Tabii bilimlerinin konusu nasıl ki tabiatı ve tabi olguları tahlil ederek açıklamak ve kanunlar çıkarmaksa. beşeri bilimlerin konusu da tarihi ve tarihi olguları tahlil ederek insanlığın zaman içinde geçirdiği maceranın özünü ve aslını anlamak ve bu tecrübeyi yorumlayarak geleceğin insanı için yeni fikirler üretmektir. Bu bağlamda, tarih kavramı, insan faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin sonuçlarını, tabii olanın dışında insan tarafından gerçekleştirilmiş ve yaratılmış bulunan kültürleri ifade eder. Bu faaliyet önce düşüncede billurlaşır, tasarı haline gelir, sonra uygulamaya konularak müşahhas olay veya olgular haline dönüşür. Nihayet bu faaliyetler sözle ifade edilirlir. Bu olay veya olgulara, diğer bir ifadeyle kültürlere, gerçek tarih veya yaşanan tarih diyoruz.

Tarihin ikinci bir anlamı daha vardır; o da insanlığın zaman süreci içinde geçirmiş olduğu maceradan ibaret olan ve yukarıda açıkladığımız gerçek tarih bakında tarihçilerin yaptıkları araştırmalar sonucunda elde edilen bilgidir. Tarih bilgisi ifadesi yerine, burada da kısaca tarih kelimesi kullanılmaktadır. Tarihçi, sosyal oluşumların nasıl gerçekleştiğini, sosyal yanların organik terkiplerini, bu oluşumların nasıl değiştiklerini, nüfus hareketlerini sosyal eğilimleri, gerilimleri ve olguları, zihniyetlerin dinamiğini, iktisadi ve siyasi çatışmaları anlamaya ve açıklamaya çalışır.

Böylece elde edilen tarih bilgisi, milletlerarası münasebetleri aydınlatır ve bunların düzenlenmesine yardımcı olur. Aslında tarihi oluşumlar, milletlerin siyasi, ilmi. iktisadi ve kültürel alanlarda birbirleriyle yaptıkları yarışların ürünüdür. Son derece ciddi bir oyun niteliğinde olan bu yarışlarda, kazanan toplumlar hayatlarını sürdürebilmekte, kaybedenler ise tarih sahnesinden silinip gitmektedirler. Bu yarışta başarılı olabilmek, tarihi akışın çık iyi anlaşılmasına ve bu akışın kurallarının hiçbir zaman ıınutulmamasma. işlenen hataların tekrarlanmamasına, oyuna gelmemek için uyanık olunmasına ve gerektiğinde yeni tedbirler alınmasına bağlıdır. Böyle bir anlayış, tarihin aktörünün insan ve insan grupları olduğunun şuuruna varılması anlamına gelir. Gerçekten tarihin öznesi insanın kendisidir. Ne var ki sadece, kendi şahsına, çevresine, mensup olduğu topluma ve dünyaya karşı sorumluluk hissedebilen insanlar tarihin öznesi insanın kendisidir. Ne var ki sadece, kendi şahsını, çevresine, mensup olduğu topluma ve dünyaya karşı sorumluluk hissedebilen insanlar tarihin öznesi olabilirler. Bu kavrayış ve şuurdan yoksun olanlar ise, tarihin öznesi değil nesnesi diğer bir ifadeyle malzemeleri haline gelirler; çünkü bunlar insiyati f sahibi olan diğer insanlar veya toplumlar tarafından kullanılırlar.

Bir millet, insanlığın tarihi tecrübesini günümüz meselelerinin çözümü için yeniden yorumlamak ve kendi tarihini dünya tarihi içindeki yerine oturtmak suretiyle kazanacağı tarih şuuru sayesindedir ki, gideceği yönü ve kısa veya uzun vadeli hedeflerini belirleyebilir. Milletin bütün fertlerine bu şuurun kazandırılabilmesi. belirlenen yön ve hedeflerin benimsetilmesi gerekir. Bu da ancak eğitim ve öğretim yoluyla gerçekleştirilebilir.

Her ülkede, tarih öğretiminin kapsam ve hedefi. Tarih Öğretim Programlarıyla belirlenir. Tarihin yaratıcısı olacak insanların yetiştirilmesinde en önemli vasıtalardan birisi olan program yapma son derece ciddi bir iştir. Dünyadaki gelişmeler ve yeni araştırmalar sonucunda elde edilen bilgiler gözönünde bulundurularak daima canlı tutulması ve geliştirilmesi gerekmektedir. Bunun için bir çok ülkede tam kadrolu elemanların çalıştığı Program Geliştirme enstitüleri mevcuttur.

Ülkemizde Cumhuriyetin ilk yıllarında tarih dersinin önemine uygun olarak büyük bin sorumluluk içinde ele alınan ve gerçekleştirilen Tarih Programları zaman zaman yenilenmek istenmişse de bazı ekleme ve çıkartmalar dışında ciddi bir geliştirmeye tabi tutulamamıştır. Halbuki yetmiş yıldan beri dünyada tarih anlayışında büyük değişmeler olduğu gibi. bu yeni anlayışlardan hareketle yapılan yeni araştırmalar soncunda tarih bilgimizde de değişmeler ve gelişmeler olmuştur. İşte bu çerçevede tarih porgramı üzerinde yeniden ciddi bir çalışma yapılması ihtiyacı hissedilmiş ve bu iş için üniversitelerde sahanın uzmanı olan öğretim üyelerinden ve bu derslerin uygulayıcısı olan lise tarih öğretmenlerinden oluşan bir Lise Tarih Programlarını Geliştirme Komisyonu kurulmuştur. Bu komisyon. Tarih Öğretim Programlarını, haftada bir defa toplan suretiyle, üç yıllık bir çalışma sonucunda hazırlamıştır.

Bugün içinde yaşanılan siyaset, iktisat ve kültür ortamlarının temellerinin önceki nesiller tarafından atılmış olduğu, günümüz insanlarının da geleceğin dünyasının temellerini attığı anlayış ve şuuru içinde çalışan komisyonu hazırlamış olduğu bu tarih programlarının;

1. Öğrencilerin kendilerini kuşatan kültür dünyaları hakkında meraklarını gidermek.

2. Öğrencilere, yukarıda belirtildiği anlamlan içinde tabiatın ve tarihin meydan okuyuşlarına insan tarafından verilmiş cevapların çok çeşitli olduğunu böylece de kültür farklılıklarının oluştuğunu kavratmak; bu sayede milletler arasında sağlıklı ve erimli bir anlaşma ortamının şartlarını hazırlamak.

3. Öğrencilere kültür ortamlarının ve medeniyetlerin farklılığı şuurunu kazandırmak suretiyle, onların öğrenilen fikirleri sorgulama, görelilik mefhumunu kavrama, tenkit zihniyetini kazanma ve farklı kültürler bünyesinde evrenseli yakalama melekelerini geliştirmek.

4. Öğrencilerde, kendilerine geçmiş nesillerle ve çağdaşlarıyla irtibatlandıran bir ortaklık duygusu uyandırmak,

5. Belli bir bilgi birikimi ve yeni araştırma metodları kazandırmak suretiyle öğrenilere dünyayı daha iyi tanıma ve toplumda sorumlu bir rol oynama imkanı sağlamak.

6. İçinde yaşadığı zamanın arka planını açıklığa kavuşturmak suretiyle öğrencinin onu daha iyi anlamasına yardımcı olmak ve böylece onun asliye arziden. sürekliyi geçiciden arıyahilme yeteneklerini geliştirmek.

7. Üzerinde dikkat çekici hadiselerin ve medeniyet vukualarının gösterildiği kronoloji cetvelleri yardımıyla öğrencilere zaman şuuru kazandırmak: hadiselerin ve nesilerin damgasını taşıyan kısa süreli, iktisadi ve sosyal değişmelerin vuku hulgudu orta süreli ve medeniyetlerin oluştuğu uzun süreli zaman anlayışlarını kavratmak.

8. Büyük medeniyetler arasındaki münasebetler ağı içerisindne milli tarihin yerini belirlemek suretiyle, milli kimliğin nasıl oluştuğunukavratmak: onlara, millet varlığının ancak bu kimliğin korunarak sürdürülebileceği, değişme veya çağdaşlaşmanın, mahiyet değiştirme değil, almaya devam etme. oluşumunun sürekliliğini devam ettirme anlamına geldiği. Atatük'ün belirlediği "muasır medeniyet seviyesine ulaşma ve onu geçme" idealinin ancak bu anlayış içinde gerçekleştirilebileceği şuurunu kazandırmaktır.