki işlevlerim açıklama.
3. Kadının ekonomik hayattaki rollerim açıklama.
4. Atatürkçü düşüncede kadının yerini açıklama.
5. Medeni Kanun'un kadına tanıdığı sosyal, siyasal ve ekonomik hakları örnekle açıklama.
Amaç : 31. Din kurumunun yapışım kavrayabilirle. Davranışlar :
1. Sosyolojide din olgusunun ele alınış biçimlerim açıklama.
2. Sosyolojide dinin kökeni ile ilgili totemi/m animizm, naturizm, monoteizm, politezim gibi görüşleri açıklama.
3. Dinin toplumsal ve psikolojik işlevlerim açıklama.
4. Geçmişten günümüze din ve toplumsal düzen ilişkisin! açıklama.
Amaç : 32. Din ve laiklik ilişkisin) kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Laikliğin anlamım açıklama.
2. Din ve laiklik ilişkisini örnekle açıklama.
3. Atatürkçü düşüncede laiklik anlayışım açıklama.
4. din ve vicdan hürriyetinin önemini açıklama.
5. Anayasa'da yer aldığı şekliyle laiklik kavramım açıklama.
Amaç : 33. Ekonominin temel kavramları bilgisi.
Davranışlar :
1. ekonominin tanımım söyleme/yazma.
2. ekonominin temel kavramları (ihtiyaç, mal. hizmet vb.)'nı sıralama.
3. Verilen bir temel kavramın tanımım söyleme/yazma.
4. İhtiyaçları belirleyen kültürel etmenlerin neler olduğunu söyleme/yazma.
5. ekonomide rasyonelliğin tanımım söyleme/yazma.
Amaç : 34. ekonominin temel konularım kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Ekonominin verilen ana unsurlarından birisini örnekle açıklama.
2. Üretimin verilen ana unsurlarından birisini. örnekle açıklama.
3. Tüketim mallarım sınıflama.
4. Tüketimi belirleyen kültürel etmenleri örnek vererek açıklama.
5. enflasyon, devalüasyon ve deflasyon kavramlarım karşılaştırmalı olarak açıklama.
6. Tasarruf şekillerim açıklama.
7. Tasarrufların iyi değerlendirilmesinin önemini açıklama.
8. Milli gelirin dağılım şekilleri olan fonksiyonel ve bireysel dağılımı açıklama.
9.Fonksiyonel dağılımında alınan pay çeşitleri olan rant. faiz. kar ve ücretin "ne olduğu"nu açıklama.
10. Mesleki ve teknik iş bölümünü örnek vererek açıklama.
11.İş birliğinin önemini örnekle açıklama.
Amaç : 35. Ekonomik sistemlerin özelliklerim kavrayabilme.
Davranışlar :
İ. "ekonomik sistem" kavramım tanımlama.
2. Ekonomik sistemler (kapitalizm, sosyalizm, karma ekonomi)' sıralama.
3. Verilen bir ekonomik sistemin temel ilkelerim maddeler halinde açıklama.
4. Verilen bir ekonomik sistemin yetersizliklerim maddeler halinde açıklama.
5. Atatürk'ün ekonomik sistemlerle ilgili görüşlerim açıklama.
6. Ekonomik sistemlerin temel sonuçlarım maddeler halinde açıklama.
Amaç : 36. Siyasal kurumların "ne olduğusun kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Siyaset kavramının ne olduğunu açıklama.
2. Siyasal kurumlar (devlet, hükümet parlamento vb.) sıralama.
3. Egemenliğin meşruiyet (haklılık)'ini açıklama.
4. Devlet kavramının ne olduğunu açıklama.
5. Vatan, halk, otorite gibi. devletlerin temel unsurlarım açıklama.
6. Devletin temel işlevlerim açıklama.
7. Hükümet kavramım açıklama.
8. Devlet-hükümet ilişkisin! örnekle açıklama.
9. Hükümetlerin oluşumunu açıklama.
10. Parlamentonun anlamım açıklama.
11. Siyasal partilerin amaçlarım açıklama.
12. Çağdaş devlet anlayışı yönünden siyasal partilerin işlevlerim örnekle açıklama.
13. Seçim sistemlerinin özelliklerim açıklama.
14. Propagandanın siyasal hayattaki işlevini açıklama.
15. İletişim araçlarının demokrasinin kurumlaşması açısından önemini açıklama.
Amaç : 37. Siyasal yönetim şekillerinin "ne olduğu"nu kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. "Siyasal yönetim" kavramım açıklama.
2. Siyasal yönetim şekillerim sıralama.
3. Siyasal yönetim şekillerinin genel özelliklerim, maddeler halinde açıklama.
4. Demokrasi kavramım açıklama.
5. Özgürlük kavramım açıklama.
6. [eşitlik kavramım açıklama.
7. Adalet kavramım açıklama.
8. Özgürlük kavramının demokrasi açısından önemini örnekle açıklama.
9. Eşitlik kavramının demokrasi açısından önemini örnekle açıklama.
10. Adalet kavramının demokrasi açısından önemini örnekle açıklama.
11. Bu kavramlar arasındaki ilişkiyi açıklama.
12. "Kuvvetler ayrılığı'" ilkesini açıklama.
13. Demokratik yönetimlerde kuvvetler ayrılığı ilkesinin önemini açıklama.
14. Bu yönetimlerde insanın varlığına, hakları ve özgürlüklerine verilen önemi açıklama.
15. Atatürkçü düşüncede insanlık, hak ve sorumluluk kavramlarım açıklama.
16. Atatürkçülüğün önemini açıklama.
17. Atatürkçülüğün "bütünlük" niteliğim açıklama.
18. "Atatürkçülüğün yabancı ideolojilerle niçin açıklanamayacağını yorumlama.
KONULAR:
A. Kültür
1. Kültürün anlamı
2. Kültürün özellikleri
3. Kültürün işlevleri
4. Kültürün kazanılması
B. Toplumsal Kurumlar
1. Toplumsal kurumun anlamı
2. Kültür-toplumsal kurum ilişkisi
3. Toplumsal kurumlar (aile, din, ekonomi, siyaset vb.)'nı çeşitleri
C. Aile ve Akrabalık
1. Temel kurum olarak aile
a. Ailenin anlamı
b. Aile ve akrabalık
c. Ailenin özellikleri
d. Ailenin temel işlevleri
2. Evlilik türleri
3. Aile türleri
4. Boşanma ve sonuçları
5. Kadının toplumsal yeri
D. Din
1. Sosyolojik açıdan din
2. Din ve toplumsal düzen
3. Din ve laiklik
E. Ekonomik
1. Ekonominin anlamı
2. [ekonominin temel unsurları
a. Üretim (doğa. emek. sermaye, teşebbüs)
b. Tüketim
c. Bölüşüm
3. Ekonomik sistemler
F. Siyaset
1. Siyasetin anlamı
2. Siyasetin temel kavramları
3. Siyasal yönetim şekilleri
4. Atatürkçü düşünce sistemi a. "Bütünlük niteliği"
h. "Yabancı ideolojiler"den farkı
Bu ünitede yer alan Atatürkçülükle ilgili konular
- Atatürk'ün kültür konusundaki görüşleri
- Atatürkçü düşüncede Türk Kadınının yeri
- Atatürkçü düşüncede laiklik anlayışı
- Dm ve vicdan hürriyeti
- Ana\asadaki laiklik kavramı
- Atatürk'ün ekonomik sistemlerle ilgili görüşleri
- Atatürkçü düşüncede insanlık, hak ve sorumluluk
- Atatürkçülüğün önemi
- Atatürkçülüğün bütünlük niteliği
- Atatürkçülüğün yabancı ideolojilerden farkı
İŞLENİŞ :
Bu ünitede:
Düz anlatım yöntemiyle kültürün çok anlamlı ve geniş kapsamlı bir kavram olduğu, sosyolojik anlamda tanımlama güçlüğünün hu durumdan kaynaklandığı belirtilmelidir. Bu çerçevede, maddi ve maddi olmayan, objektif-subjektif boyut. kültür-uygarlık gibi ayrımların yapay bir nitelik taşıdığı. Aslında bir kültür ögesinde bu özelliklerin birlikte görülebileceği vurgulanmalıdır. Bu tür ayrımların, kültür kavramının içeriğim kavramak için yapıldığı unutulmamalıdır.
- Kültürün özellikleri belirtilirken toplum halinde yaşamaktan doğduğu. eğitim ve öğretim yoluyla sonradan kazanıldığı, devamlılık gösteren bir süreç olduğu, toplumlara göre değişen özellikler gösterdiği, ayrıca bir toplumda hile sürekli değiştiği vurgulanmalıdır.
- Davranış kalıplarının kültürün oluşumundaki işlevi örneklerle verilmelidir.
- Dil. sanat, eğitim vb. konularla kültür arasında karşılıklı ilişki (etkileşim) olduğu örnekle açıklanmalıdır. (Örneğin, dil hem bir kültür ürünüdür, hem de diğer kültür ürünlerinin devamım sağlar. Sanat eseri, belirli bir kültür içinde yetişen sanatçı tarafından ortaya konur. Ama o kültürün özelliklerim kuşaklar boyunca taşır, vb.)
- Örf. adet. gelenek ve göreneklerin "kökleşmiş kültür içerikleri" anlamına geldiği, kültürel unsurların kuşaklar boyu sürekliliğim sağlayan öğeler olduğu vurgulanmalıdır.
- Kültürün kazanılmasının gerekliliği, bireyin sosyalleşmesinin hem toplum. hem de kültür açısından taşıdığı önem belirtilmelidir.
- Kültürler arası etkileşimin varlığı, bu tür ilişkilerle onların yeni sentezlere ulaştıkları, alınan kültür ögelerinin zamanla benimsendiği, ancak zıt değerlere dayanan anlayışların varlığının böyle bir sentezi güçleştirdiği vurgulanmalıdır.
- 'Toplumsal kurum" kavramı açıklanırken, toplumsal yapı ve kültür ilişkileri dikkate alınmalı, bunlar arasındaki bağlar kurulmalıdır. Temel sosyal kurumlar işlenirken, burada kurulan bağlar korunmalıdır.
- Aile ve akrabalık konusunda. ailenin neden bir temel kurum olduğu. sosyolojik açıdan niye önem taşıdığı vurgulanmalıdır. Aile ve akrabalık anlayışında. tarih boyunca görülen farklılıklara değinilmeli. aila yapıları arasındaki ilişkiler kurularak verilmelidir. Akrabalık bağının neve göre oluştuğu belirtilmelidir. Sonunda. modern ailenin yapısal özellikleri vurgulanarak. bugünkü akrabalık anlayışının geçmiştekilerden farkı açıklanmalıdır.
- Aile-içi dayanışmanın hem birey, hem de aile birliği açısından önemi verilmelidir. Günümüz ailesinde dayanışmanın anlamı ile geçmişte görülen aile tiplerindeki dayanışmanın farkı vurgulanmalıdır. Ayrıca, boşanmanın da aile kurumu kadar eski olduğu belirtilmelidir. Çocukların.' büyük aile tipindeki boşanmalarldan etkilenmeleri ile günümüz aile tipindeki boşanmalardan etkilenmeleri arasındaki fark gösterilmelidir. Bu arada, kadının toplumdaki yeri ve fonksiyonu ile boşanma arasında bağ kurulmalıdır.
- Tarih boyunca kadının toplumsal yeri anlatılırken. Cumhuriyet döneminde kadına verilen haklar ve bunların kullanımı arasında ilişki kurulmalıdır. Bu dönem kadını, haklar açısından Batı toplumlarındaki kadınla karşılaştırılmalıdır.
- Dinin anlamı açıklanırken, sosyolojinin bunu nasıl ele aldığı vurgulanmalı. bakış açışı verilmelidir. Dinin kökeni ile ilgili yaklaşımlar. "Toplumlarda din olgusu nasıl oluşmuştur?" sorusunu karşılığı olacak şekilde -genel çizgilerle- ortaya konulmalıdır.
- Dinlerin toplumsal ve bireysel açıdan önemi ve işlevi örneklerle açıklanmalıdır. Ayrıca, toplumsal düzenle din ilişkisi belirtilmelidir.
- Laiklik kavramı ve uygulaması. üniter yapının gereği olarak Anayasa'daki anlamı ve pratiği ile. Atatürkçü düşünce çerçevesinde açıklanmalıdır.
- Ekonominin: sınırsız ihtiyaçlarla sınırlı kaynaklar arasında denge kurma cabası oluduğu vurgulanmalıdır.
- İhtiyaçların hangi açılardan sınırsız, hangi açılardan sınırlı, aynı şekilde malların ve hizmetlerin hangi bakımdan sınırlı, hangi bakımdan sınırsız olabileceği Örnekle açıklanmalıdır. Bunun yanında. ihtiyaçla ekonomik ihtiyaç ayrımı yapılmalıdır.
- Üretimin ne olduğu, üretim öğeleri ile açıklanmalıdır.
- Ekonominin ön kabullerinden biri olan "insanlar, sınırlı kaynaklar ile sınırsız ihtiyaçlar arasında denge sağlarken rasyonel davranırlar." ifadesindeki rasyonelliğin anlamı açıklanmalıdır. Toplumlara, kültürlere hatta kişilere göre rayonalitenin farklı anlamlar taşıyabileceği belirtilmelidir.
- Ekonomik sistemler verilirken, bunların temel ayrımları vurgulanmalı, açıklanmalıdır.
Enflasyonun nedenleri ve toplumsal sonuçları örneklerle ortaya konulmalıdır.
- Çağımızda. teknik iş bölümünün gereği açıklanmalı, doğurduğu bazı olumsuzluklara rağmen varoluş nedenleri verilmelidir. Bu çerçevede ise yabancılaşmanın ne olduğu belirtilmelidir.
- Çağımızda teknik iş bölümünün gereği açıklanmalı, doğurduğu bazı olumsuzluklara rağmen varoluş nedenleri verilmelidir. Bu çerçevede işe yabancılaşmanın ne olduğu belirtilmelidir.
- İş gücünün eğitimle, özellikle örgün eğtimle ilişkisi açıklanmalıdır.
- Devletin, egemenliğin örgütlenmiş biçimi olduğu vurgulanmalıdır. Egemenliğin, tarih boyunca (sitelerden imparatorluklara. milli devletlere kadar) değişik kaynakları olabileceği açıklanmalıdır. Yine devletin otokratik ve demokratik biçimleri olabileceği söylenmelidir
Devletin soyut anlamı ile onu somutlaştıran boyutu (bayrak. cumhurbaşkanlığı, yasama, yürütme, yargı organları vb.) açıklanmalıdır.
- Demokrasinin genel ilkeleri verilirken, eşitlik ve özgürlük ilkelerinden birisine ağırlık verip diğerini önemsememenin. sistemin tam olmasını engelleyeceği belirtilmelidir.
- Parlamenter sistemin ve siyasal partilerin demokrasi için taşıdığı anlam açıklıkla ortaya konulmalıdır.
- Yasama, yürütme ve yargı güçlerinin ayrılığının demokrasi açısından önemi belirtilmelidir.
- Laiklik ilkesinin anlamı, bu ilkenin din ve vicdan hürriyeti açısından önemi vurgulanmalıdır.
- Baskıcı yönetim biçimlerinin neden kabul edilemeyeceği örneklerle verilmeli, demokrasinin üstünlüğü nedenleriyle açıklanmalıdır.
- 'l emel insan haklarının neler olduğu belirtilerek. devletin bu hakların güvencesi olabilmesinin ölçütleri sıralanmalıdır.
- Sivil toplum, devletçilik, birey-devlet ilişkisi gibi günümüzde özel önem taşıyan kavramlar, ilgili yerlerde açık-bir biçimde- kullanılmalıdır.
- Egemenliğin meşru olmasının koşullarının neler olduğu, hu açıdan çoğulcu demokrasinin önemi verilmelidir.
Atatürkçü düşüncenin anlamı, bu çerçevede insanın hakları ve sorumlulukları, özgürlük ve eşitlik kavramlarının yeri belirtilmelidir. Bu düşüncenin bir ideoloji değil, aksine. Türkiye'nin kendine özgü şartlarında bir modernleşme programının çerçevesi olduğu vurgulanmalıdır.
- Tarih boyunca Türklerdeki devlet geleneği, karakteristik özellikleriyle açıklanmalıdır.
TEMEL KAVRAMLAR :
Kültür Rant
Kurum Faiz
Alt Kültür Kar
Uygarlık Ücret
Sosyalleşme Verimlilik
Kültürleşme İhtiyaç
Kültürel kimlik Ekonomik ihtiyaç
Kültürel yozlaşma Makro ekonomik olaylar
örgüt Mikro ekonomik olaylar
Aile Politika
Evlilik Devlet
Boşanma Hükümet'
Medeni Kanun Parlamento
Din Vatan
Laiklik Halk
Monoteizm Egemenlik
Politeizm Otorite
Ataerkil Propaganda
Anaerkil Seçim
Ekonomi Demokrasi
Ekonomik olay Yönetim
Üretim Yönetim Biçimi
Tüketim Özgürlük
Dağıtım Eşitlik
Milli Gelir Adalet
Bölüşüm Yasama
Emek Yürütme
Sermaye Kuvvetler Ayrılığı
Gayri Safi Milli Hasıla Milli Egemenlik
Enflasyon
Devalüasyon
Deflasyon
Arz-talep
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Kültür nedir? Açıklayınız.
2. Kültür ve uygarlık ilişkisini açıklayınız.
3. Kültür ve dil arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
4. Sosyalleşme nedir? Açıklayınız.
5. "Kültürel kimlik" ne anlam taşır? Açıklayınız.
6. Kültür-kurum ilişkisin! açıklayınız.
7. Ailenin temel İşlevleri nelerdir? Açıklayınız.
8. Eş sayışma göre evlilik türleri nasıl sıralanabilir?
9. Sosyoloji din olgusunu nasıl ele alır? Açıklayınız.
10. Laiklik nedir? Açıklayınız.
1l. Ekonomide rasyonelliğin tanımım yapınız?
12. Üretim nedir? Örnekle açıklayınız.
13. Enflasyonla devalüasyonu karşılaştırmalı olarak açıklayınız.
14. Tasarrufun kalkınma açısından önemi nedir? Açıklayınız.
15. Teknik işi bölümünün olumlu ve olumsuz yönlerim örnekle açıklayınız.
16. Milli gelirin fonksiyonel
dağılımı nasıldır? Açıklayınız.
17. Ekonomik sistemleri temel özellikler açısından karşılaştırınız.
18. Mesleki iş bölümü nedir? Açıklayınız.
19. Devletin tanımı yaparak "devlet" ve "egemenlik" kavramları arasındaki ilişkiyi açıklayanız.
20. Devletin işlevlerim birer örnekle açıklayınız.
21. Demokrasinin temel ilkeleri nelerdir?
22. Parlamenter sistemin demokrasi açısından önemi nedir?
23. Siyasal partilerin amaçları nedir? Açıklayınız.
24. "Yasama", "yürütme" ve "yargı" gücünün anlamı nedir? Açıklayınız.
25. "Güçler ayrılığı" ilkesini demokrasi açısından önemini açıklayınız.
26. Laikliğin demokrasi açısından taşıdığı önemi açıklayınız.
27. Atatürkçü düşüncenin temel özellikleri nelerdir? Açıklayınız.
IV. ÜNİTE:
TOPLUMSAL DEĞİŞME
Amaç : 38. "Toplumsal değişme"nin yapışım kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Değişme, sosyal değişme, gelişme, ilerleme, inkılap, ihtilal kavramlarım örnekle açıklama.
2. Verilen kavramlar arasındaki benzerlik ve farkları örnekle açıklama.
3. Toplumsal değişmeyi açıklayan yaklaşımları örnekle açıklama.
4. Toplumsal değişme olgusunun gerekliliğim yorumlama.
5. Çağımızda. sosyal değişme ile "bir örnekleşme" tehlikesi arasındaki ilişkiyi örnekle yorumlama.
Amaç : 39. Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörlerin rollerim kavrayabilme.
Davranışlar :
1. Etkileyen faktörün ne olduğunu açıklama.
2. Etkilemenin karşılıklı bir etkileşme olduğunu örnekle açıklama.
3. Söz konuşu faktörün değişmeyi hangi şartlarda etkilediğim örnekle açıklama.
4. Toplumun nüfus yapısının değişmeye etkisini açıklama.
5. Nüfus planlamasının değişme açısından önemini açıklama.
6. Kitle iletişim araçlarının değişmeye olumlu ve olumsuz etkilerim yorumlama.
Amaç : 40. Toplumsal değişme tiplerinin özelliklerim kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Serbest sosyal değişmenin genel özelliklerim açıklama.
2. Müdahale yoluyla sosyal değişmenin özelliklerim açıklama.
3. Müdahale yoluyla değişmeyi sınıflayarak açıklama.
4. Demokratik planlı değişmenin özelliklerim açıklama.
5. Demokratik planlı değişmenin önemini açıklama.
6. Demokratik planlı değişmede, çatışmaların asgari düzeye indirilmesinin nedenlerim açıklama.
7. Baskı yoluyla değiştirmenin etkilerim açıklama.
8. Yabancı kültürün baskısı yoluyla kültür değişmesinin nasıl gerçekleştiğim açıklama.
9. "'Uygarlık karşılaşması" ile kültür değişmesi arasındaki ilişkiyi açıklama.
Amaç : 41. Toplumsal gelişmenin unsurlarım kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Ekonomik büyüme kavramım açıklama.
2. Ekonomik büyümenin amacım açıklama.
3. Gelişmişlik düzeyim yükselmesinin ekonomik büyüme ile ilişkisin! açıklama.
4. "Kişi hasma milli gelir" ifadesin! açıklama.
5. Refah düzeyim yükselmesi ile toplumsal gelişme ilişkisin! açıklama.
6. "Orta tabaka genişlemesi" ifadesin! açıklama.
7. "Orta tabakanın genişletilmesi’nin amacım açıklama.
8. Orta tabakanın çoğunlukta olmasının anlamım açıklama.
9. "Gelişmiş" "az gelişmiş toplumlarsın tabakalaşma piramitlerini açıklama.
10. "Orta tabaka gelişmesi’nin önemini açıklama.
11. "Orta tabaka genişlemesi"ni artırma için alınabilecek tedbirleri açıklama.
12. Toplumsal bütünleşmenin anlamım açıklama.
13. Toplum düzeni açısından sosyal bütünleşmenin önemini açıklama.
14. Toplumsal bütünleşmenin amacım açıklama.
15. Orta tabaka gelişmesi ile sosyal bütünleşme ilişkisini açıklama.
16. toplumsal gelişmenin verilen unsurları arasındaki ilişkiyi yorumlama.
17. Toplumsal bütünleşme şekillerini açıklama.
18. Fonksiyonel bütünleşme kavramım açıklama.
19. Fonksiyonel bütünleşme ile uzlaşma ilişkisin! açıklama.
20. Mana etrafında bütünleşmenin anlamım açıklama.
21. Toplumsal bütünleşme ile sosyal dayanışma ilişkisini yorumlama.
22. Toplumsal dayanışmanın önemini açıklama.
23. Durkheim'a göre toplumsal dayanışma tiplerim açıklama.
24. Atatürkçü düşüncede toplumsal dayanışmayı yorumlama.
Amaç : 42. Toplumsal çözülmenin nedenlerim kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Toplumsal çözülmenin ne olduğunu açıklama.
2. Toplumsal gelişmede kültürün maddi yanı ile maddi olmayan yanı arasındaki gelişmenin paralelliğinin önemini açıklama.
3. Toplumsal çözülme nedenlerim maddeler halinde açıklama.
4. İş bölümü yetersizliğinin çözülmeye etkisini açıklama.
5. Örgütlenme yetersizliğinin toplumsal çözülmeye etkisini açıklama.
6. Demokratik kurumlaşma yetersizliğinin toplumsal çözülmeye etkisini yorumlama.
7. Kültürel gecikme oranında artışın toplumsal çözülmeye etkisini yorumlama.
8. Milli birlik bilincinin zayıflamasının nedenlerim açıklama.
9. Milli birlik bilincinin zayıflamasının toplumsal çözülmeye etkisini açıklama.
Amaç : 43. Türkiye'de toplumsal değişmeyi kavrayabilirle.
Davranışlar :
1. Tanzimat'tan önceki toplumsal değişmeyi açıklama.
2. Tanzimat'la birlikte yapılan değişiklikleri ve etkilerim açıklama.
3. Cumhuriyetin ilanında Türkiye'nin genel durumunu açıklama.
4. Atatürk İnkılapları ile gelen köklü değişmeleri yorumlama.
5. İnkılaplar ile sonraki değişikliklerin. Türkiye'nin gelişmişlik düzeyini nasıl etkilediğim yorumlama.
KONULAR :
A. Toplumsal Değişme
1. Toplumsal değişmenin tanımı
2. Değişmeyle ilgili temel kavramlar
a. Gelişme, evrim, ilerleme
b. İhtilal, inkılap, isyan vb.
3. Toplumsal değişmeyi açıklayan yaklaşımlar
a. Büyük boy kuramlar
b. Orta boy kuramlar
c. Küçük boy kuramlar
4. Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörler
a. Fizik çevre
b. Bilim ve teknoloji
c. Kültür
d. Demografi
e. Ekonomi
f. Kitle iletişim araçları vb.
5. Toplumsal değişme tipleri
a. Serbest sosyal değişmeler
b. Müdahale yoluyla sosyal değişmeler
a. Demokratik planlı değişme
b. Baskı yolu ile değiştirme
B. Toplumsal Gelişmenin Unsurları
1. Ekonomik büyüme
2. Orta tabaka genişlemesi
3. Toplumsal bütünleşme
C. Toplumsal Çözülme ve Nedenleri
1. Toplumsal çözülmenin anlamı
2. Toplumsal çözülme nedenleri
a. îş bölümü yetersizliği
b. örgütlenme yetersizliği
c. Demokratik kurumlaşma yetersizliği
d. Milli birlik bilincinin zayıflaması
D. Türkiye'de Toplumsal değişme
1. Tanzimat öncesi
2. Tanzimat sonrası
3. Cumhuriyet dönemi
Bu ünitede yer alan Atatürkçülükle ilgili konular
- Atatürk inkılapları ile gelen köklü değişmeler
- İŞLENİŞ :
Bu ünitede;
- Toplumsal değişme açıklanırken, bunun bir zorunluluk olduğu, değişmenin olmadığı hiçbir sosyal kurumun bulunmadığı vurgulanmalıdır. Ayrıca, değişik kurumlardaki sosyal değişme hızının farklı olduğu, hu nedenle de yavaş değişen kurumların hızlı değişenlere göre değişme yokmuş izlenimi bıraktığı belirtilmelidir.
- Toplumsal değişmeye etki eden: fizik çevre, teknoloji, kültür, nüfus vb. gibi etmenlerin etkilerinin (hem toplumla hem de birbirleriyle ilişkili biçimde) verilmesi gerekir. Bu etmenlerin rollerinin daha iyi anlaşılması için somut Örnekler üzerinde durulmalıdır. Verilen ilgili bir okuma parçasından hareketle hu sorunlar gündeme getirilmeli, tartışma ortamı yaratılarak konunun daha iyi anlaşılması sağlanmalıdır.
- Değişmeyi açıklayan yaklaşımlar sınıflandırılmalıdır. (Bu yaklaşımların temel özelliklerinden söz etmek, değişmenin anlaşılması açısından gereklidir.)
- Değişme, gelişme, evrim vb. kavramlar-kavram kargaşasına yol açmayacak biçimde-sınırları belirlenerek tanımlanmalıdır. Ayrıca, değişmenin her zaman bir ilerleme olup olmadığı irdelenmelidir. Konu öğrencilerle tartışılarak pekiştirilmelidir.
- Toplumsal gelişmenin ölçütleri verilirken. bunların birinde görülen gelişmenin "Gelişmenin göstergesi" olamayacağı vurgulanmalıdır. Söz gelimi, ne tek basma orta tabaka genişlemesinin ne de ekonomik büyümenin, gelişmenin göstergesi kabul edilemeyeceği örnekle açıklanmalıdır.
- Türkiye'de toplumsal gelişme açıklanırken. Tanzimat'tan bugüne ne gibi değişiklikler yapıldığı ana hatlarıyla verilmeli: özellikle Atatürk İnkılaplarıyla gerçekleşen köklü değişikliklerin Türkiye'ye "kendine özgü bir yapı" kazandırdığı vurgulanmalıdır.
TEMEL KAVRAMLAR :
Değişme Toplumsal çözülme
Gelişme Ekonomik büyüme
İlerleme Toplumsal bütünleşme
İnkılap Sanayileşme
İhtilal Orta tabaka gelişmesi
Evrim Değişmeyi açıklayan yaklaşımlar
Çatışma
DEĞERLENDİRME SORULARI :
1. Toplumsal değişme nedir? Açıklayınız.
2. Toplumsal değişme her zaman bir ilerleme sayılabilir mi? Neden?
3. Toplumsal değişmeyi açıklayan yaklaşımlar nelerdir? Açıklayınız.
4. Toplumsal değişmeye etki eden faktörleri sıralayınız.
5. Toplumsal gelişmenin ölçütleri nelerdir? Bunlardan birisi yeterli sayılabilir mi? Niçin?
6. Toplumsal bütünleşme nedir? Açıklayınız.
7. Baskı yoluyla değişme nedir? Açıklayınız.
8. Toplumsal değişme hızı bütün kurumlar için aynı mıdır? Örnekle açıklayınız.
9. Demokratik planlı değişme nedir? Açıklayınız.
10. Toplumsal çözülme nedenlerini açıklayınız.
Ana Sayfa & Müfredat Proğramları
753