KALORİFER DAİRESİNİN TERTİP VE DÜZENİ
KALORİFERCİ YETERLİK BELGESİ
ve KALORİFER YAKMA TALİMATI
a) Kalorifer Yakma ve Emniyet Tedbirleri
Madde 50- Kalorifer tesisatı olan hizmet binalarımızda kullanılan yakıtın cinsine göre alınacak emniyet tedbirleri hakkında Bakanlığımız merkezde idari ve Mali işler Dairesi Başkanlığınca; taşra teşkilâtı ve bağlı kuruluşlarda itfaiye ve belediye ilgililerinden faydalanmak suretiyle ilgili müdürlüklerce "Kalorifer Yakma ve Emniyet Tedbirleri Yönergesi" hazırlanır.
Kalorifer yakıcıları mutlaka belgeli olmalıdır. Belgesi bulunmayan kaloriferciler mahallen açılacak kurslara iştirak ettirilmek suretiyle yetiştirilir
(M.E.B.Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 50)
Kaloriferci
Madde 99- Kalorifer dairesi ile ilgili hizmetleri yapar, burasını temiz, düzenli ve hizmete hazır tutar.
Kaloriferin çalışmadığı zamanlarda okul yönetimince verilecek işleri yapar.
Kaloriferci, okul müdürüne, müdür yardımcısına, nöbetçi öğretmene varsa iç hizmetler şefine karşı sorumludur.
(İlköğretim Kurumları Yönetmeliği m -99)
b) Kazan Daireleri ve Yakıt Depoları Standartlar
Madde 43- Kazan dairesinin TS 1257, TS 2192 ve TS 2736 standartlarına uygun olması gerekir
(M.E.B.Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 43)
Kazan Dairesi
Madde 44- Kazan dairesi, binanın diğer kısımlarından, yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle ayrılmış olarak merkezi bir yerde ve bütün halinde bulunur. Kazan dairesinde kazan ve ocakların bulunduğu yer; kagir, kapısı en az 60 dakika yangına dayanıklı bir bölme ile müstakil hale getirilir
Kazan dairesi kapısı yangın merdiveni veya genel kullanım merdivenlerine direkt olarak açılmayıp, mutlaka bir emniyet sahanlığına açılır.
(M.E.B.Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 44)
c) Yakıt Dökülmesi
Madde 45- Kazan dairesi tabanına yakıt dökülmemesi için tedbir alınır ve dökülen yakıtın kolayca boşaltılacağı bir kanal sistemi gerçekleştirilir
(M.E.B.Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 45)
Doğal Gaz Kullanımı
Madde 46- Doğal gaz tesisatı bulunan hizmet binalarımızın kazan dairelerinde ve mutfaklarında, elektrik açma-kapama düğmeleri ve prizler hacim dışına yapılır. Buralardaki aydınlatma armatürleri ve diğer elektrikli cihazlar ex-proof özelliklidir. Vavana ve cihazlara yakın yerlere gaz alamı dedektörü takılır
Özellikle doğal gazlı kazan kullanıcıların ve bilahare buralardaki yöneticilerin, doğal gcz konusunda eğitim görmüş kişiler olması zorunludur
(M.E.B.Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 46)
Kömür Deposu
Madde
47- Kömürlük,
kazan dairesine bitişik, taban kodu elle veya stokerle yükleme ve boşaltmaya
elverişli olarak tesis edilir.
(M.E.B.Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 47)
Akaryakıt
Depoları ve Kapasiteleri
Madde 49- Bakanlığımıza
ait akaryakıt depolan inşasında ve kapasiteleri konusunda 95/7477 Karar sayılı
Yönetmelik hükümlerine göre hareket edilir.
(M.E.B.Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 47)
Stoklama
ve Kontrol
Madde 48- Linyit kömürü
kullanılan hizmet binalarımızda kömürün stoklanması ve kontrolü aşağıdaki
şekilde yapılır.
Linyit kömürü yağlı ve kaygan satıhlı olduğu için, stoklamada birbiri
üzerinden kaymakta, bu kayma sırasındaki sürtünmeden ileri gelen ısı
artmakta ve statik elektriklenme meydana gelmektedir. Isının artması kömürün
gaz neşrine ve tutuşmasına neden olmaktadır. Kömürün tutuşması ise hem
yangına hem de zehirlenmelere neden olmaktadır.
Linyit kömürü yangını su ile söndürülmez. Zira; su kömürü kül haline
getirir ve ıslanan kömürlerin birbiri üzerinden daha çok kaymasına sebep
olur.
Başlangıçta en doğru söndürme usulü, kömürün açık havaya çıkarılması
ve aktarılmasıdır. Kömürlerin tutuşması esnasında zehirli gazlarla
zehirlenme olabileceğinden bu gibi hallerde kapalı yerlerden kömürün çıkarılmasında
çalışanların başında bir nezaretçi bulunmalı ve fenalık geçirenler açık
havaya çıkanlmalıdır.
Linyit kömürü yangınını önleyici tedbir, iyi bir stoklamadır. Stoklama
şekli .-
(1) Kömürler, taban çapı azami 3 ve yüksekliği 1.5 metrelik piramit şeklinde
yığılır.
(2) Piramit yığınlan arasında 50 cm. aralıklar bırakılır.
(3) Yığınlara su sızmaması için tedbir alınır.
(4) Kömürle birlikte tahta, kâğıt gibi yanma ve alevlenmeyi kolaylaştıracak
maddeler bulundurulmaz. Ayrı bir yerde depolanır. (5) Zaman zaman ısı
kontrolü yapılır
(M.E.B.Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 48)
Kömür
Deposu
Madde 59- Kömürlük, kazan
dairesine bitişik, taban kodu elle veya stokerle yükleme ve boşaltmaya elverişli
olarak tesis edilir
(Kamu Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 59 )
Akaryakıt
Depo Kapasiteleri
Madde 6l- Kalorifer yakıtı, aşağıdaki
şekil ve miktarlarda depolanabilir:
a) 1.000-litreye kadar, bodrumda ve varil içinde,
b) 3.000.-litreye kadar, bodrumda, ocak ve kazanların bulunduğu sac
mahallerde, sızıntısız sac kaplarda,
c) 12.000.-litreye kadar, yangına 120 dakika dayanıklı kagir odada, sızıntısız
sac depolarda; sızıntısız yer altı ve yer üstü tanklarında,
d) 50.000.-litreye kadar, yer altı ve yer üstü tanklarında,
e) Stok ihtiyacının 50.000.- litreden fazla olması halinde, yakıt tankları,
meskun mahalden ayn bağımsız bir binaya yerleştirilir ve gereken emniyet
tedbirleri alınır.
f)10.000 litreden büyük akaryakıt depolan, statik elektriğe karşı topraklanır.
(Kamu Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 61)
Doğal
Gaz Kullanımı
Madde 58- Doğal gaz tesisatı
bulunan kazan dairelerinde ve umuma açık binaların mutfaklarında, elektrik açma-kapama
düğmeleri ve prizler hacim dışına yapılır. Buralardaki aydınlatma armatürleri
ve diğer elektrikli cihazlar ex-proof özelliklidir. Tavana ve cihazlara yakın
yerlere gaz alamı dedektörü takılır.
Öncelikle doğal gazlı kazan Kullanıcılarının ve bilâhare buralardaki yöneticilerin,
doğal gaz konusunda eğitim görmüş kişiler olması zorunludur
(Kamu Binalarını
Yangından Koruma Yönergesi m - 58)
Doğal
Gaz Kullanımı
Madde 46- Doğal gaz tesisatı
bulunan hizmet binalarımızın kazan dairelerinde ve mutfaklarında, elektrik açma-kapama
düğmeleri ve prizler hacim dışına yapılır. Buralardaki aydınlatma armatürleri
ve diğer elektrikli cihazlar ex-proof özelliklidir. Tavana ve cihazlara yakın
yerlere gaz alamı dedektörü takılır.
Özellikle doğal gazlı kazan kullanıcıların ve bilahare buralardaki yöneticilerin,
doğal gaz konusunda eğitim görmüş kişiler olması zorunludur.
(M.E.B.Binalarını Yangından Koruma Yönergesi m - 46 )
T. C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
ÎNŞAAT EMLAK DAİRESİ BAŞKANLIĞINDAN
KALORİFER KAZANLARI VE TESİSATLARI
ÇALIŞTIRMA - BAKIM KILAVUZU
ÖNSÖZ
Ülkemizde kalorifer tesisatı bulunan eğitim-öğretim ünitelerinde kazan daireleri ve tesisatlarının çalıştırılması, bakımından sorumlu görevlilerden büyük bir bölümünün yeterli bilgisi olmadığı, tesisata yabancı kaldığı, gereksiz yakıt sarfiyatına, arızalara hatta kazalara neden olduğu tesbit edilmiştir.
Bu bakımdan ilgililerin, kalorifer tesisatları çalıştırma ve bakım konularında eğitilebilmesi için Bakanlığımız İnşaat Emlak Dairesi Başkanlığınca hazırlanan Kalorifer Kazanları ve Tesisatları Çalıştırma Bakım Kılavuzunun çoğaltılarak bütün eğitim ve öğretim ünitelerine gönderilmesi, Tebliğler Dergisinde yayınlanması, denetlemelerde bu kılavuza uyulup, uyulmadığının da tesbit edilmesi Makamın 8.4.1982 gün ve 700.01/631 sayılı onayları ile uygun görülmüştür.
Özellikle bir merkezden ısıtılan okullarımızda yöneticilerle bu tesisatları çalıştıran görevlilerin faydalanmaları, uymaları istenilen bu kılavuzla enerji tasarrufuna gidilmesi arızaların ve kazaların önlenmesi amaç olarak alınmıştır.
İNŞAAT EMLAK DAİRESİ BAŞKANLIĞI Nisan 1982
BİRİNCİ KISIM
I. KALORİFER TESİSATININ ANA ELEMANLARI:
1. Kazan (Katı veya sıvı yakıtı).
2. Devri - daim pompası.
3. Isıtıcı yüzeyler (Radyatör-Konvektör).
4. Genleşme kabı (İmbisat deposu).
5. Ara bağlantı elemanları.
a) Borular.
b) Kollektörler.
c) Radyatör musluğu.
d) Radyatör rakoru.
e) Kolon boşaltma musluğu.
f) Kolon musluğu (kosva-vana).
6. Armatürler.
a) Termometre.
b) Hidrometre.
c) Kazan termostatı.
d) Radyatör pürjörü.
e) Radyatör konsolu.
f) Radyatör kelepçesi.
g) Kazan doldurma ve boşaltma musluğu.
7. Eşanjörler.
11. TANIMLAR :
1. Kazan :
Kazanlar suyu belirli sıcaklığa kadar ısıtmak suretiyle suya lüzumlu ısıyı veren veya suyu buhar haline dönüştüren cihazlardır.
2. Devri daim pompası: (Sirkülasyon pompası).
Tesisat içindeki suyun devir-daimini sağlar, genellikle kazan dönüş borusunda bulunur,
3. Isıtıcı Yüzeyler:
Isıtma işini gerçekleştiren cihazlardır, ısıtılacak mahallerde bulunur. (Radyatör, Konvektör gibi).
4. Genleşme Kabı: (İmbisat Deposu).
Isınma neticesinde suda meydana gelen hacim artışını karşılaş ] tesisatın havacını tahliye eder, tesisatın suyu azaldığında ı takviye görevini yapar. Binanın en yüksek yerinde bulunur,
5. Borular:
Kazan suyunu ısıtıcı yüzeylere ileten ve tekrar kazana geri getiren elemanlardır.
6. Kollektör:
Şebekeye giden ve şebekeden dönen boruların kazana girmeden birleştikleri, kazan çıkışında ayrıldıkları yerdir.
7) Termometre:
Kazan içindeki suyun sıcaklığını ölçmeye yarar. Suyun hareket halinde bulunduğu noktalara takılır.
8. Brülör :
Fuel-oil yakıtlı kazanlarda meme vasıtasıyla yakıtı belli bir basınçta ocağa püskürtür. Yanmanın devamlı olmanım sağlar,
9. Hidrometre :
Tesisattaki suyun yüksekliğini, takıldığı yerden itibaren mite I su sütünü olarak gösterir, üzerindeki ayar ibresi ile genleşme deposundaki suyun azaldığını ikaz eder.
10. Haberci Borusu :
İmbisat deposunun üst kısmından kazan dairesine inen bir boru olup, imbisat deposunun; dolayısı ile tesisatın dolduğunu haber verir.
11. Kazan Gidiş-Dönüş Sirkülasyon Sorulan:
Kazan ve imbisat deposunu birbirine bağlayan borulardır. Kazanda ısınarak genişleyen su, gidiş borusu vasıtasıyla imbisat ; deposuna dolar. Depo ile kazan arasında direkt sirkülasyon sağlar. Emniyet gidiş borusu, dönüş borusuna nazaran daha büyü çaptadır, (l 1/2" — l 1/4" gibi.)
12. Yaylı veya Ağırlıklı Emniyet Ventli:
Kazanda (üst basınçtaki) buharı dışarı atmaya yarar ve kowı patlamalarına karşı emniyet görevi yapar.
13. Kazası Termosladır
Fuel-oil ile çalışan kazanlarda kazan çıkış suyunun belirtile! sıcaklıkta tutmak için brülörün otomatik olarak devreye girmeline veya çıkmasına kumanda eder.
14. Kazan Prosestatı:
Fuel-oil ile çalışan buhar kazanlarında, buhar basıncını şilteme değerinde tutmak için brülörün otomatik olarak devreye girmesine veya çıkmasına kumanda eder.
15. Sürgülü Tevkif Vanası
Kazan ana çıkış ve dönüşlerine/ pompa giriş ve çıkışlarına ve bay-pas bağlantısına takılır. Ayar vazifesi ve istenildiğinde bas kısımların devre dışı bırakılmasını sağlar.
16. Radyatör Musluğu:
Çift ayarlı olup, köşeli ve düş olmak üzere iki tipi vardır. Radyatör girişinde veya hem giriş ve hem de radyatörün çıkışına takılır.
17. Radyatör Fürjörü:
Isıtıcı yüzeylerde hava tahliyesi için kullanılır.
18. Kazan Doldurma ve Boşaltma Musluğu:
Kazan suyunu doldurup boşaltmaya yarar. Kazanın alt kısmında bulunur.
19. Eşanjörler:
Buhar kazanından gelen buharın üzerindeki ısı enerjisini suya aktaran ve tesisat suyunu istenilen sıcaklığa çıkaran cihazlarda
20. Boyler :
Kalorifer kazanından gelen sıcak, kaynar suyun, veya buharın Üzerindeki ısı enerjisini kullanma suyuna aktaran (kullanma süit yuna ısıtan) cihazlardır.
21.Hidrofor;
Şehir şebeke suyunun basınçlı olmadığı hallerde, depolanmış luya hava ile gerekli basıncı vererek soğuk su tesisatına ve kazana basınçlı su temin eden cihazlardır.
22. Kondens Deposu :
Buharlı tesislerde cihazlarda yoğunlaşan (su halına gelen) buharın toplandığı depodur. Genellikle eşanjör dairelerinde bulunur.
HALORİFER TESİSATININ İŞLETMEYE ALINMASI:
1. Kazan, kazan doldurma ve boşaltma musluğundan su ile doldurulur, imbisat deposuna bağlı haberci borusundan su geldiğinde tesisatın dolduğu anlaşılır. Bu durumda hidrometre kırmızı ibresi ayarlanır. (Yanı siyah ibre ile aynı konuma getirilir.) Ve su doldurma işlemine son verilir.
2. Kazan ateşlenerek ısıtma işlemine başlanır. Suyun sıcaklığı 35-40 °C' ye geldiğinde devri-daim pompasına yol verilir. Pompanın biri devamlı yedekte bekletilir. Pompaların ikisinin de bozulması halinde ortadaki bay-pas vanası açılır. Normal durumda bay-pas vanası devamlı kapalı tutulur.
3, Hava dış sıcaklığına göre kazan suyunun çıkış sıcaklığı ayarlanır. (Ek tablo) Sıvı yakıtla çalışan brülörlü sistemlerde bu ayarlama kazan termostadı tarafından istenilen seviyede yapılır. Kömürle çalışan kazanlarda ateşçinin tecrübesiyle bu ayarlama yapılır.
4. Eşanjörlerde; eşanjor doldurma ve boşaltma musluğundan soğuk su verilir. Haberci borucundan su gelmeye başladığında bu işleme son verilir. Buhar vanası açılır, eşanjor termometresinden suyun sıcaklığı 35°C-40°C' ye geldiği gözetlendiğinde devridaim pompasına yol vermeye başlanır. 3. madde bu işlem için de aynan uygulanır. Hava dış sıcaklığına göre çıkış suyunun istenilen seviyece tutulmasına çalışılır.
5. Gerekli ayarlamalar ve kontroller yapılır.
İKİNCİ KISIM
I. KÖMÜRLE ÇALIŞAN KALORİFER KAZANLARI
A. KÖMÜRLE ÇALIŞAN KALORİFER KAZANLARININ ATEŞLENMESİNDEN ÖNCE YAPILACAK İŞLER:
1. Duman boruları, alev boruları, ızgaranın bulunduğu mahal temiz olmalı, yani kül veya cüruf ızgara aralarını tıkamış ise süngü veya şiş ile temizlenmelidir.Küllükte biriken külün alınmış olması gerekir.
2.Kazan suyunun tam olduğu kontrol edilmelidir.Eğer tesisat dolu ise hidrometrenin siyah ibresi kırmızı ibre üzerinde bulunur. İlk doldurma ise haberci borusundan suyun aktığı gözetlenir.
3. Kazanda ve avadanlıklarında su kaçağı olup olmadığı kontrol edilir.
4. Kazana giren ve çıkan devreler üzerindeki vanaların açık olması gerekir. (Bay-pas vanası hariç).
B. KÖMÜRLE ÇALIŞAN KALORİFER KAZANLARININ ATEŞLENMESİ
1.Temizlenmiş kazan ızgarası üzerine talaş ve küçük ar-çaları döşemeli,, üzerine odun koyarak ateşlemelidir. Odunlar yandıktan sonra korlar ızgaranın her tarafına müsavi şekilde dağıtılmalıdır. Bunun üzerine ince bir tabaka kömür atılmalıdır, (iri taneli) Bu kömürler yandıktan sonra kafi miktarda kömürle doldurulmalı, ocak kapağı kapatılmalı, hava ve küllük kapaklan acık bulundurulmalıdır.
2. Kömür ızgara üzerinde her tarafta aynı kalınlıkta olmalıdır Bir tarafta yığılı olmamalıdır,
3. ISLAK KARLI VEYA DONMUŞ KÖMÜR KAZANA ATILMAMALIDIR.Bu çok tehlikeli olup ocak içinde bazı çatlamalara neden olur.
4. Kömürlü kazanlarda ilk ateşleme kazan dairesi içerisinde yanmakta olan başka bir kazan varsa bu kazan oranından alınacak bir kürek alevlî kömürün ateşlenerek ocak içindeki kömürün üstüne odun konulmasıyla yapılabilir.
5. Izgara iyice ateşlendikten sonra küllük ve hava kapakları kömürün yanışı normal olacak şekilde ayarlanır.
C.KÖMÜRLE ÇALIŞAN KALORİFER KAZANLARININ İŞLETME ANINDA KONTROLÜ:
1. Ateşlinin kazanın ön cephesindeki gözetleme deliğinden kömürün yanışını kontrol etmesi gerekir. Ocak içinde yanan kömürün turuncu renkte olması, alev uçlarının açık sarıya dönüşmedi, YANMA SONUCU BACADAN MAT BEYAZ RENKTE DUMAN ÇIKMASI LAZIMDIR.
2. Izgara aralarından sızan ışıktan kömürün yanıcı kontrol edilebilir. Işığın sızmaması ve yanan kömürlerin üzerinde küllenme tespit edildiğinde kömür karıştırılmalıdır. Bu esnada baca danperi mutlaka iyice açılmalıdır.
3. Ocak içindeki kömürün yanmasında gerekli olan taze havanın iyi ayarlanması gerekir. Küllük ve hava kapaklarının çok açık olması kömürün yanışını istenilmeyen yönde hızlandırır Çok az açık olması yahutta kapalı olması kömürün sönmesine, tam yanmanın olmamasına ve siyah renkli baca gazı çıkmasına neden olur.
4. Suyun sıcaklığı düşürülmek isteniyorsa baca damperinin 1/4 oranında açık tutulması kömürün yanışını yavaşlatır. Başka bir usûlde yanan kömür üzerine biraz kömür tozu serpiştirmektir.
5. Dinardaki hava ısısı ne olursa olsun oda sıcaklıklarının sabit olmasına dikkat edilir.
6. Kömürün yanışı hızlandırılmak isteniyorsa, kül alma kapağı bir miktar kapatılmak suretiyle baca damperi tam açılmalı ve kömür süngü ile karıştırılmalıdır.
l. Kömürün sönmemesi için baca damperi hiç bir zaman tanı olarak kapatılmamalıdır.
8. Kollektör veya dağıtım borusu üzerindeki havalıktan (pürjörden) havanın her gün alınması gerekir.
9. Kazan faaliyette iken hiçbir şekilde boru, vana gibi eleman lavın tamiratı yapılmamalıdır.
10. Kazan faaliyette iken duman borularından birinin patlaması (su sızması) halinde kazan derhal söndürülmelidir.
11. Kazan kömür atma kapağı devamlı kapalı tutulmalı ve yalnız kömür atılacağı veya ateş düzenleneceği zaman açılmalıdır.
12. SICAK SULU BU KAZANLARDA KAZAN SUYUNUN 90 C DERECEDEN YUKARI ÇIKARILMASI TEHLİKELİDİR Çıkması halinde kül kapağı kapatılıp kazanın ön kapakları açılmalı dır.
13. Kazan dairesinde kuvvetli ve hareketli hava cereyanlarına mani olunmalı, icap ediyorsa pencereleri kanalı tutmalıdır. Kazan suyunun sıcaklığı dışarıdaki sıcaklığa göre ayar edilmelidir (Ek tablo).
II. FUEL – OİL İLE ÇALIŞAN KALORİFER KAZANLARI:
A.GENEL
a) FUEL-OİL YAKAN KAZAN TESİSLERİNDE VE KAZAN DAİRELERİNDEKİ
ANA ELEMANLAR
1. Kazan.
2. Brülör.
3. ön ısıtıcı tank.
4. Isıtıcı çıkışındaki filtre.
5. Isıtıcıya gelen fuel-oil hattındaki filtre.
6. Fuel-oil tankı.
7. Fuel-oil tankına ilave elektrikli ısıtıcı.
8. Dört yollu vana.
9. Devri-daim pompası.
10. Hidrofor.
11. Hidrofor pompası ve kompresör.
12. Salt tablosu.
b) BRÜLÖR:
Brülör, sıvı yakıtın vizkozitesi ısıtılarak düşürüldükten sonra yakıtın belli bir düzen içinde yanmasını ve devamlılığını sağlar.
Memeden yakıt belli bir basınçta ocak içine püskürtülür. Brülörün memesinin takıldığı yere yakın iki adet elektrot vasıtasıyla memeden püskürtülen yakıt ateşlenir. Brülör fuel-oil ile çalışan kalorifer tesisatlarının en önemli elemanlarından biridir.
c) BRÜLÖRÜN ÇALIŞMASI VE STOP ETTİRİLMESİ:
Ana tablo şalteri açılır, brülör düğmesi açık duruma getiri lir. Isıtıcının ısıtma işlemi tamamlanıncaya kadar beklenir Düğmenin açık duruma getirilmesinden on dakika sonra brülörün yakıtı ateşlenmiş ve alev teşekkülünü sağlam.'5 olması gerekir. Durdurulması istenildiğinde sırası ile brülör düğmesi yağ geliş vanası ve ana şalter kapatılır. Tekrar çalışması istenildiğinde ana cereyan şalterini açtıktan sonra brülör düğmesinin açık duruma getirilmesi gerekir.
d) BRÜLER BAKIMI
Brülörün her gün toz ve pisliğinin temizlenmesi lazımdır. Brülör parçaları söküldüğünde gaz ile iyice yıkayıp yeniden yerlerine monte edilir. Brülörün randımanlı çalışması için kazan büyüklüğüne göre uygun meme seçmek gerekir. Fuel-oil fil tresi gaz ile temizlenir.
e) BRÜLÖR ARIZALARI VE GİDERİLMESİ
1. Brülör; motoru dönmüyorsa, brülör arızalı olabilir. Bu nedenle arıza düğmesine basılır, kazan prosestat veya termostat ayarının düşük olup olmadığı kontrol edilir. Kumanda tablosunun gelen fazlardan birisinin sigortası atmış olabilir.
2. BrüJör ilk hareketi takiben hemen arızaya geçerce; yakıt soğuk olabilir, birer dakika arayla arıza düzmesin? basılır arıza geçmezse ısıtıcı termostat ayarı kontrol edilir. Yakıt gelmeyebilir, bu nedenle yakıt vanaları kontrol edilir, meme ve filtre temizlenir.
Ateşleme olmaması sebebiyle arızaya geçmiş olabilir, elektrot uçları temizlenerek ayarlanır. Türkülatör ve fotosel kirlenmiş olabileceğinden temizlenir.
3. Kazan suyu islenilen sıcaklığa gelmeden brülör sık sık durup, kendiliğinden tekrar çalışmaya geçerse ; prosestat veya termostat yanlış ayarlanmıştır. İki sıcaklık arasında en az 20 °C'lik fark sağlanır.
4. Brülöre yol verilmesine rağmen ateşlemenin olmaması halinde; elektrot ayarı bozulmuş veya elektrot uçları kirlenmiş olabilir, temizlemek gerekir. Voltaj düşük olabilir, bu nedenle yükselmesi beklenir. Ateşleme trafosunda veya elektrik donanımında arıza olabilir.
5. Brülör pompasının sesli çalışması durumunda ; yakıt pompaya soğuk gelebileceğinden ön ısıtıcı termostadı kontrol edilir. Pompa emiş hattı hava yapmış olabileceğinden havası alınır. Pompa basıncının yüksek olmasından ileri gelebilir.
6. Yakıt sarfiyatının fazlalaşması halinde; hava az veya çok gelebilir, bu nedenle hava klapesi ayarlanır. Duman boruları veya gaz yolları kirlenmiş olabilir. Meme yanlış seçilmiş olabilir, bu sebeple kazan büyüklüğüne göre brülörün kapasitesi de göz önüne alınarak meme seçilir. Baca çekici çok fazla olabilir. Baca damperi ile ayarladır
7. Brülörün gürültülü çalışmacı halinde hava fazla olabilir ayarlanır. Kazan ve baca kirli olabilir, temizlenir. Türbülatör gevşemiş olabilir, sıkıştırılır. Meme veya püskürtme -açısı uygun olmayabilir. Pompa basıncı yüksek olabileceğinden ayarlanır.
f) KAZANIN BRÜLÖRÜNDEN YETERLİ VERİMİN ALINMASI İÇİN:
1. Ön ısıtıcının devamlı aynı sıcaklıkta olması lazımdır.
2. Ocak içindeki alev parlak turuncu renkte olmalıdır.
3. Meme büyüklüğü yakıtın yanışını etkileyeceğinden uygun seçilmelidir.
4. Bacadan çıkan dumanın rengi siyah ise, yakıtın iyi yanmadığı anlaşılır. Bu durumda küçük meme takılır veya hava miktarı artırılır.
5. Meme daima tıkınmaya karşı gazla temizlenmelidir.
6. Kazanın sarsıntılı ve patlama kapağının vuruntulu hallerinde brülör havası artırılır.
7. Kazanda sesli bir titreşim olması halinde, brülör ile ön ısıtıcı arasındaki yakıt hortumu titremeye ve hareket ekmeye başlamışsa yakıt filtreleri hemen temizlenir.
8. Brülör çalışırken ocak içindeki alev kopuk, cehennemlik kısmında yanıyorsa brülör türbülatörü ayarlanır. Alev normal yerine getirilir.
9. Brülör hava vantilatörü zaman zaman sesli çalışıyorsa kanatları üzerindeki pislikler temizlenir.
B. FUİL- OİL İLE ÇALIŞAN KALORİFER KAZANLARININ ATEŞLENMESİNDEN ÖNCE YAPILACAK İŞLER :
1. Duman boruları, alev boruları, duman kanalının temiz olması gerekir.
2. Kazan termometresinin bozuk olmamasına ve rakorunun su kaçırmamasına dikkat edilir.
3. Kazana giren ve çıkan devreler üzerindeki vanalar açık bulundurulur.
4. Yakıt deposunda yakıtın durumu kontrol edilir.
5. Kazan ve devrelerde su kaçağının olmamasına dikkat edilir.
6. Brülörün gerekli kontrolü yapılır.
C.FUEL – OİL İLE ÇALIŞAN KAZANLARIN ATEŞLENMESİ :
1. Hafif yakıt deposundan brülöre kadar olan devredeki vanaların acık olması gerekir.
2. Brülörü çalıştırmadan önceki kontrolü yapılır.
3. Brülörü bahsinde belirtildiği şekilde, ana tablo şalteri açılır, brülör düğmesi açık duruma getirilir. Takriben 10 dakika sonra brülör ateşlenmiş olur. (Ön ısıtıcıya bağlı bir ilave tank yardımıyla yakıt donmalarına karşı tedbir alınabilir.)
4. 10 dakika hafif yakıt ile brülörü çalıştırdıktan sonra günlük yakıt deposu çıkış vanası açılır, aynı zamanda brülör elektrikli ısıtıcısına cereyan verilir.
5. Fotosel camından brülörün parlak turuncu bir alevle yanışı kontrol edilir.
D.FUEL – OİL İLE ÇALIŞAN KAZANLARIN İŞLETME ESNASINDA KONTROLÜ:
1. Yanma kontrolü sık sık yapılmalıdır.
2. Ocak içinde yanan yakıtın rengi parlak turuncu alev renginde olması gerekir. Kontrol penceresinden bakıldığında bu görülebilir. Yakıtın bu renkte yanması halinde bacadan mat beyaz renginde duman çıkar. Yakıt havasının girişi hava ayar kelepçesiyle ayarlanır.
3. Kazan Termostatı vasıtasıyla suyun sıcaklığı dış sıcaklığa göre ayarlanmalı ve kontrol edilmelidir.
4. Gece fazla ısıya ihtiyaç olmadığından suyun hızla dolaşmasına gerek yoktur. Bunun için pompa durdurulur ve ana vana (Bay-pas) açılır. Bu durumda su binada kendi kendine dolaşım yapar.
ÜÇÜNCÜ KISIM
. I. KAZANLARIN VE BUNA BAĞLI TESİSATIN VERİMLİ ÇALIŞMASI:
1. Tesisat daima temiz olmalıdır. Kazan daireleri iyi aydınlatılmalıdır.
2. Kazan işletmeye alındığında daima bir görevlinin kontrolünde olmalıdır.
3. Tüm göstergelerin hassas çalışması sağlanmalıdır.
4. Kazan borularının su sızdırmanı halinde ateş hemen söndürülmelidir.
5. Suyu boşaltılmış sıcak kazana soğuk su koymamalı, ancak hazan sıcaklığı 40 derecenin altına düştükten sonra dolum yapılmalıdır.
6. Kazanın ocak bolümü is ve kurumdan temizlenmelidir.
7. Fuel-oil yakan kabanlarda brülör dinlenmeye alındığında kazandaki ısı kaybını önlemek için bacalara kapama cihazı konulmalıdır.Kazan durdurulduğunda , bacadaki kapama cihazı kapatılırsa ısı kaybı olmadan binanın ısıtılması uzun süre mümkün olur.
8. Kömürlü kazanlarda ıslak ve donmuş kömür atılmamalıdır.Kazana azami 1 saatte yanacak kömür atılmalıdır.
9. Kazanan kömür atma kapağı sadece kömür atılacağı ve ateş düzenleneceği zaman açılmalıdır.
10. Kazan duman boruları ve duman kanalları temiz olmalıdır.
11. Fuel-oil yakan kazanlarda ateşleme ve yanma temini için brülör kafası ve kazan duman boruları içindeki spirallerin çıkarılması kazan verimini düşürür.
12.Fuel-oil yakan tesisatlarda servis tankı, brülör ısıtıcısının alt kısmında biriken tortı ve su her 7 günde bir boşaltılmalıdır.
13. Fuol- oil yakan tesisatlarda bulunan filtrelerin 15 günde bir temizlenmesi , türbülatörün her gün kontrol edilmesi, varsa üstündeki ziftlerin ayrıca brülör meme ve elektrotlarının temizlenmesi gerekir.
14. Kömürlü kazanlara konacak kömür iri taneli ise, ızgara üzerindeki kömür kalınlığı fazla , kömür küçük taneli ise ızgara üzerindeki kömürün kalınlığı az olmalıdır.Izgara üzeri temiz olmalıdır.
15. Ocak içindeki yanma kesiksiz ve devamlı olmalıdır. Ocak içine, kurum temizleme kapaklarından ve brülörün bağlantı flanşından kaçak hava girmemelidir.
16. Radyatörlerde hava olmamalıdır. (Hava varsa radyatör prüjöründen hava alınmalıdır.)
17. Bacadan çıkan duman gazı 260 derecenin üzerinde, 160 derecenin altında olmamalıdır.
18. Sıcak su tesisatı ile ilgili tüm borular izole edilmiş olmalıdır.
19. Tesisattaki ısı kaybını önleyici tüm tedbirlerin alınması, tesisin izolasyonlarının tam olması/ yakıtın yanma havasının uygun ayarlanması, damper vasıtasıyla baca çekişini zaman zarnan ayarlamak verimi arttırır.
20. Mesai bitimi okul binalarında öğretini ve eğilim yapılmayacağından kazan faaliyeti durdurulur. Ancak;
a) Yatılı okullarda mesai sonu faaliyetin devanı ettiği hacimlerde (Yatakhane-Yemekhane) gündüz grubu gidiş, dönüş vanaları kapatılır. Gece grubu gidiş, dönüş vanaları açılır. Gündüz ise bu işlemin tersi yapılarak gece grubu gidiş, dönüş vanaları kapatılır. Gündüz grubu gidiş, dönüş vanaları açılır.
b) Eğer gece okul binalarında kullanılan hacim yoksa kazan faaliyetine mesai bitiminde son verilir. Sabah mesai başlangıcından 1.5-2 saat Önce hazarı faaliyete alınır. Gece ( + 0) — (-4) °C dış sıcaklığında devri-daim pompasının çalıştırılması (-4) °C derece ve daha soğuk havalarda 2 saat ara ile l saat kasanın çalıştırılması tesisatın donma tehlikesini önler.
21. Kalorifer ve soğul: su tesisatında bulun boruların hangi birimlere ait olduğu bir plaka ile belirtilmeli ve plakalar boruların üzerinde olmalıdır. Mümkün olduğu takdirde gidiş boruları kırmızı dönüş boruları ve soğuk su tesisatı mavi, buhar boruları sarı renk boya ile boyanmalıdır.
22. Bütün makinalara (pompa, brülör, şalter vs.) özelliğine göre talimatlar hazırlanmalı ve kullanıcının kolay göreceği yere aşılmalıdır.
23. Talimat tablosu hasırlanarak bu talimatlar ayrıcı burada yer almalıdır.
24. Malzeme dolabı oluşturulmalı gerekiyorsa malzeme panosu yapılmalıdır.
25. Kazan dairesinin görevlinin haricinde hiç kimsenin kullanmasına izin verilmemelidir. Bu da talimat haline getirilmelidir.
II. KAZANLARIN SU SIZDIRMALARINA PATLAMALARINA& VE ARIZALANMALARINA KARŞI ALINACAK TEDBİRLER :
1. Kazan, külhan, cehennemlik, birinci ve ikinci çekim borularından (duman boruları gerek kaynak dikişinin açılması gereken makinetonun bozulması, gerekse korozyon etkisiyle delinmeden dolayı kazanda su kaçağı olabilir. Kazan faaliyetle iken bu pek belli olmaz. Kazan soğuyunca meydana çıkar, ayrıca hidrometre ibresinin düşmesiyle gözetlenebilir. Bu durumda arıza giderildikten sonra kazana su verilir.
2. Kazan imalatının hatalı olmasından kazan patlamaları meydana gelebilir. Patlamalar kazan suyunun noksan oluşundan, radyatörlerden hava almak amacıyla kasan suyunun eksilmesinden, kazan malzemelerinin yıpranmasından, su iadiye cihazının bozuk olmasından patlama husule gelebilir. Bu durumda kazan derhal söndürülmelidir. Kömür yakılan kazanlarda ateş ocaktan dışarıya çekilmeli, fuel – oil yakan kazanlarda yakıt derhal kesilmelidir.
3. Kazan patlamalarına engel olmak için kazanların üzerine konan yaylı veya ağırlıklı emniyet ventilleri bakımı yapılmadığı için oturduğu yere adeta kaynak olmakta ve patlama durumuna gelmiş kazanlarda görevini yapmamakta (Supap açılmamakta) ve kazan patlamaktadır. Bu nedenle kış başlangıcında bakımı yapılıp veya yaptırılıp ayarlanmalıdır.
DÖRDÜNCÜ KISIM
I, KAZANLARIN BAKIMI VE TEMİZLİĞİ:
1. Kazanın iç kısmının temizlenebilmesi için içinde bulunan suyun beher 1000 litresine 2'şer kg. sodyum karbonat, trisyodyum fosfat ve kostik soda karıştırılır. Bu işlem yapılırken kazanın yarısının sıcak su ile dolu olması gerekir. Bir kap içerisinde eritilen solüsyon Kazan suyuna yavaş yavaş karıştırılır. Daha sonra kazan su ilavesi ile doldurulur ve yarım veya l saat çalıştırılır. Sıcak su bütün tesisatı dolaştıktan sonra su boşaltma musluğundan boşaltılır. Bu su temiz ise kazan su ile doldurularak işletmeye alınır. Eğer kazandan çıkan su berrak değilse bahsedilen aynı solüsyonla kazan temizleme işlemine devam edilir.
2. HER HAFTA KAZANIN ÖN VE ARKA KAPAKLARI AÇILARAK ÇELİK TEL FIRÇA İLE ALEV - DUMAN BORULARI VE KAZAN ÖN VE ARKA KAPAKLARI TEMİZLENİR. (Fuel-oil ile çalışan kazanlarda bu işlem 15 günde bir yapılabilir.)
3. Kömürlü kazanlarda, kazan dairesinde kül ve cüruf bulundurulmamalı, bu artıklar kazandan alındıktan sonra dışarıya atılmalıdır.
4. Fuel-oil yakan kazanların ön ve etraflarının sızıntılardan mütevellit yakıtla kirlenmemelerine dikkat edilmelidir.
5. Kazan suyu uzun süre değiştirilmeyecekse içine konsantre edilmiş kostik soda, veya sodyum sülfat gibi maddelerden az miktarda atılması kazan malzemesinin paslanmasını önler.
6. Yakıt devreleri ve donanımı devamlı gözden geçirilmeli, tüm ölçü aletlerinin arızalı olup, olmadığı kontrol edilmelidir.
7. Fuel-oil yakan kazanların akaryakıt tankları paslanmaya karşı metalik boya ile boyanmalı üzerindeki cıvatalar kontrol edilmelidir.
8. Kazandan çıkan gidiş ve dönüş yol verme vanalarının salmastralarının yıpranmaları halinde değiştirilmesi ve paslanmaya karşı vanaların boyanması gereklidir.
9. Kazanların dışının gözle görülebilen kısımları aşınmaya karşı boyanmalıdır.
10. BACA VE DUMAN KAMALI TEMİZ OLMALI VE HER YIL YAZ AYLARINDA MUHAKKAK TEMİZLENMELİDİR.
11. Ocak içindeki tuğla örgüsünün yüzeyinin temiz ve göçük olmamasına dikkat edilmelidir.
12. Sıcak su tesisatıyla ilgili bütün boruların izolasyonlarının tam olması gerekir.
13. Kazan dairelerindeki hava ceryanlarına mani olunmalı icap ederse pencereler kapalı tutulmalıdır.
14. HABT-RCİ BORUSU AĞZINA MUSLUK VANA GİBİ ARMATÜRLER TAK1LMALÎDÎR.
15. KAZAN DAİRESİNDE YANICI MADDELER BULUNDURULMAMALI, AÇIK ATEŞ YAKILMAMALIDIR.
16. KAZAN YAYLI VE AĞIRLIKLI EMNİYET VENTİLİNİN HER YIL
BAKIMI YAPILMALIDIR.
II. KAZAN BAKIMINDA KULLANILACAK ALETLER :
A.KÖMÜRLE ÇALIŞAN KAZANLARDA KULLANILACAK LÜZUMLU ALETLER :
1. Yuvarlak tel fırça 5 adet,
2. Düz el fırçası tel l adet,
3. Anahtar takımı (açık ağız 2 takım),
4. Boru anahtarı (11) numara l adet),
5. Şiş, süngü, kürek, el arabası, gelberi,
6. Elektrikli seyyar lamba, yağdanlık, yangın söndürme cihazı,pense, çekiç, tornavida, üstübü,
B. FUEL – OİL İLE ÇALIŞACAK KAZANLARDA KULLANILACAK LÜZUMLU ALETLER:
1. Yuvarlak tel fırça (5 adet),
2. Düz el fırçacı tel (l adet),
3. Anahtar takımı (açıkağız 2 takım),
4. Boru anahtarı (14 numara l adet),
5. Yağdanlık, üstübü, hızar talaşı, (yerlere çıkacak yakıtın temizlenmesi için), elektrikli seyyar lamba, elektrik kontrol kalemi, yangın söndürme cihazı, tornavida, pense, çekiç.
BEŞİNCİ KISIM
I.TABLOLARIN KULLANILMASI:
Tablo (1) den kullanılacak il için kış ayları ortalama dış hava sıcaklığı bulunur. Bu sıcaklık tablo (2) de isabet eden sütun o il için kullanılacak sıcaklıkları göstermektedir. O ilde dış hava sıcaklığı kullanılacak gün için hangi değeri gösteriyorsa karşısındaki sıcaklığa göre kazan çıkış suyu sıcaklığı ayarlanır.
Örnek : Ankara'da kış hava sıcaklığı —6 °C olduğunda kazan çıkış suyu sıcaklığı :
Ankara için tablo (1) den ortalama hava sıcaklığı (projelendirme sıcaklığı) —12 °C bulunur.
—12 °C için tablo (2) deki sütun Ankara için kullanılacak değerlerdir. Bu durumda —6 CC için kazan çıkış suyu sıcaklığı hemen sağından 80 °C bulunur.