T.D.: 13.01.1997/2469

T.C.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI

Karar Sayısı : 261 Karar Tarihi : 19.12.1996
Konu : "Lise Sağlık Bilgisi Programının kabulü

Kurulumuzda görüşülen. Lise Sağlık Bilgisi Programfnın 1997-1998 Öğretim Yılından itibaren uygulanmak üzere ekli örneğine göre kabulü.

Kurulumuzun 20.08.1984 tarih ve 108 sayılı Kararı ile kabul edilen Ortaöğretim Kurumları 1. ve 2. sınıf Sağlık Bilgisi Programfnın ise 1997-1998 Öğretim Yılından itibaren uygulamadan kaldırılması,

kararlaştırıldı.

AÇIKLAMALAR :

Sağlık eğitimi, kişiye ve topluma yönelik koruyucu hekimlik uygulamalarından en önemlisidir. Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek bireyin, toplumun ve devletin başta gelen ödevlerindendir.

Devlet herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünden tasarruf ve verimi artırarak işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık hizmetlerini planlayarak sağlık kuruluşları vasıtasıyla hizmetlerin görülmesini sağlar. Sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi ve sağlık eğitimi çalışmaları, birey ve toplumu hastalıklardan koruma fonksiyonel yetersizlikleri önleme, hayat standardını yükseltme konusunda yardımcı olan uygulamalarıdır.

Sağlık eğitimi, davranış değişikliğini amaçlar, sağlığı geliştirmeye yönelik olarak, bireylerin gönüllü uyumu ve birlikte davranmaya yatkınlığını arttırmayı planlar.

Etkin bir sağlık eğitimi, düşünce ve kavramda değişiklik yapmayı, davranış ve yaşama biçimi değişikliğini amaçlar. Bireysel ve toplumsal sağlığı olumlu yönde geliştirmek için bilinmesi ve yapılması gerekenleri, benimsenen bilgi, tutum, davranış ve alışkanlıklar haline getirebilmek sağlık eğitiminin hedefidir.

Gençlere uygun zamanda verilen nitelikli bir sağlık eğitimi, daha sağlıklı ve daha doğru sağlık alışkanlıkları olan bir toplumun yetiştirilmesine yardımcı olacaktır. Gençlerin bedensel ve ruhsal yönden kendilerini tanımaları ve sağlıklarını korumaları için verilecek olan eğitim, gelecek nesillerin de sağlık bilincini yükseltecektir. Çünkü gençlerin, bu derste alacakları eğitim, kendilerini olduğu kadar, yakın çevreleri ve gelecekte kuracakları aileleri de etkileyecektir. Kısaca, yeni yetişen nesillerin sağlıklı olması, milletin geleceğinin de güvencesidir. Bu sebeplerle. 1593 sayılı "Umumi Hıfzısıhha Kanunıfnun 281. maddesi ""Tüm okullarda en son bilimsel gelişmelere uygun sağlık bilgisi öğretiminin zorunlu olduğunu" hükme bağlamıştır.

Program "Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel ilkelerine" ve Öğretim Programlarının Hazırlanmasında ve Geliştirilmesinde Uyulacak Temel İlkelerde uygun olarak hazırlanmıştır.

Sağlık Bilgisi dersi programında öncelikle sağlığı korumaya yönelik olarak sağlık kavramı, sağlıklı hayatın temeli, büyüme, gelişme ve ruh sağlığı, sağlığa zararlı alışkanlıklar, aile hayatı, planlaması ve ana çocuk sağlığı, bulaşıcı hastalıklarla ilgili temel ilkeler, kazalar ve ilk yardım üniteleri yer almıştır.

(ilkemiz için öncelikle sağlık sorunlarına yer verilmeye çalışılarak, tedavi şekilleri ve ilaç bilgilerinden çok, günlük hayatta uygulanabilecek pratik bilgiler ve korunma yollan üzerinde daha ayrıntılı durulmuştur. Ülkemizde var olan sağlık hizmetleri anlatılarak bunlardan doğru yararlanma yolları verilmiştir.

Program, ünitenin adı. konular, amaçlar, bu amaçlara ulaşmak için gerçekleştirilecek davranışlar, öğretmene yol gösterecek işleniş, ders işlenişi sırasında kullanılabilecek araç ve gereçlerin listesi ile örnek değerlendirme sorularından oluşturulmuştur. Öğretmen, kendini bu örneklerle sınırlı saymayıp, ders kitabını öğretim aracı kabul ederek, programda belirtilen davranışları öğrenciye kazandıracak şekilde hareket etmelidir. Ders kitabında konularla ilgili, şekil, şema, resim ve fotoğraflar titizlikle seçilip her sayfaya uygun şekilde yerleştirilmelidir. Böylece hem öğrencilerin derse ilgisi ve dikkati çekilmiş hem de bilgilerin pekiştirilmesi sağlanmış olacaktır. Programın amacı, öğrencilere ders kitabı içinde yer alan tüm bilgi ve şekillerin ezberletilmesi değil, sağlıkla ilgili temel tutum ve davranışları kazandırmaktır. Programda yer alan davranışlar dışında gereksiz bilgi yükü verilmesinden kaçınılmalıdır.

Üniteler işlenirken aşağıdaki hususlar gözönünde bulundurulmalıdır.

1. Ünitelerin amaçları birbiriyle bağlantılıdır; öğretmenler, ünitelerin işlenişinde konular arasındaki bu ilişkiyi bozmamalıdır. Sağlık sorunları her yönüyle bir bütün olarak ele alınmalıdır.

2. Daha çok ülkemiz için önemli olan ve sık görülen sağlık sorunları üzerinde durulmuştur. Ünitelerin işlenmesi sırasında kişinin sosyal ve fiziki çevresi ile bir bütün olduğu teması vurgulanmalıdır.

3. Bu yaş ve gelişme döneminin özelliği sebebiyle, sağlık sorunları ve olumsuz davranışlarla ilgili olarak, öğrencileri örnek göstermekten kaçınılmalıdır.

4. Tedavi yöntemleri ve ilaç bilgileri ders kapsamı dışında tutulmuştur. Hatalı uygulamalar dışında bu konuya değinilmemiştir. Ders işlenmesi sırasında öğrencilerin özel sağlık sorunlarına girilerek konudan uzaklaştırılmasına izin verilmemeli, konuyla ilgili sağlık kurumu v epersoneline başvurulması önerilmelidir.

5. Ünitelerin işlenişi sırasında çevredeki sağlık kurumları personeli ile iş birliği yapılmalı. Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Eğitim Merkezleri ve Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık Eğitimi Vakffnın afiş. broşür, film gibi eğitim araçlarından yararlanılmalıdır. Dersin işlenişi, şekil. şema. resim, fotoğraf, video kasetleri, bilgisayar yazılımları gibi görsel araçlarla zenginleştirilerek bilgilerin kalıcılığı arttırılmalıdır. Öğretmen, öğrencileri aktif olarak görevlendirmelidir. Bu amaçla ailede, yakın çevre ve toplumda sağlıkla ilgili tutum ve davranışları gözlem ve görüşme teknikleri ile inceleyerek olumlu tutum geliştirmelerini sağlamalıdır.

Program Lise 1. sınıflar için haftada 2 saat (yılda toplam 72 saat) süreli bir ders düşünülerek hazırlanmıştır. Bu program için hazırlanacak ders kitapları A-4 ebadtı için 5-7. B-5 ebadı için 8-11 forma olarak hazırlanmalıdır.

SAĞLIK BİLGİSİ DERSİNİN GENEL AMAÇLARI

1. Sağlıkla ilgili kavramları ve terimleri kavrayabilme.

2. Sağlıklı olabilmek, sağlıklı yaşayabilmek için gerekli alışkanlıkları edinebilme.

3. Sağlıkla ilgili uygulamaları, yöntem ve teknikleri bilebilme.

4. Kişi ve toplum sağlığı için gerekli olan ilke. kural ve genellemeleri kavrayabilme.

5. Sağlıkla ilgili belirli bilgilerin sunuluş sebeplerini kavrayabilme.

6. Sağlık bilgisi dersinde edindiği bilgileri kendi ifadesine göre sunabilme.

7. Sağlığı ilgilendiren şartlan ve bunların birbiri ile ilişkilerini kendi ve toplum sağlığı açısından yorumlayabilirle.

8. Sağlıkla ilgili edindiği bilgilere göre içinde bulunduğu durumu değerlendirebilme.

9. Sağlık olaylarını gösteren ölçütler ve bu ölçütlere göre toplumların sağlık düzeylerinin karşılaştırılabileceğini kavrayabilme.

10. Sağlıklı olabilmek için öğrendiği bütün bilgileri, içinde bulunduğu şartlan en iyi şekilde değerlendirerek uygulayabilme.

11. Kişi ve toplum sağlığına zarar veren alışkanlıklardan kaçınmanın önemini kavrayabilme.

12. Sağlık hizmeti veren kurum ve kuruluşları öğrenerek, hizmetlerinden uygun şekilde, zamanında ve azami ölçüde yararlanmayı bilebilme.

13. Çeşitli sağlık ölçütlerinden yararlanarak toplumun önemli sağlık sorunlarının farkında olabilme.

14. İlk yardım bilgi ve becerisi kazanarak doğru olarak kullanabilme.

15. Gösterilen bir sağlık uygulamasını aynen yapabilme.

16. Sağlıkla ilgili konularda açık fikirli, kuşkucu, gereğinde uygulama ekibinin disiplinli bir üyesi olacak şekilde hoşgörülü olabilme.

17. Toplumdaki sağlık sorunlarının sosyal ve ekonomik sebeplerini ayrıt edebilme.

18. Günlük besin maddelerini, dengeli beslenme açısından değerlendirebilme.

19. Kendinin ve çevresinin sağlık şartlarını değerlendirerek en iyi düzeye getirebilmek için çaba gösterebilme.

20. Edindiği bilgilere dayanarak zararlı alışkanlıkların sonuçlarını kişi ve toplum sağlığı açısından değerlendirebilme.

21. Kişisel sağlık düzeyini etkileyen olumsuz tutum ve davranışların toplum sağlığını da olumsuz etkileyeceğini, sağlıklı toplumları, sağlıklı bireylerin oluşturacağını açıklayabilme.

22. Koruyucu sağlık hizmetlerinin kişi ve toplum sağlığı üzerindeki olumlu etkilerini ortaya koyabilme.

23. Sağlıkla ilgili zorunlu uygulamaların önemini kavrayabilme.

24. Acil durumlarda başkalarının yardımına koşma, zamanında, uygun şekilde müdahale etme tutumunu geliştirebilme.

25. Sağlıkla ilgili bilimsel gelişmelere ilgi duyabilme.

26. Kişisel sağlık düzeyini koruma ve yükseltme alışkanlığı kazanmaya istekli olabilme.

27. Kişi ve toplum sağlığını olumsuz etkileyebilecek uygulamalara karşı çıkarak örnek olma.

28. Sağlıkla ilgili bilimsel inceleme ve araştırmaları geçerli tek düşünce tarzı olarak benimseyebilirle, bilimsel esasa dayalı yeniliklere açık olma.

29. Kendi sağlığı ile ilgili yanlış davranışlarını düzeltebilme.

30. Sağlık olayları ile ilgili somut veri ve gerçeklere göre karar verebilme.

31. Sağlıklı yaşamak için tutarlı bir hayat görüşü geliştirebilme.

32. Toplumun sağlık düzeyinin bilim, teknoloji ve ekonomik gelişmelerle değişebileceğinin, sorunların akılcı bir yaklaşım ve kaynakların yerinde kullanılmasıyla çözümlenebileceğinin farkında olabilme.

33. Sağlığın yalnız hastalık ve sakatlık halinin olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönlerden bir iyilik hali olduğu bilincinden hareketle, toplumumuzun bu bilince sahip kişilerden meydana gelmesi için gayret sarf etmesi gerektiğini kavrayabilirce.

SAĞLIK BİLGİSİ DERSİNİN ÖZEL AMAÇLARI :

1. Sağlık tanımında geçen kavramlar bilgisi.

2. Sağlıkla ilgili olgular bilgisi.

3. Ülkenin sağlık düzeyini gösteren ölçütler bilgisi.

4. Sağlığı etkileyen etmenler bilgisi.

5. Sağlık hizmetleri kavramı ile ilgili sınıflamalar bilgisi.

6. Sağlıklı bir birey ve sağlıklı bir toplumun üyesi olmaya istekli oluş.

7. Kişisel temizlik ve bakım bilgisi.

8. Ağız ve diş sağlığı ile ilgili kavramlar bilgisi.

9. Diş çürüğü ve sebeplerini kavrayabilirce.

10. Diş eti hastalıkları ve sebeplerini kavrayabilirce.

11. Dişlerin gelişim bozukluklarını ve sebeplerini kavrayabilirce.

12. Ağız ve dış hastalıklarının yol açtığı sorunları kavrayabilirce.

13. Ağız ve diş sağlığının korunmasının temel ilkelerini kavrayabilirce.

14. Diş fırçalama alışkanlığının önemini kavrayabilirce.

15. Ağız ve diş temizliğinden kullanılan teknikleri uygulayabilme.

16. Spor ve beden eğitimi bilgisi.

17. Sağlıklı giyim bilgisi.

18. Sağlıkla ilgili uyulması gereken diğer kurallar bilgisi.

19. Sağlıklı hayalın korunmasında uygulanması gereken ilkeler bilgisi.

20. Büyüme ve gelişme ile ilgili kavramlar bilgisi.

21. Büyüme ve gelişmenin dönemlerini tanıyabilirce.

22. Büyüme faktörleri ve birbirleri ile ilişkisini kavrayabilirce.

23. Ergenlik dönemi özellikleri bilgisi.

24. Ergenlik döneminde görülebilecek sorunlar bilgisi.

25. Ergenlik döneminde olumlu tutumlar geliştirebilmenin önemini kavra-yabilme.

26. Ruh sağlığı ile ilgili kavramlar bilgisi.

27. Ruh sağlığını etkileyen faktörleri sınıflandırabilme.

28. Ruh sağlığının korunması ile ilgili ilkeler bilgisi.

29. Ruh sağlığının korunmasını kavrayabilme.

30. Ruh sağlığını korumaya istekli oluş.

31. Sağlığa zararlı alışkanlıklarla ilgili kavramlar bilgisi.

32. Uyuşturucu madde bağımlılığının dönemleri ile ilgili sınıflamalar bilgisi.

33. Sağlığa zararlı alışkanlıklarla ilgili ilkeleri açıklayabilme.

34. Sağlığa zararlı madde alışkanlıklarının tedavisi ile ilgili ilkeleri açıklayabilme.

35. Sağlığa zararlı alışkanlıklardan uzak durmaya istekli oluş.

36. Aile ile ilgili kavramlar bilgisi.

37. Evliliğe karar vermeye etki eden ilkeler bilgisi.

38. Ailede huzurun, aile bireylerinin ruh ve beden sağlığı açısından önemim kavrayabilme.

39. Aile planlaması, ana ve çocuk sağlığı ile ilgili ilkeleri açıklayabilme.

40. Ana çocuk sağlığı ile ilgili kavramlar bilgisi.

41. Gebelik döneminin özellikleri ile ilgili ilkeleri açıklayabilme.

42. Anne sağlığını etkileyen ilkeler bilgisi.

43. Doğum sonu (Lohusalık) ve emziklilik dönemini kavrayabilme.

44. Çocuğun büyüme ve gelişiminin aylara göre özellikleri bilgisi.

45. Çocuk sağlığını etkileyen faktörler ile ilgili ilkeler bilgisi.

46. Çocuk bakımı ve beslenmesinin temel prensiplerini kavrayabilme.

47. Aşılamanın çocuk sağlığındaki önemini kavrayabilme.

48. Çocuklarda görülen bazı sağlık sorunlarını kavrayabilme.

49. Hastalık sebepleri ile ilgili sınıflamalar bilgisi.

50. Bulaşıcı hastalıklar ile ilgili temel kavramlar bilgisi.

51. Bulaşıcı hastalıklar ile ilgili ilkeler bilgisi.

52. Bulaşıcı hastalıklardan korunmanın yollarını kavrayabilme.

53. Bulaşıcı hastalıklarda evde bakım prensipleri bilgisi.

54. Evde hasta bakımında ilaç kullanırken dikkat edilmesi gereken konulan kavrayabilme.

55. Önemli hastalık kavramı bilgisi.

56. Üst solunum yolu enfeksiyonları ve korunma yollarını kavrayabilme.

57. Zatürree hastalığı ve korunma yollarını kavrayabilme.

58. İshalin ne olduğu, tedavisi ve korunma yollarını kavrayabilme.

59. Hepatitlerin sonuçlarını ve korunma yollarını kavrayabilme.

60. Verem hastalığının ne olduğunu, bulaşma ve korunma yollarını kavrayabilme.

61. Sıtma hastalığı ve korunma yollarını kavrayabilme.

62. Kuduz hastalığı ve korunma yollarını kavrayabilme.

63. Cinsel temasla bulaşan hastalıklardan korunma yolları bilgisi.

64. Toplum sağlığı açısından AİDS ve önemini kavrayabilme.

65. Paraziter hastalıklardan korunmanın önemini kavrayabilme.

66. İlk yardım bilgisi.

67. Kazalar bilgisi.

68. Kazalardan korunma bilgisi.

69. Kazalarda kopan organların bir sağlık kuruluşuna ulaştırılması sırasında yapılması gereken doğru uygulamaları kavrayabilme.

70. Bilinç kaybı ve şok bilgisi.

71. Şoklu hastaya uygulanacak ilk yardımı tekniğine uygun olarak yapabilme.

72. Soluk durması bilgisi.

73. Soluk durması halinde uygulanacak ağızdan ağıza yapay solunumu maket üzerinde tekniğine uygun olarak yapabilme.

74. Soluk durması halinde uygulanabilecek diğer yapay solunum teknikleri bilgisi.

75. Boğulmalarda uygulanacak ilk yardım teknikleri bilgisi.

76. Kalp atışı durması ve kalp masajı tekniği bilgisi.

77. Kalp atışı durması halinde uygulanacak kapalı kalp masajını tekniğine uygun şekilde maket üzerinde yapabilme.

78. Yaralanmalar ve ilk yardım bilgisi.

79. Kanamalar ve ilk yardım bilgisi.

80. Atar damar kanaması olan hastada turnike (boğucu sargı) uygulamasını, maket üzerinde tekniğine uygun olarak yapabilme.

81. Dirsekiçi, diz arkası, avuç içi kanamalarından uygulanacak ilk yardım maket üzerinde tekniğine uygun olarak yapabilme.

82. Burun kanamalarında uygulanacak ilk yardım tekniğine uygun olarak yapabilme.

83. Yanıklar ve ilk yardım bilgisi.

84. Yanıklarda yapılacak ilk yardım işlemlerini tekniğine uygun olarak yapabilme.

85. Donmalar ve ilk yardım bilgisi.

86. Güneş çarpması ve ilk yardım bilgisi.

87. Elektrik çarpması ve ilk yardım bilgisi.

88. Zehirlenmeler ve ilk yardım bilgisi.

89. Zehirlenmelerden korunma yolları bilgisi.

90. Böcek sokmaları ve hayvan ısırmalarında yapılacak ilk yardım bilgisi.

91. Vücudun herhangi bir yerinde yabancı cisim tespit edildiğinde uygulanması gereken ilk yardım bilgisi.

92. Zorlama, burkulma, çıkık ve kırıkların tanımı bilgisi.

93. Zorlama ve burkulmalarda uygulanacak ilk yardımı tekniğine uygun olarak yapabilme.

94. Çıkıklarda uygulanacak ilk yardımı kavrayabilme.

95. Kırıklarda uygulanacak ilk yardım ve tespit işlemlerini tekniğine uygun olarak yapmayı kavrayabilme.

96. Yaralıları taşımanın önemini, genel kurallarını, taşıma şekillerini kavrayabilme.

97. Yaralı taşıma yöntemlerini tekniğine uygun olarak uygulayabilme.

98. Doku ve organ bağışının tanımını, önemini, ülkemizdeki durumunu kavrayabilme.

SAĞLIK BİLGİSİ ÜNİTELERİ VE YÜZDE DAĞILIMLARI

1. SAĞLIK KAVRAMI

2. SAĞLIKLI HAYATIN TEMELİ

3. BÜYÜME. GELİŞME VE RUH SAĞLIĞI

4. SAĞLIĞA ZARARLI ALIŞKANLIKLAR

5. AİLE HAYATI, PLÂNLAMASI VE ANA ÇOCUK SAĞLIĞI

6. BULAŞICI HASTALIKLARLA İLGİLİ TEMEL İLKELER

7. KAZALAR VE İLK YARDIM

ÜNiTE	% DAĞ.	DERS SAATİ	ÖZEL AMAÇ.	DAVRANIŞLAR	TEMEL KAVRAMLAR
SAĞLIK KAVRAMI	5	4	6	31,	9
SAĞLIKLI HAYATIN TEMELİ	10	7	13	100	5
BÜYÜME. GELİŞME VE RIH [SAĞLIĞI	15	11	11	62	8
SAĞ.7ARARLI ALIŞKANLIKLAR	15	10	5	46	5
AİLE HAYATI. PLANLAMASI VE ANA ÇOCUK SAĞLIĞI	18	14	13	87	12
BULAŞICI HASTALIKLAR	17	12	.17	102	14
KAZALAR VE İLKYARDIM	20	14	33]	102	16
TOPLAM	100	72	98	530	69

ÜNİTE I

SAĞLIK KAYRAMI KONULAR

1. Sağlığın tanımı

2. Sağlığa etki eden etmenler ve sağlığın ölçülebilirliği

a. Sağlık ölçülebilir bir kavramdır

b. Sağlığa etki eden etmenler

(1) Bünyesel etmenler

(2) Çevresel etmenler

3. Sağlık hizmetleri ve yararlanma yolları

a. Koruyucu sağlık hizmetleri

b. Tedavi hizmetleri

c. Rehabilitasyon hizmetleri

Amaç 1. Sağlık tanımında geçen kavramlar bilgisi.

Davranışlar :

1. Sağlık tanımını söyleme/yazma.

2. Hastalık, sakatlık kavramlarının tanımlarını söyleme/yazma.

3. Tedavi ve rehabilitasyon tanımlarını söyleme/yazma.

Amaç 2. Sağlıkla ilgili olgular bilgisi.

Davranışlar :

1. Bedensel iyilik halini söyleme/yazma.

2. Ruhsal iyilik halini söyleme/yazma.

3. Sosyal iyilik halini söyleme/yazma.

Amaç 3. Ülkenin sağlık düzeyini gösteren ölçütler bilgisi.

Davranışlar :

1. Ana ölüm hızının bir ülkenin sağlık düzeyini gösteren bir ölçüt olduğunu söyleme/yazma.

2. Bebek ölüm hızının bir ülkenin sağlık düzeyini gösteren bir ölçüt olduğunu söyleme/yazma.

3. Kaba doğum hızının bir ülkenin sağlık düzeyini gösteren bir ölçüt olduğunu söyleme/yazma.

4. Kaba ölüm hızının bir ülkenin sağlık düzeyini gösteren bir ölçüt olduğunu söyleme/yazma.

5. Nüfus artış oranının bir ülkenin sağlık düzeyini gösteren bir ölçüt olduğunu söyleme/yazma.

6. Sağlıkla ilgili harcamaların kişi ve toplum açısından sağlık düzeyini gösteren bir ölçüt olduğunu söyleme/yazma.

7. Sağlık hizmetlerine verilen önemin, hayat standardını yükseltme, yaşama süresini uzatma ve ülke ekonomisini geliştirmedeki önemini söyleme/yazma.

Amaç 4. Sağlığı etkileyen etmenler bilgisi.

Davranışlar :

1. Sağlığa etki eden bireysel etmenleri söyleme/yazma.

2. Sağlığa etki eden çevresel etmenleri söyleme/yazma.

3. Biyolojik etmenleri söyleme/yazma.

4. Fiziksel etmenleri söyleme/yazma.

Amaç 5. Sağlık hizmetleri kavramı ile ilgili sınıflamalar bilgisi.

Davranışlar :

l. Sağlık hizmetlerini söyleme/yazma.

2. Koruyucu sağlık hizmetlerini tanımlama, önemini söyleme/yazma.

3. Tedavi edici sağlık hizmetlerinin neler olduğunu söyleme/yazma.

4. Rehabilitasyon hizmetlerini tanımlama ve önemini söyleme/yazma.

5. Sağlık hizmetlerinin bir bütün olduğunu söyleme/yazma.

6. Temel sağlık hizmetlerinin neler olduğunu ve söyleme/yazma.

7. Sağlık hizmetlerinin neler olduğunu ve basamak sistemine uymanın önemini söyleme/yazma.

Amaç 6. Sağlıklı bir birey ve sağlıklı bir toplumun üyesi olmaya istekli oluş.

Davranışlar :

1. Sağlıklı bir toplumun sağlıklı bireylerden meydana geldiğini söyleme/yazma.

2. Sağlıklı bir kişinin, çalışmalarında daha verimli olacağını söyleme/yazma.

3. Sağlıklı bireylerden meydana gelen toplumların daha kolay kalkınabileceğini söyleme/yazma.

4. Toplumların en önemli zenginliklerinin sağlıklı insan gücü olduğnu söyleme/yazma.

5. Okuldaki sağlıklı ilgili eğitici çalışmalara katılma.

6. Atatürk'ün "Sağlam kafa, sağlam vücutta bulunur' vecizesini sözlü ve yazılı olarak açıklama.

7. Atatürk'ün "Beni Türk hekimlerine emanet ediniz" sözünü sözlü ve yazılı olarak açıklama.

İŞLENİŞ

Öğretmen :

- Konuya girmeden önce öğrencilere sağlık kavramı ile ilgili sorular sorar. Bu şekilde öğrencilerin bu konudaki bilgileri kontrol edilir. Sağlık kavramının tanımı sınıfta tartışmaya açılır.

- Birçok sağlık tanımından sonra en doğru olan tanımı yapar, sağlıklı olmanın birey, grup ve toplum düzeyinde ne anlama geldiğini örnekler vererek açıklar.

- Birçok öğrenciye hastalandıkları zaman ne yaptıkları ve hangi kuruma müracaat ettikleri sorularak bu konu tartışmaya açılır. Öğrencilerin hastalandıkları zaman nerelere müracaat edecekleri anlatılır.

- Ülkemizin sağlık hizmetlerindeki durumu ile diğer ülkelerin bu alandaki durumları karşılaştırmalı olarak anlatılır.

- Koruyucu, tedavi edici ve rehabilitasyon hizmetlerinin önemi ve fonksiyonları anlatılarak bu hizmetleri yapan kurum ve kuruluşlar örneklerle belirtilir. Bulunulan yerleşim birimindeki sağlık kuruluşları sayılarak bunların yapısı ve fonksiyonları hakkında bilgi verilir.

ARAÇ-GEREÇLER

1. Ders kitabı

2. Sağlıkla ilgili el kitapçıkları ve broşürleri

3. Sağlık kuruluşlarını gösteren film ve slaytlar

TEMEL KAVRAMLAR

Sağlık, Bedensel iyilik. Ruhsal iyilik

Sakatlık, Sosyal iyilik Sağlık Hizmetleri Koruyucu Sağlık Hizmeti Tedavi Edici Sağlık Hizmeti Rehabilitasyon DEĞERLENDiRME

1. Sağlığın tanımını yapınız.

2. Sağlıklı birey ve sağlıklı toplum kavramından ne anlıyorsunuz? Ölçütlerini belirtiniz.

3. Sağlığımızı etkileyen etmenleri gruplandırınız.

4. Hastalıklardan korunabilmek için hangi sağlık hizmetinden yararlanmak gerekir?

5. Basamaklı sağlık sistemine göre hastalanan bir kişi* önce hangi sağlık kuruluşuna başvurmalıdır?

6. Rehabilitasyonun önemini örneklerle açıklayınız.

7. Basamaklı sağlık sistemine uymanın yararları nelerdir?

ÜNİTE II

SAĞLIKLI HAYATIN TEMELİ KONULAR

1. Kişisel temizliğin tanımı ve önemi.

a. El ve tırnak temizliği ve bakımı

b. Yüz, boyun ve koltuk altı temizliği

c. Saç temizliği ve bakımı

d. Ayak temizliği

e. Genital bölge (Üreme organları) temizliği

f. Tuvalet alışkanlığı ve temizliği

g. Banyo yapma ve giyecek temizliği

2. Ağız ve diş sağlığı

a. Ağız ve diş sağlığının önemi

b. Diş çürümesi

c. Diş eti hastalıkları

d. Diş çürüğü ve diş eti hastalıklarının genel vücut yapısı ile ilişkisi

e. Dişlerin gelişim bozuklukları

f. Ağız ve diş sağlığı nasıl korunur?

(1) Diş koruması ve bakımı

(2) Diş fırçalama tekniği

3. Spor ve beden eğitimi

4. Sağlıklı giyinme

5. Sağlıkla ilgili uyulması gereken diğer kurallar

6. Sağlıklı hayatın korunmasında uyulması gereken ilkeler

Amaç 7. Kişisel temizlik ve bakım bilgisi.

Davranışlar:

1. Temizliğin önemini söyleme/yazma.

2. Su ve sabunun, en önemli temizlik araçları olduğunu söyleme/yazma.

3. Temizlik aracı olan sudan yeterince yararlanmanın ve israftan kaçınmanın gerektiğini söyleme/yazma.

4. 'Temizlik imandan gelir' sözünün anlamını söyleme/yazma.

5. El temizliğinin, kişisel temizlik ve bakımda çok önemli bir davranış olduğunu ve yöntemini söyleme/yazma.

6. Yüz, boyun ve koltuk altı temizliğinin sağlığı korumada önemli olduğunu ve nasıl yapılacağını söyleme/yazma.

7. Saç bakımı ve temizliğinin önemi ve nasıl yapıldığını söyleme/yazma.

8. Ayak temizliğinin önemli olduğunu ve nasıl yapıldığını söyleme/yazma.

9. Tırnak bakımının önemli olduğunu ve hasıl yapıldığını söyleme/yazma.

10. Burun temizliğinin önemli olduğunu ve nasıl yapılması gerektiğini söyleme/yazma.

11. Kulak temizliğinin önemli olduğunu ve nasıl yapılması gerektiğni söyleme/yazma.

12. Genital bölge (Üreme organları) temizliğin önemli olduğunu ve nasıl yapıldığını söyleme/yazma.

13. Her bölge için temizlik işleminin tekniğine uygun olarak doğru yapılması gerektiğini söylem/yazma.

14. Doğru tuvalet kullanma alışkanlığının önemli olduğunu söyleme/yazma.

15. Tuvaletten çıktıktan sonra mutlaka ellerin sabunlanması gerektiğini söyleme/yazma.

16. Tuvaleti kullandıktan sonra temiz bırakmak gerektiğini söyleme/yazma.

17. Herkesin kendi temizlik eşyasını kullanması gerektiğini söyleme/yazma.

18. Yemek öncesi, yemek hazırlarken ve yemek sonrası ellerin mutlaka sabunla iyice yıkanması gerektiğini söyleme/yazma.

19. Deri temizliğinin hastalıklardan korunmada önemli olduğunu söyleme/yazma.

20. Yıkanmanın, temizliğin yanısıra psikolojik durum üzerinde de olumlu etkileri olduğunu söyleme/yazma.

21. Yıkanma suyunun yeterli sıcaklıkta olması gerektiğini söyleme/yazma.

22. Evde yıkanmada hijyen kurallarına uymak gerektiğini söyleme/yazma.

23. Genel hamamda yıkanmanın hijyenik kuralları olduğunu söyleme/yazma.

24. El ve ayaklar için ayrı havlular kullanılmasının gerektiğini söyleme/yazma.

25. Banyo yapılacak yerlerin temizliğinin sağlık açısından önemli olduğunu söyleme/yazma.

26. Yıkanırken lif ve sünger kullanılmasının gerekli olduğunu söyleme/yazma.

27. Sık sık iç çamaşırı değiştirmenin gerektiğini söyleme/yazma.

28. İç çamaşırlarının kaynatılması veya yüksek sıcaklıkta makinede yıkanması, çamaşır suyu kullanılması, ya da yüksek ısıda ütülenmesinin mikrop öldürücü (dezenfektan) etkisi olduğunu söyleme/ yazma.

29. Yatak takımları ile gecelik, pijama gibi gece giyilen giysilerin sık sık yıkanması ve ütülenmesi gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 8. Ağız ve diş sağlığı ile ilgili kavramları bilgisi.

Davranışlar :

1. Ağız sağlığının ne olduğunu söyleme/yazma.

2. Diş sağlığının ne olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 9. Diş çürüğü ve sebeplerini kavrayabilirle.

Davranışlar :

1. Diş çürüğünün nasıl oluştuğunu söyleme/yazma.

2. Diş çürüğünün sebeplerini söyleme/yazma.

3. Diş ağrısının hangi durumlarda ortaya çıktığını söyleme/yazma.

4. Diş ağrısı olmamasının, diş sağlığının yerinde olduğunu göstermediğni söyleme/yazma.

5. Diş çürüğünün erken tanı ve tedavisinin hem sağlık yönünden hem de sosyal ve ekonomik yönden önemini söyleme/yazma.

6. Flor, diş ve çürük ilişkisini ve önemini söyleme/yazma.

Amaç 10. Diş eti hastalıkları ve sebeplerini kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Diş eti hastalıklarının nasıl oluştuğunu söyleme/yazma.

2. Diş eti hastalıklarının sebeplerini söyleme/yazma.

Amaç 11. Dişlerin gelişim bozukluklarını ve sebeplerini kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Dişlerin yapı bozuklukları ve sebeplerini söyleme/yazma.

2. Dişlerin diziliş bozukluklarını ve sebeplerini söyleme/yazma.

3. Dişlerin renk bozukluklarını ve sebeplerini söyleme/yazma.

4. Gebelikte ya da küçük yaşlarda geçirilen hastalıklardan oluşan yüksek ateşin, dişlerde renk ve yapı bozuklukları yapabileceğini söyleme/yazma.

5. Çocukluk döneminde alınan gereksiz antibiyotiklerin neden dişlerde renk bozukluğu yapacağını söyleme/yazma.

Amaç 12. Ağız ve diş hastalıklarının yol açtığı sorunları kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Diş çürüğünün ve diş eti hastalıklarının bölgesel ve bedensel hastalıklara yol açtığı söyleme/yazma.

2. Diş çürüğünün, diş eti hastalıklarının, dişlerin gelişim bozukluklarının sosyal ilişkileri etkilediğini söyleme/yazma.

3. Ağız ve diş hastalıklarının ekonomik kayıplara yol açtığını söyleme/yazma.

4. Ağız kokusunun sebeplerinin, diş çürüğü, diş eti hastalığı, sinizüt. bademcik ihtihabı. solunum sistemi hastalıkları, şeker hastalığı ve sindirim sistemi hastalıkları olabileceğini söyleme/yazma.

Amaç 13. Ağız ve diş sağlığının korunmasının temel ilkelerini kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Yılda en az 2 defa diş hekimine muayene olmanın önemini söyleme/yazma.

2. Erken tanı ve tedavisinin önemini söyleme/yazma.

3. Ağız ve diş sağlığı ile beslenmenin ilgisini söyleme/yazma.

4. Diş çürümelerinin nasıl önlenebileceğini söyleme/yazma.

5. Diş eti hastalıklarının nasıl önlenebileceğini söyleme/yazma.

6. Dişlerin gelişim bozukluklarının nasıl önlenebileceğini söyleme/yazma.

7. Asitli, şekerli gıdaların zararlarının neler olduğunu söyleme/yazma.

8. Sert cisimleri ısırmak, tırnak yemek, parmak emmek, kürdan kullanmak gibi alışkanlıkların dişlere nasıl zarar verdiğini söyleme/yazma.

Amaç 14. Diş fırçalama alışkanlığının önemini kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Diş fırçasının nasıl olması gerektiğini söyleme/yazma.

2. Dişlerin neden günde en az 2 defa fırçalanması gerektiğini söyleme/yazma.

3. Diş macununun, diş parlatma tozunun önemini söyleme/yazma.

4. Diş ipliğinin önemini söyleme/yazma.

5. Diş ipliğinin nasıl kullanılacağını söyleme/yazma.

6. Dişlerin tekniğine uygun olarak nasıl fırçalanacağını söyleme/yazma.

7. Herkesin neden kendi diş fırçasını kullanması gerektiğini söyleme/yazma.

8. Arayüz fırçası kullanmanın diş bakımındaki yerini söyleme/yazma.

9. Diş fırçalarının en geç 6 ayda bir değiştirilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 15. Ağız ve diş temizliğinde kullanılan teknikleri uygulayabilme.

Davranışlar :

1. Diş fırçasını tekniğe uygun olarak kullanma.

2. Diş fırçasını tekniğe uygun olarak temizleme.

3. Diş ipliğini tekniğe uygun olarak kullanma.

Amaç 16. Spor ve beden eğitimi bilgisi.

Davranışlar :

1. Sporun yararlarım söyleme/yazma. '

2. Sporun, sadece yarışma için değil, kişinin vücut sağlığını koruması için de yapılması gerektiğini söyleme/yazma.

3. Sağlık için gerekli bazı beden egzersizlerinin nasıl yapılacağını söyleme/yazına.

4. Beden eğitimi hareketleri yapmanın sürekli olması gerektiği söyleme/yazma.

Amaç 17. Sağlıklı giyim bilgisi.

Davranışlar :

1. Uygun giyim tanımını söyleme/yazma.

2. Giyeceklerin hava. mevsim ve sıcaklık şartlarına uygun olması gerektiğini söyleme/yazma.

3. Sağlıklı iç çamaşırı ve gece giysileri giyinmenin önemini söyleme/yazma.

4. Doğal ham maddelerden yapılmış giyeceklerin daha yararlı olduğunu söyleme/yazma.

5. Su geçirmeyen maddelerden yapılan giyeceklerin sürekli giyilmesinin zararlı olduğunu söyleme/yazma.

6. Islak ve nemli giyeceklerin mümkün olabildiğince çabuk değiştirilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

7. Dar giyeceklerden kaçınmak gerektiğini söyleme/yazma.

8. Sağlıklı ayakkabıların niteliklerini söyleme/yazma.

9. Giyecek seçerken dış görünümünden çok, sağlık kurallarına uygun ve temiz olması gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 18. Sağlıkla ilgili uyulması gereken diğer kurallar bilgisi.

Davranışlar :

1. Okurken yeterli ışığın soldan, arka yukarıdan gelmesi gerektiğini söyleme/yazma.

2. Hareketli taşıtlarda ve yüzükoyun yatarken okumamak gerektiğini söyleme/yazma.

3. Kitabı gözden 40 cm. uzakta tutmak gerektiğini söyleme/yazma.

4. Ara sıra gözleri kapatarak veya uzağa bakarak gözleri dinlendirmek gerektiğini söyleme/yazma.

5. Denizde, karda, parlak güneş altında uygun özellikte camları olan güneş gözlüğü kullanmak gerektiğini söyleme/yazma.

6. Göçzleri oğuşturmaktan ve gözlere bastırarak şaka yapmaktan kaçınılması gerektiğin söyleme/yazma.

7. Televizyon ve bilgisayara çok yakın oturmamak, çok uzun süreler boyunca seyretmemek gerektiğini söyleme/yazma.

8. Kulağa yabancı cisim sokmamak gerektiğini söyleme/yazma.

Q. Burun karıştırmamak ve burundan kıl koparmamak gerektiğini ve sebeplerini söyleme/yazma.

10. Burundan soluk alıp vermek gerektiğini söyleme/yazma.

11. Hapşırırken. öksürürken ağız ve burnu mendille kapatmak gerektiğini söyleme/yazma.

12. Yüksek tonda ve kulaklıkla müzik dinlemenin işitme kaybına sebep olabileceğini söyleme/yazma.

13. Sivilceleri sıkmanın iltihabın yayılmasına ve kalıcı derin izler kalmasına sebep olacağını söyleme/yazma.

14. Yerlere tükürmemek ve tükürenleri uyarmak gerektiğini söyleme/yazma. Amaç 19. Sağlıklı hayatın korunmasında uygulanması gereken ilkeler bilgisi. Davranışlar :

1. Bağtşıklamanın, bazı önemli bulaşıcı hastalıklardan korunmada önemli olduğunu söyleme/yazma.

2. Kişilerin sağlıklıyken de belli aralıklarla sağlık kontrolünden geçmelerinin kanser ve diğer hastalıkların tanısı açısından gerekli olduğunu söyleme/yazma.

3. Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlığın korunmasında önemli olduğunu söyleme/yazma.

4. Anne. çocuk, aile ve toplum sağlığının korunmasında ailelerin bakabilecekleri sayıda çocuğa sahip olmalarının önemli olduğunu, bunu sağlıklı bir şekilde uygulyabilmek için aile plânlaması hizmeti veren kurum ve kuruluşlardan yararlanılması gerektiğini söyleme/yazma.

5. Sağlıklı hayatın korunması, tedavi hizmetlerinden yararlanma yolları ve sağlıklı bir çevre oluşturulması için kişilere olumlu davranışlar kazandırmaya yönelik sağlık eğitiminin, toplumun sağlık düzeyinin yükseltilmesinde önemli olduğunu söyleme/yazma.

İŞLENİŞ

Toplum sağlığı, kişi sağlığı ile yakın ilişkilidir. Kişi sağlığının temeli ise temizliktir. Temizlik kavramı oldukça geniş kapsamlı olduğundan bu ünitede kişisel temizlik ele alınacaktır. Kişisel temizliğin dışındaki temizlik anlayışında başka konularda değinilecektir.

Kişi temizliği hastalıklara karşı bir önlemdir. Temizlik, düzenli ve belli kurallar içinde tam olarak yapıldığı takdirde sağlığın temelini oluşturur.

Öğretmen el yıkanmasını, tırnak bakımını, diş fırçalamayı ve kulak temizliğini uygulamalı olarak anlatmalı ve bu uygulamanın önemini vurgulamalıdır. Öğrencilerin yanlarında diş fırçası taşımalarının önemi vurgulanmalıdır.

l. Öğretmen, bu konuda ağız ve diş sağlığının önemini öğrenciye kavratır. Bu amaçla öğretmen ;

* Sınıfta kimlerin dişlerini fırçaladığını sorar.

* Daha sonra günde üç defa. iki defa ve bir defa fırçalayanları sorarak sayılarını belirler. Dişlerini fırçalamayanları da sorarak sınıfın durumunu belirler.

* Dişlerinde çürük olanların sayılarını belirler.

* Diş ağırısmı yaşayanları belirler.

* Yapılan belirlemelerden sonra ağız ve diş sağlığının ne olduğunu açıklar.

* Diş çürüğünün nasıl oluştuğunu açıklar. Diş çürüğünün erken teşhis edilmesinin önemini anlatır.

* Diş eti hastalıklarının neler olduğun anlatır.

* Dişlerin gelişim bozukluklarını ve sebeplerini açıklar.

* Diş çürüğü ve diş eti hastalıklarının sebep olduğu bölgesel ve bedensel etkilerini açıklar.

* Diş ve diş eti hastalıklarının zamanında tedavi edilmediğinde ruhsal, sosyol ve ekonomik kayıplara yol açacağını vurgular.

* Ağız ve diş sağlığının korunmasında alınacak tedbirleri ve yapılması gerekenleri sıralar.

* Dişlerin nasıl fırçalanacağını ve diş ipliğinin nasıl kullanılacağını gösterir ve uygulamalı olarak öğrencilere yaptırır.

* Beden eğitimi ile spor kavramı arasındaki farkı anlatarak, birbirleri ile olan bağlantısı ve bunun insan sağlığı üzerindeki önemini belirtmelidir.

- Sağlığın korunmasında önemli olan bağışıklama. düzenli sağlık kontrolü, aile planlaması, yeterli ve dengeli beslenme ve sağlık eğitimi kavramları örneklerle açıklanmalı ve tartışılmalıdır.

ARAÇ VE GEREÇLER

1. Ders kitabı

2. Konu ile ilgili resim ve broşürler, slayt ve film kasetleri

3. Tırnak makası

4. Diş fırçası ve macunu

5. Diş ipliği

6. Havlu

7. Sabun

TEMEL KAVRAMLAR

Temizlik

Hijyen

Bağışıklama

Ağız sağlığı

Diş sağlığı

DEĞERLENDiRME

1. Kişisel temizliği tanımlayınız.

2. El temizliğinin önemini belirtiniz.

3. Ağız ve diş sağlığı nedir?

4. Diş çürüğünün oluşumunu açıklayınız.

5. Süt dişlerinin korunmasının önemi nedir?

6. Sağlıklı dişlere sahip olmanın yararları nelerdir?

7. Erken teşhisin önemi nedir?

8. Dişlerdeki gelişim bozukluklarını açıklayınız.

9. Diş ağrısı nedir?

10. Ağız ve diş sağlığınızı korumak için neler yaparsınız?

11. Ağız kokusunun ne olduğunu açıklayınız.

12. Spor ve beden eğitiminin faydalarını sayınız.

13. Sağlıklı giyinme nedir? Açıklayınız.

14. Doğru okuma şeklini gösteriniz.

15. Sağlıklı yaşamada bağışıklamanın önemini anlatınız.

ÜNiTE III

BÜYÜME, GELİŞME VE RUH SAĞLIĞI KONULAR:

I. BÜYÜME VE GELİŞME

1. Büyüme ve gelişmenin tanımı.

2. Büyüme ve gelişmede rol oynayan faktörler

a) Genetik

b) Hormona!

c) Beslenme

d) Fiziki çevre

3. Büyüme ve gelişme dönemleri

a) Bebeklik dönemi

b) Çocukluk dönemi

c) Okul çağı dönemi

d) Ergenlik dönemi

e) Yetişkinlik dönemi

f) Yaşlılık dönemi

4. Ergenlik dönemi ve özellikleri

5. Ergenlik döneminde görülen sorunlar

6. Ergenlik döneminde olumlu tutum geliştirme.

II. RUH SAĞLIĞI

1. Ruh sağlığını etkileyen faktörler

a) Ruh sağlığını etkileyen kişisel faktörler

b) Ruh sağlığını etkileyen çevresel faktörler

2. Ruh sağlığının korunması.

Amaç 20. Büyüme ve gelişme ile ilgili kavramlar bilgisi.

Davranışlar :

1. Büyümenin, olgunlaşmanın ve öğrenmenin tanımını söyleme/yazma.

2. Gelişmenin tanımını söyleme/yazma.

3. Gelişmenin, büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkisi altında olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 21. Büyüme ve gelişmenin dönemlerini tanıyabilme.

Davranışlar :

1. Yeni doğan döneminin 0-28 aylar arasını kapsadığını ve özelliklerini söyleme/yazma.

2. Bebeklik döneminin 0-12 aylar arasında olduğunu ve özelliklerini söyleme/yazma.

3. Çocukluk çağının 1-6 yaşlar arasında olduğunu ve kendi arasında özerklik dönemi ve oyun dönemi olarak ikiye ayrıldığını ve özelliklerini söyleme/yazma.

4. Okul çağının 6-11 yaşlar arasında olduğunu ve kendi arasında erken ergenlik, tam ergenlik ve geç ergenlik olarak 3 döneme ayrıldığını söyleme/yazma.

5. Ergenlik döneminin 12-21 yaşlar arasında olduğunu ve kendi arasında erken ergenlik, tam ergenlik ve geç ergenlik olarak 3 döneme ayrıldığını söyleme/yazma.

6. Yetişkinlik döneminin 21-65 yaşlar arasında olduğunu ve özelliklerini söyleme/yazma.

7. 65 yaşın üzerinin yaşlılık dönemi olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 22. Büyüme faktörleri ve birbirleriyle ilişkisini kavrayabilirce.

Davranışlar :

1. Genetik faktörleri söyleme/yazma.

2. Beslenmenin önemini söyleme/yazma.

3. Hormonal faktörleri söyleme/yazma.

4. Fiziksel çevrenin büyüme-gelişmeye etkilerini söyleme/yazma.

Amaç 23. Ergenlik dönemi özellikleri bilgisi.

Davranışlar :

1. Kızlardaki fiziksel, anatomik ve fizyolojik değişiklikleri söyleme/yazma.

2. Erkeklerdeki fiziksel, anatomik ve fizyolojik değişiklikleri söyleme/yazma.

3. Ergenlik döneminde kızlar ve erkeklerde ortaya çıkan psikolojik değişimleri söyleme/yazma.

4. Ergenlik döneminde kişiye, aileye ve eğiticilere düşen görevlerin neler olduğunu söyleme/yazma.

5. Ergenlik döneminin sağlıklı geçirilebilmesinin hayatın sonraki dönemlerindeki önemini söyleme/yazma.

6. Ergenlik döneminde oluşan bedensel ve ruhsal değişimlerin kişiler arasında farklılık gösterebileceğini söyleme/yazma.

Amaç 24. Ergenlik döneminde görülebilecek sorunlar bilgisi.

Davranışlar :

1. Erken ergenlikte, otoriteye karşı çıkma, yalnızlık isteği, çalışmaya isteksizlik, çekingenlik, kendi vücuduna ilgi. cinsiyetle fazla uğraş gibi sorunlar olabileceğini söyleme/yazma.

2. Tam ergenlikte kişisel bağımsızlığın kazanılması uğruna ailenin değer kaybetmesi, arkadaşlardan destek arama, cinsel kimliğin benimsenmesinde kendini yetersiz hissetme gibi sorunlar olabileceğini söyleme/yazma.

3. Tam ergenliğin, fırtına ve gerilimin yoğun olduğu evre olduğunu söyleme/yazma.

4. Geç ergenlik döneminin, kişiliğin gelişimi, aile ile ilişkilerinin düzene girmesi, sosyal ilişkilerin gelişmesi ve cinsel olgunluğun kazanılması ile sorunların azaldığı bir dönem olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 25. Ergenlik döneminde olumlu tutumlar geliştirebilmenin önemini kavrayabilirce.

Davranışlar :

1. Grup arkadaşlarına uyum sağlamanın önemini söyleme/yazma.

2. Her iki cinsten bireylerle dengeli ve uyumlu arkadaşlıklar kurmanın önemini söyleme/yazma.

3. Kendi yeteneklerini tanıyabilmenin önemini söyleme/yazma.

4. Planlı çalışmanın başarıdaki önemini söyleme/yazma.

5. Hobiler edinmenin önemini söyleme/yazma.

6. Spor yapmanın bedensel ve ruhsal gelişimine katkısını söyleme/yazma.

7. Geleceğe yönelik hedefler belirlemenin önemini söyleme/yazma.

8. Yeteneklere ve isteklere uygun meslek seçiminin insan hayatındaki önemini söyleme/yazma.

9. Sosyal ilişkilerinde tutarlı saygılı ve katılımcı olmanın önemini söyleme/yazma.

Amaç 26. Ruh sağlığı ile ilgili kavramlar bilgisi.

Davranışlar :

1. Ruh sağlığı, psikoloji, psikiyatri kavramlarının tanımlarını söyleme/yazma.

2. Tanımı verilen kavramın adını söyleme/yazma.

Amaç 27. Ruh sağlığını etkileyen faktörleri sınıflandırabilme.

Davranışlar :

1. Ruh sağlığını etkileyen kişisel ve çevresel faktörler olduğunu söyleme/yazma.

2. Ruh sağlığını etkileyen kişisel faktörlerin yaş, cinsiyet, kişinin alışkanlıkları, meslek, medeni durum ve beden sağlığı olduğunu söyleme/yazma.

3. Ruh sağlığını etkileyen çevresel faktörlerin aile, sosyal kültürel ve ekonomik durumlar ile özel zorlayıcı durumlar olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 28. Ruh sağlığının korunması ile ilgili ilkeler bilgisi.

Davranışlar :

1. Kişinin kendini tanıması, olumlu-olumsuz yönleriyle kabul etmesi ve olumlu davranışlarını geliştirmesi, olumsuz olanları azaltmaya çalışması gerektiğini söyleme/yazma.

2. Kişinin kendi özelliklerini koruyarak yaşadığı toplumun gerçeklerine göre davranması gerektiğini söyleme/yazma.

3. Kişinin evinde, okulunda ve iş yerinde çalışarak, yaşadığı toplumun ve kendisinin gelişmesine katkıda bulunması gerektiğini söyleme/yazma.

4. Kişinin çevresindeki farklı görüşlere karşı anlayış ve hoşgörü ile yaklaşıp iş birliği yapması gerektiğini söyleme/yazma.

5. Kişinin hayatta zor durumlar ve başarısızlıklarla karşılaştığında zorluklarla baş edebilme gücünü kendinde görmesi gerektiğini söyleme/yazma.

6. Yeni durumlara gerçekçi değerlendirmeler yaparak uyum sağlayabilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

7. Kendimize ayırdığımız zamanları bilgi ve beceri geliştirecek yararlı uğraşlarla değerlendirmek gerektiğini söyleme/yazma.

8. Sağlıklı ve uzun yaşayabilmek için ruhen dinlenmenin önemli olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 29. Ruh sağlığının korunmasını kavrayabilme.

Davranışlar:

1. Kendisinin ve çevresinin ruh sağlığını düşünerek ailede, okulda ve toplum içinde tutarlı davranmanın önemini syöleme/yazma.

2. Günlük hayatta belli sebeplere bağlı kaygıların ve sıkıntıların neden her zaman ruhsal bozukluk belirtisi olmayabileceğini söyleme/yazma.

3. İnsan hayatının herhangi bir döneminde üstesinden gelemiyeceği ruhsal problemlerin olabileceğini söyleme/yazma.

4. Okul hayatı boyunca karşılaştığı problemlerle ilgili sınıf öğretmeni, rehber öğretmen, okul yöneticileri veya sağlık personelinden yardım istenmesinin önemini söyleme/yazma.

5. Toplumda bir yeri ve görevi olduğunu bilerek güçlükler karşısında yıma-dan. karamsarlığa kapılmadan ve sorumluluklarına uygun davranışlarda bulunmanın önemini söyleme/yazma.

6. Yeteneklerinin farkında olma, verimli uğraşlar edinmeye istekli olma, başarılarından mutlu olmanın ruh sağlığını korumadaki önemini söyleme/yazma.

7. Geleceği yönelik hedef ve tasarıları olma. buna ulaşmaya çaba göstermenin önemini söyleme/yazma.

8. Yeni durumlara uyma esnekliği gösterme, başarısızlıktan yılmamanın önemini söyleme/yazma.

9. Koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinin neler olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 30. Ruh sağlığını korumaya istekli oluş.

Davranışlar :

1. Kendisinin ve çevresinin ruh sağlığını düşünerek okulda, ailede ve toplum içinde tutarlı davranma.

2. Günlek hayatta belli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkan kaygılar ve üzüntülerin her zaman ruhsal bozukluk belirtisi olmadığını söyleme/yazma.

3. Okul hayatı süresince karşılaştığı problemlerle ilgili sınıf öğretmeni, rehber öğretmen ve yöneticilerle işbirliği içinde olma.

4. Toplumda bir yeri ve görevi olduğunu bilerek güçlükler karşısında karamsarlığa kapılmadan ve sorumluluklarına uygun davranışlarda bulunma.

5. Yeteneklerinin farkında olma, verimli uğraşlar edinmeye istekli olma. başarılarından mutluluk duyma.

6. Geleceğe dönük tasarı ve hedefleri olma, buna ulaşmak için çaba gösterme, çıkabilecek zorluklara karşı dirençli olma,

7. Yeni durumlara uyma esnekliği gösterme, başarısızlıktan yılmama.

İŞLENİŞ :

Bu ünitede büyümenin fizyolojik ve ruhsal özelliklerinin ele alınması amaçlanmaktadır. Öğretmen, büyüme ve gelişmeye etki eden faktörleri anlatır. Bu dersi alan öğrencilerin de ergenlik döneminde olduğunu gözönüne alarak büyüme ve gelişmenin bu dönemi üzerinde daha ayrıntılı durmalıdır.

Öğretmen, öğrencilerin kendi hayatlarından örneklerle konuyu tartışmaya açmalıdır. Özellikle ergenlik dönemindeki sorunlar üzerinde durmalıdır. Ergenlik gereği ortaya çıkan bu sorunları çözmede, aile. arkadaş, rehber öğretmen ve diğer öğretmenler ile iş birliği ve hoşgörünün önemi vurgulanmalıdır.

Ergenlik döneminde geliştirilen tutumların, ilendeki hayatı nasıl etkileyeceği tartışılıp, olumlu tutumlar edinildiğinde kişinin kendine güvenini daha kolay kazanacağı, hayatın güçlükler ile daha kolay mücadele edeceği vurgulanmalıdır.

Ünitenin bu bölümünde öğretmen, sınıfa ruh sağlığından ve anladıklarını sorarak tartışma açar. Cevapları değerlendirerek ruh sağlığının kişi ve toplum sağlığı açısından önemini örneklerle vurgular.

Günümüzde ruhsal bozuklukların sıklığına değinilerek ruh sağlığına etki eden kişisel ve çevresel faktörler irdelenir.

Öğretmen, öğrencilere ruh sağlığının korunmasında neler yapılması gerektiğini sorar ve cevaplan değerlendirir. Geliştirilecek olumlu davranışların ruh sağlığının korunmasındaki önemi vurgulanır. Okulda rehberlik servisi ziyaret edilir. Rehber öğretmen kaynak kişi olarak sınıfa davet edilerek öğrencilerin bu konudaki sorularının cevaplandırılması sağlanır.

ARAÇ GEREÇLER

1. Ders kitabı

2. Gençlik çağı-ruhsal sorunlarına ait yayınlar, kaynaklar

3. Büyüme ve gelişme ile ilgili tablo, resim ve broşürler video kasetleri, film, slayt, bilgisayar yazılımları.

TEMEL KAVRAMLAR

Gelişme, Ergenlik

Büyüme

Olgunlaşma

Öğrenme

Ruh Sağlığı

Psikoloji

Psikiyatri

DEĞERLENDiRME

1. Büyüme ve gelişme nedir?

2. Büyüme ve gelişme dönemlerini sayınız.

3. Büyümede rol oynayan faktörleri sayınız.

4. Ergenlik dönemi özelliklerini sayınız.

5. Ergenlik döneminde olumlu tutum geliştirmenin ileriki hayatta önemini belirtiniz.

6. Ruh sağlığı yerinde olan kişide ne gibi özellikler olması beklenir? Açıklayınız.

7. Beden sağlığı ile ruh sağlığı arasındaki ilişkiyi örneklerle açıklayınız.

8. Ruh sağlığını etkileyen çevresel faktörleri anlatınız.

ÜNİTE IV

SAĞLIĞA ZARARLI ALIŞKANLIKLAR KONULAR

1. Sağlığa zararlı alışkanlıklarla ilgili kavramlar

2. Tütün ve sigara bağımlılığı

a) Tütün ve sigaranın zararları

b) Pasif içicilik 3. Alkol bağımlılığı

a) Alkol ve etkileri

b) Alkol bağımlılığı

(1) Sebepleri

(2) Sonuçları

4. Madde bağımlılığı

a) Uyuşturucu maddelerin etkileri

b) Uyuşturucu madde bağımlılığı

(1) Sebepleri

(2) Sonuçları

5. Sigara alışkanlığı ve alkol uyuşturucu bağımlılığının tedavisi.

Amaç 31. Sağlığa zararlı alışkanlıklarla ilgili kavramlar bilgisi.

Davranışlar:

1. Sigara, alkol, uyuşturucu madde, bağımlılık, fiziksel bağımlılık, psikolojik bağımlılık, sigara alışkanlığı, pasif içicilik, alkol bağımlılığı, alkolizm, uyuşturucu madde bağımlılığı ve yoksunluk kavramlarının tanımlarını söyleme/yazma.

2. Verilen tanımları bir dizi tanım arasından seçip işaretlemek.

Amaç 32. Uyuşturucu made bağımlılığının dönemleri ile ilgili sınıflamalar bilgisi.

Davranışlar:

1. Uyuşturucu madde bağımlılığının dönemleri söyleme/yazma.

2. Alışma döneminin özelliklerini söyleme/yazma.

3. Doyma döneminin özelliklerini söyleme/yazma.

4. Düşkünlük döneminin özelliklerini söyleme/yazma.

Amaç 33. Sağlığa zararlı alışkanlıklarla ilgili ilkeleri açıklayabilme.

Davranışlar :

1. Tütün ve sigara kullanımına sebep olan etkenleri, bu etkenler içinde reklamların, sigarayı kendine güven, bağımsızlık ve arkadaşlarca kabul edilmenin bir anahtarı gibi sunarak, gençlerin duyarlığını nasıl sömürdüğünü söyleme/yazma.

2. Sigaranın niçin fiziksel bağımlılıktan çok. psikolojik bağımlılığı sebep olduğunu söyleme/yazma.

3. Tütün ve sigaranın içinde sağlığa zararlı hangi zehirli maddeler bulunduğunu ve etkilerini söyleme/yazma.

4. Sigaranın, vücuttaki hangi sistemlere ve nasıl olumsuz etkileri olduğunu söyleme/yazma.

5. Sigara içme ile kanser oluşumu arasında nasıl doğrudan bir ilişki olduğunu söyleme/yazma.

6. Sigara içmenin, bebeğin anne karnındaki gelişimini olumsuz yönde nasil etkilediğini söyleme/yazma.

7. Pasif içicilerin en az içenler kadar neden zararlı etkilere maruz kaldığını söyleme/yazma.

8. Sigara içmenin nasıl ömür kısaltıcı bir etkisi ve ağır çekimli bir intihar olduğunu söyleme/yazma.

9. Sigara içmeyenlerin, içenleri uyarmasının neden kendi sağlıklarını koruyabilmeleri için zorunlu olduğunu söyleme/yazma.

10. Sigaranın kolay bırakılabilecek bir alışkanlık olduğunu söyleme/yazma.

11. Alkolün, ilk alındığında ve uzun süreli kullanıldığında organlara nasıl zarar verdiğini söyleme/yazma.

12. Alkolün, ilk alındığında ve uzun süreli kullanıldığında organlara nasıl zarar verdiğini söyleme/yazma.

13. Metil alkolün neden etil alkole göre daha hızlı ve kalıcı zararlar verdiğini söyleme/yazma.

14. Alkolün, beslenme üzerine nasıl olumsuz etkiler yaptığını söyleme/yazma.

15. Alkolün, anne karnındaki bebeğin gelişimine nasıl zarar verdiğim söyleme/yazma.

16. Alkol bağımlılığı oluşmasının neden alınan alkol miktarına ve süresine bağlı olmadığını söyleme/yazma.

17. Alkol bağımlılığının, nasıl kişisel ve sosyal etkenlerden kaynaklanabileceğini söyleme/yazma.

18. Hafif alkollü içeceklerin, alkol bağımlılığına geçişte nasıl bir rol oynadığını söyleme/yazma.

19. Alkolün, davranış ve kişilik üzerine nasıl olumsuz etkiler yaptığını söyleme/yazma.

20. Kişinin problemleriyle baş etmesinde, neden alkolün bir çözüm yolu olmayıp, tersine yeni problemler oluşturduğunu söyleme/yazma.

21. Alkolün, suç işleme eğitilimini nasıl arttırdığını söyleme/yazma.

22. Alkolün, kaza oranlarını nasıl arttırdığını söyleme/yazıtla.

23. Alkolizmin, neden akıl hastalıklarına da yol açabileceğini söyleme/yazma.

24. Alkol bağımlılığının, aile hayatını nasıl olumsuz yönde etkilediğini söyleme/yazma.

25. Alkol bağımlılığının, toplum hayatını nasıl olumsuz yönde etkilediğini söyleme/yazma.

26. Uyuşturucu madde bağımlılığının, neden fiziksel ve psikolojik bağımlılık olduğunu söyleme/yazma.

27. Uyuşturucu maddeleri bir kez dahi kullanmanın nasıl bağımlılığa başlangıç olabileceğini söyleme/yazma.

28. Tedavi amacıyla verilen uyuşturucu nitelikteki ilaçların aşırı ve yanlış kullanımının nasıl bağımlılığa yol açabileceğini söyleme/yazma.

29. Uyuşturucu madde kullanımında aşırı doz alımının zehirleme ve ölüme nasıl sebep olabileceğini söyleme/yazma.

30. Hekim önerisi ve kontrolü olmadan temin edelebilen ağrı kesiciler dahil çeşitli ilaçların, nasıl zararlı etkileri olabileceğini söyleme/yazma.

31. Uyuşturucu madelerin imalinin, ithalinin, almanın, satmanın, bulundurmanın, alımına yadımcı olmanın, sahte reçeteyle almanın neden suç olduğunu ve ağır cezalar gerektirdiğini söyleme/yazma.

32. Uyuşturucu maddelerin, nasıl merkezi sinir sistemini etkilediğini ve neden farklı etkileri olabileceğini söyleme/yazma.

Amaç 34. Sağlığa zararlı madde alışkanlıklarının tedavisi ile ilgili ilkeleri açıklayabilme.

Davranışlar :

1. Sigara alışkanlığı, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığında neden erken teşhis ve tedavinin önemli olduğunu söyleme/yazma.

2. Sigara alışkanlığı, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı tedavisinde istekli olmanın neden önemli olduğunu söyleme/yazma.

3. Sigara alışkanlığı, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı tedavisi için hastahenelerin psikiyatri bölümlerine bu konularla özel olarak ilgilenen gönüllü kuruluşlara nasıl başvurulabileceğini söyleme/yazma.

4. Alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı tedavisinin, neden iki aşamadan (tedavi ve rehabilitasyon) oluştuğunu söyleme/yazma.

Amaç 35. Sağlığa zararlı alışkanlıklardan uzak durmaya istekli oluş.

Davranışlar :

1. Bilgi sahibi olmadığı ortamladan uzak durma.

2. Sigara dumanının yoğun olduğu kapalı ortamlardan uzak durma.

3. Kendine ayırdığı zamanları ilgi ve yetenekleri doğrultusunda zevk alıcı etkinliklerle değerlendirme.

4. Sağlığa zararlı alışkanlıklarla mücadele etmede bilimsel yöntemi kullanmayı savunma.

İŞLENİŞ

Bu ünitede işlenecek konular özellikle ortaöğretim çağı gençlerinin sağlığı açısından büyük önem taşıdığı ve gençler arasında zararlı alışkanlıkların giderek yaygınlaşması sebebiyle özellikle önem verilmelidir. Bu amaçla dersin işlenişi cezalandırıcı değil, caydırıcı bir tarzda olmalıdır.

Öğretmen ;

* Sağlığa zararlı alışkanlıklar sonucu ortaya çıkan bağımlılıkla ilgili kavramları açıklar.

* Sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanımına yol açan sebepler konusunda tartışma açar, bu tartışmanın ışığında bağımlılık sebeplerini anlatır.

* Bağımlılık sonucu ortaya çıkan etkileri çarpıcı örnekler vererek anlatır.

* Sigarayı bırakma, alkolün ve uyuşturucu madde bağımlığından kurtulma konusunda neler yapılabileceğini tartışma ortamında açıklar.

* Sağlığa zararlı alışkanlıkların kişi ve toplumumuza verdiği maddi ve sosyal kayıplar konusunda örnekler vererek duyuşsal davranışların kazandırılması için ortam oluşturulur.

ARAÇ VE GEREÇLER

1. Ders kitabı

2. Konu ile ilgili resim ve broşürler

3. Sağlığa zararlı maddelerin zarar verdiği organları gösteren film ve slaytlar.

TEMEL KAVRAMLAR

Bağımlılık

Fiziksel Bağımlılık. Tedavi

Psikolojik Bağımlılık. Rehabilitasyon

DEĞERLENDİRME

1. Fiziksel ve psikolojik bağımlılık kavramlarını açıklayınız.

2. Sizce sigaraya başlama sebepleri nelerdir?

3. Sigaranın zararlı etkilerini sıralayınız.

4. Alkol bağımlılığının kişinin hayatına etkilerini açıklayınız.

5. Alkol ve uyuşturucu madde kullanmaya başlamanın sebepleri sizce nelerdir?

6. Sağlığa zararlı alışkanlığı olanlara sizce nasıl yardımcı olunabilir?

ÜNİTE V

AİLE HAYATI PLANLAMASI VE ANA ÇOCUK SAĞLIĞI

KONULAR

I. AİLE HAYATI

1. Aile kavramı ve toplumdaki yeri

2. Aile hayatına etki eden faktörler

a. Evliliğe karar vermede etkisi olan faktörler

b. Aile hayatına etki eden faktörler

II. AİLE PLANLAMASI

a. Aile planlamasının tanımı

b. Aile planlamasının ana çocuk sağlığına etkisi

c. Toplum sağlığı açısından aile Planlaması

III. ANA VE ÇOCUK SAĞLIĞI

. Ana sağlığı

a) Gebelik dönemi

1. Gebelik belirtileri

2. Gebelik döneminde bakım

3. Gebelik döneminde sorunlar

b) Doğum

c) Lohusalık. emziklilik dönemi ve bakımı

2. Çocuk sağlığı

a) Büyüme ve gelişme

b) Çocuk bakımı

c) Çocuk beslenmesi

d) Aşılama

e) Çocuklarda görülen bazı sağlık sorunları

l. Yüksek ateş

2. İshal -

3. Zatürree

4. Pamukçuk

5. Doğmalık hastalıklar

6. Akraba evlilikleri

7. Kan uyuşmazlığı

8. Sarılık

Amaç 36. Aile ile ilgili kavramlar bilgisi.

Davranışlar :

1. Ailenin tanımını söyleme/yazma.

2. Çekirdek aile ve geniş ailenin tanımını söyleme/yazma. Amaç 37. Evliliğe karar vermeye etki eden ilkeler bilgisi.

Davranışlar :

1. Evliliğe hazır oluşla yaş arasındaki oldukça yüksek oranda bir ilişki olduğunu söyleme/yazma.

2. Evliliğe hazır oluşla fiziksel olgunluk arasında oldukça yüksek oranda bir ilişki olduğunu söyleme/yazma.

3. Evliliğe hazır oluşla duygusal olgunluk arasında oldukça yüksek oranda bir ilişki olduğunu söyleme/yazma.

4. Evliliğe hazır oluşla ekonomik olgunluk arasında oldukça yüksek oranda bir ilişki olduğunu söyleme/yazma.

5. Evliliğe hazır oluşla sosyal olgunluk arasında oldukça yüksek oranda bir ilişki olduğunu söyleme/yazma.

6. Öğrenim ve askerlik durumunun evliliğe karar vermede etkili olduğunu söyleme/yazma.

7. Evliliğe karar vermede kişilerin sosyal durum, eğitim durumu, ekonomik durum, kültürel yapı ve kişilik özellikleri bakımından benzer özellikleri sahip olması gerektiğini söyleme/yazma.

8. Yakın akrabalar arasında yapılan evliliklerin olumsuz etkileri olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 38. Ailede huzurun aile bireylerinin ruh ve beden sağlığı açısından önemini kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Ailede çocukların saygı, sevgi ve hoşgörü ortamında, neden daha sağlıklı bir şekilde büyüyeceğini söyleme/yazma.

2. Anne baba arasındaki aşırı geçimsizliğin ve huzursuz bir aile ortamının aile bireylerinin sağlığını nasıl etkilediğini söyleme/yazma.

3. Aile bütünlüğünün korunması açısından aile bireylerinin görevleri ve karşılıklı sorumlulukları olduğunu söyleme/yazma.

4. Ailede dayanışma ve iş bölümünün önemini söyleme/yazma.

5. Ailenin sosyal kurumlarla ilişkisini söyleme/yazma.

Amaç 39. Aile Planlaması, ana ve çocuk sağlığı ile ilgili ilkeleri açıklayabilme.

Davranışlar :

1. Sık ve çok doğum yapmanın ana sağlığını neden olumsuz etkilediğini söyleme/yazma.

2. Sık ve çok doğum yapmanın çocuk sağlığını neden olumsuz etkilediğini söyleme/yazma.

3. Aile planlamasının ana sağlığını olumlu yönde nasıl etkilediğini söyleme/yazma.

4. Aile planlamasının çocuk sağlığını olumlu yönde nasıl etkilediğini söyleme/yazma.

5. Aile planlamasının toplum sağlığını nasıl etkilediğini söyleme/yazma.

6. Sağlık kuruluşlarında aile planlaması hizmetlerinin nasıl verildiğini söyleme/yazma.

Amaç 40. Ana çocuk sağlığı ile ilgili kavramlar bilgisi.

Davranışlar :

1. Ana, gebelik, düşük lohusalık, emziklilik tanımlarını söyleme/yazma.

2. Çocuk, yeni doğan, süt çocuğu, oyun çocuğu, okul çocuğu tanımlarını söyleme/yazma.

Amaç 41. Gebelik döneminin özellikleri ile ilgili ilkeleri açıklayabilme.

Davranışlar :

1. Gebeliğin nasıl meydana geldiğini söyleme/yazma.

2. Gebeliğin muhtemel belirtilerinin neler olduğunu söyleme/yazma.

3. Gebelik düşünüldüğünde, neden hemen sağlık kuruluşuna başvurulması gerektiğini söyleme/yazma.

4. Gebelik kesinleştikten sonra neden, belli aralıklarla bir sağlık kuruluşuna kontrole gidilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

5. Doğum öncesi bakımın neden hem anne hem çocuk sağlığı açısından önemli olduğunu söyleme/yazma.

6. Sağlıklı bir gebelik için neden hekimin önerisi dışında ilaç alınmaması gerektiğini söyleme/yazma.

7. Sağlıklı bir gebelik için neden anne adayının yeterli ve dengeli beslenmesine özen göstermesi gerektiğini söyleme/yazma.

8. Gebeliğin ilk üç ayında röntgen ışınlarına maruz kalmanın nasıl zararlı etkileri olabileceğini söyleme/yazma.

9. Gebelikte topsoplazmozis ve kızamıkçık gibi hastalık geçiren gebelerin çocuklarında nasıl sorunlar olacağını söyleme/yazma.

10. Gebelik döneminde neden özel elbise giyilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

11. Gebelikte neden normal hareketlerMışında aşırı ve ağır hareketlerden kaçınılması gerektiğini söyleme/yazma.

12. Gebelikte neden sigara, alkol ve uyuşturucu gibi zararlı maddelerin bebeği olumsuz etkilediğini söyleme/yazma.

13. Gebelikte toprak, sabun vb. zararlı maddeleri yeme gibi kötü alışkanlıkların sebeplerinin neler olabileceğini söyleme/yazma.

14. Gebelik süresince düzenli sağlık kontrollerinin dışında ve anormal bir durum ortaya çıktığında neden sağlık kuruluşuna başvurmanın gerektiğini söyleme/yazma.

15. Gebeliğin kadın yaşamının hassas bir dönemi olduğunu ve neden yakın çevresi tarafından anlayışla karşılanıp yardımcı olunması gerektiğini söyleme/yazma.

16. Gebeliğin normal süresi olduğunu ve neden doğumun bu süreden önce ya da sonra olabileceğini söyleme/yazma.

17. Süresini tamamlayan gebeliklerin nasıl bir mekanizma izleyerek bebeğin doğumuyla sonuçjanacağmı söyleme/yazma.

18. Normal yolla yapılamayan doğumların, neden sezeryan ameliyatı ile yaptırılabileceğini söyleme/yazma.

Amaç'42. Anne sağlığını etkileyen ilkeler bilgisi.

Davranışlar :

1.17 yaştan küçük. 35 yaştan büyük kadınların gebeliğinde olumsuz sonuçlar doğabileceğini söyleme/yazma.

2. İki gebelik arasında sürenin 2 yıldan az olmasının olumsuz sonuçlar doğurabileceğini söyleme/yazma.

3. Gebelik sayısı arttıkça anne sağlığının olumsuz yönde etkilenebileceğini söyleme/yazma.

4. Kalp. daman böbrek hastalıkları, tüberküloz gibi süreğen hastalıkların anne sağlığını olumsuz yönde etkilediğini söyleme/yazma.

5. İstenmeyen gebelikler ile yapılan düşüklerin anne sağlığına olumsuz etkileri olduğunu söyleme/yazma.

6. Sigara alkol, uyuşturucu gibi zararlı alışkanlıkların anne sağlığına olumsuz etkileri olduğunu söyleme/yazma.

7. Sosyo-ekonomik şartlar ve eğitim düzeyinin anne sağlığı ile ilişkili olduğunu söyleme/yazma.

8. Anne sağlığını etkileyen faktörler ile anne ölümü arasında ilişkiler olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 43. Doğum sonu (Lohusalık) ve emziklilik dönemini kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Doğum sonu (Lohusalık) döneminin ne olduğunu söyleme/yazma.

2. Lohusalık ve emziklilik döneminde, hekim önerisi olmadan göğüslere merhem sürülmesine gerek olmadığını, anne sütünün çatlamayı engelleyecek yumuşaklığı sağlayabileceğini, emzirmeden önce sadece suyla temizliğinin yapılmasının yeterli olduğunu söyleme/yazma.

3. Lohusalık ve emziklilik döneminde annenin yeterli ve dengeli beslenmesinin ve bol su içmesinin önemli olduğunu söyleme/yazma.

4. Lohusalık ve emziklilik döneminde, annenin ağır işler ve stresten korunmasının, ailenin onu bu konuda desteklemesinin gerektiğini söyleme/yazma.

5. Lohusalık döneminde, yüksek ateş ve nabız yükselmesi durumunda acil olarak hekime başvurmak gerektiğini söyleme/yazına.

6. Lohusalıkta halk dilinde "albasması" olarak bilinen olayın mikrobik ateşli bir hastalık olduğunu, kurdela bağlama, şerbet içirme gibi yöntemlerle düzelmeyeceğini, acil olarak hekime başvurulması gerektiğini söyleme/yazma.

7. Lohusalığın ilk günlerinde anneye su vermemenin yanlış bir alışkanlık olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 44. Çocuğun büyüme ve gelişiminin aylara göre özellikleri bilgisi.

Davranışlar :

1. Türkiye standartlarına göre normal doğum ağırlığı ve boy uzunluğunun ne olduğunu söyleme/yazma.

2. Çocuklarda yaşlara göre kazanılan bedensel yetenekler ve zihinsal gelişim özelliklerini ana hatlarıyla söyleme/yazma.

Amaç 45. Çocuk sağlığım etkileyen faktörler ile ilgili ilkeler bilgisi.

Davranışlar :

1. Genetik bozuklukların, çocuklarda ruhsal ve bedensel hastalıklara sebep olabileceğini söyleme/yazma.

2. Annenin gebelik dönemini etkileyen faktörlerin dünyaya gelecek çocuğun sağlığını da doğrudan etkilediğini söyleme/yazma.

3. Doğum sırasında çocuğun anne karnında oksijensiz kalması, boynuna kordon dolanması gibi durumların, çocuk sağlığını olumsuz etkilediğini söyleme/yazma.

4. Doğumdan sonraki ilk bir ayın çocuğun hayatta kalması için önemli bir dönem olduğunu, bu dönemde iyi bakım ve nitelikli sağlık hizmeti alması gerektiğini söyleme/yazma.

5. İyi ve dengeli beslenmenin ve bağışıklamanın çocuk sağlığını olumlu etkilediğini söyleme/yazma.

Amaç 46. Çocuk bakımı ve beslenmesinin temel prensiplerini kavrayabilme.

Davranışlar:

1. Çocuğun doğumundan itibaren düzenli aralarla sağlık kontrolüne gidilmesinin, neden önemli olduğunu söyleme/yazma.

2. Günlük banyonun ve sık sık yapılan alt temizliğinin çocuğun sağlığını nasıl olumlu etkilediğini söyleme/yazma.

3. Açık havanın ve güneş ışınlarının çocuk gelişimini nasıl etkilediğini söyleme/yazma.

4. Bebeklerin giyiminde neden kundaklama yerine pamuklu, rahat tulum gibi giysiler giydirilmesinin gerektiğini, doğuştan kalça çıkığının en etkili tedavisinin bebeği kundaklamamak olduğunu söyleme/yazma.

5. Bebeğin neden doğar doğmaz emzirilmeye başlamasının ve en az dört-altı ay anne sütü verilmesinin gerektiğini söyleme/yazma.

6. Bebek için en iyi besinin, neden 'anne sütü olduğunu ve anne sütünün özelliklerini söyleme/yazma.

7. Doğru emzirme tekniğini bilmemenin, neden sütün azalmasını ve ek gıdalara başlanmasını engellediğini söyleme/yazma.

8. Anne sütünün yeterli olduğunu gösteren kriterlerin neden normal kilo alma ve idrara çıkma ile sakin ve iyi bir uyku olduğunu söyleme/yazma.

9. Çocuğun büyüme ve gelişmesinde yeterli ve dengeli beslenmenin neden önemli rol oynadığını söyleme/yazma.

10. Hiçbir ek gıdanın neden anne sütünün yerini tutamayacağım, zorunlu sebeplerle anne sütü verilemediğinde, çocuğun nasıl besleneceği konusunda sağlık personeline neden danışılması gerektiğini söyleme/yazma.

l l. 4-6 aydan sonra anne sütün yanısıra, neden ek besinlere başlanması ancak en az bir yaşına kadar anne sütüne devam edilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 47. Aşılanmanın çocuk sağlığındaki önemimi kavrayabilme.

Davranışlar:

1. Aşının ne olduğunu ve vücudun mikroplarla savaşmasına nasıl yardımcı olduğunu söyleme/yazma.

2. Yurdumuzda düzenli uygulanan aşıların neler olduğunu ve aşı takvimini söyleme/yazma.

3. Devlete ait sağlık kuruluşlarında ücretsiz aşı hizmetlerinin nasıl verildiğini söyleme/yazma.

Amaç 48. Çocuklarda görülen bazı sağlık sorunlarını kavrayabilme.

Davranışlar:

1. Yüksek ateş ve sebeplerini söyleme/yazma.

2. Ateşi yükselen çocukların, neden hekime muayene ettirilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

3. Tedavi edilmeyen yüksek ateşin sonuçlarının neler olabileceğini söyleme/yazma.

4. Çocukluk döneminde, sık görülen ishal ve zatürrenin neden ölüme yol açan hastalıklar olduğunu söyleme/yazma.

5. Pamukçuğun ne olduğunu ve evde nasıl tedavi edildiğini söyleme/yazma.

6. Yarık damak, dudak, el ve ayaklarda şekil bozuklukları, doğuştan kalça çıkığı, ağlarken morarma gibi dağmatik hastalıklar da sağlık kuruluşlarına gitmenin, neden gerekli olduğunu söyleme/yazma.

7. Yakın akraba evliliklerinin neden çocuk sağlığını olumsuz yönden etkileyeceğini söyleme/yazma.

8. Kan uyuşmazlıklarının sebepleri ve alınabilecek önlemleri söyleme/yazma.

9. Yeni doğan bebeklerde görülen normal ve anormal sarılığın ne olduğunu söyleme/yazma.

10. Normal ve anormal sarılığın ayırımını yaparak gerektiğinde neden hekime başvurulması gerektiğini söyleme/yazma.

İŞLENİŞ

Öğrencilerin, evlilik öncesi yaşlarda olmaları gözönüne alınarak aile kavramı üzerinde görüşleri sorulur. Aile tanımı bu tartışma sonunda doğru olarak verilir. Toplum içinde ailenin önemi vurgulanır.

Aile içi huzursuzluğun gençler üzerine etkileri tartışılır. Evlilik öncesi önem verdikleri faktörler tartışılır ve en önemli faktörler değerlendirilerek verilir. Aile hayatına etki eden faktörler tartışılır. Hoşgörü, sevgi, saygı, sosyal faaliyetlerin önemi vurgulanır.

Aile planlamasının kişi sağlığı, toplum sağlığı ve dini inançlar yönünden önemi tartışmaya açılır ve doğru bilgiler bu tartışmanın sonunda bulunarak gençlere aktarılır. Aile planlaması konusunda bilgi alınabilecek kurumlar hakkında bilgi verilir.

Ana ve çocuk sağlığı konusunda ise öğretmen, ana ve bebek ölüm oranlarının dünya standartlarına göre hâlâ yüksek olduğu ülkemizde büyük önem taşıdığını belirtir. Toplum sağlığı açısından ana ve çocuk sağlığının büyük önem taşımaktadır. Aile kurmaya aday olan gençlerin, ana ve çocuk sağlığı konusunda bilinçlenmeleri, aile hayatı ve toplum sağlığı açısından büyük yararlar sağlayacaktır. Öğretmen, konuya başlarken öğrencilerin dikkatini bu yönde toplamalıdır.

Öğretmen, gebelik belirtileri, gebelik dönemi ve özellikleri, sorunları konusunda bilgileri aktarır. Aile bireylerinin (özellikle eşlerin) gebeye verecekleri destek ve yardımın önemini, hoşgörünün yararlarını vurgular; bu şekilde erkek öğrencilerin konuya katılımı sağlanır.

Önemli hatlarıyla doğum mekanizması aktarılarak, sağlık kuruluşu şartlarında doğum yapılması önemi üzerinde durulur.

Çocuk büyüme ve gelişmesinin aylara göre izlenmesinin, sağlık kuruluş şartlarında yapılmasının önemi üzerinde durulur.

Çocuğun büyüme ve gelişmesinin aylara göre izlenmesinin, öğrencilerin hayatlarına getireceği önemli katkıları üzerinde durulur.

Çocuk bakımı ve beslenmesi konusunuda doğru bilgiler aktarılırken, yörenin bu konudaki alışkanlıkları tartışılır, doğru alışkanlıklar teşvik edilir. Yanlış alışkanlıklar doğrular verilerek düzeltilir. Bakım ve beslenmede olduğu gibi çocukların düzenli aşılanmasının da anne ve babanın ortak sorumluluğu olduğu vurgulanarak, aşılamanın önemi ve aşı takvimi bilgileri aktarılır.

Ülkemizde çocuklarda çok sık görülen sağlık sorunları, hekime ulaşmadan, evde alınabilecek önlemler ve basit tedavi yöntemleri ile anlatılır ve gençler hayatları ve çevrelerinde yararlı olabilecek şekilde bilgilendirilir.

ARAÇ VE GEREÇLER

1. Ders kitabı

2. Konu ile ilgili kaynak kitaplar

3. Sağlık Bakanlığı Aile Planlaması Ana ve Çocuk Sağlığı Genel Müdürlüğünün broşür ve kitapçıkları

4. Doğum kontrol hapı, kondom

5. Türkiye standartlarını veren büyüme eğrileri

6. Aşı takvimi

7. Konu ile ilgili video kasetleri, film, slayt

TEMEL KAVRAMLAR

Aile planlaması Emziklik

Çekirdek Aile Çocuk sağhğı

Geniş Aile Temizlik

Ana Sağlığı Beslenme

Ana Anne Sütü

Gebelik

Doğum

Lohusalık

DEĞERLENDiRME

1. Aile bütünlüğünün korunması açısından aile bireylerinin görevleri ve sorumluluklarını açıklayınız.

2. Aile akraba evliliğinin olumsuz etkilerini belirtiniz.

3. Yakın akraba evliliğinin olumsuz etkilerini belirtiniz.

4. Aile planlamasının amacını açıklayınız.

5. Aile planlamasının toplum sağlığı açısından önemini açıklayınız.

6. Gebelik belirtileri nelerdir.

7. Doğum öncesi bakımın önemini açıklayınız.

8. Emzikli bir annenin beslenmesinde nelere dikkat edilmelidir.

9. Anne sağlığını olumsuz etkileyen faktörleri sayınız.

10. Anne sütünün çocuk sağlığı açısından önenimi açıklayınız.

11. Aşılanmanın çocuk sağlığı açısından önemini açıklayınız.

12. Yüksek ateşli bir çocuğa evde yaklaşımın prensiplerini anlatınız.

ÜNİTEYİ

BULAŞICI HASTALIKLARLA İLGiLi TEMEL İLKELER

KONULAR

1. Hastalık sebepleri a. Bedensel sebepler b. Çevresel sebepler

2. Bulaşıcı heıstalıklarda genel kavramlar

a. Hastalık ve enfeksiyon

b. Hastalık etkeni

c. Kuluçka süresi

d. Bulaşma süresi

e. Salgın hastalık

f. Bulaşıcı hastalık zinciri

g. Bulaşma yolu

3. Bulaşıcı hastalıklardan korunma yolları

a. Kaynağa yönelik önlemler

b. Bulaşma yollarına yönelik önlemler

c. Sağlam kişiye yönelik önlemler

4. Evde hasta bakımı

a. İlaç kullanımı

b. Hasta odası

c. Ateş ve nabız takibi

d. Beslenme

e. Tecrit

f. Mikroptan arındırma

5. Önemli hastalık kavramı

6. Ülkemizde görülen önemli bulaşıcı hastalıklar

a. Çocukluk çağı hastalıkları

b. Üst solunum yolu enfeksiyonları

c. Zatürre

d. İshal

e. Hepalit

f. Verem

g. Sıtma

h. Kuduz

i. AİDS ve cinsel temasla bulaşan diğer hastalıklar

j. Paraziter hastalıklar

Amaç 49. Hastalık sebepleri ile ilgili sınıflamalar bilgisi

Davranışlar:

1. Hastalıkların temel sebeplerinin bedensel ve çevresel sebepler olduğunu söyleme/yazma.

2. Kalıtsal, hormonal, metabolik hastalıkların bedensel kaynaklı olduğunu söyleme/yazma.

3. Fiziksel çevre, kimyasal çevre, biyolojik çevre, psikolojik etkenler, sosyokültürel ve ekonomik etkenler ve temel madde eksikliklerinden kaynaklanan hastalıkların çevre ile ilgili hastalıklar olduğunu söyleme/yazma.

4. Mikroorganizmalar, vektörler, bitkiler, hayvanlar, hayvansal ve bitkisel besinlerin, biyolojik çevrenin öğeleri olduğunu söyleme/yazma.

5. Su. lağım, pis sular, çöpler, barınak gibi faktörlerin insan sağlığını etkileyen fiziki çevrenin öğelerini oluşturduğunu söyleme/yazma.

Amaç 50. Bulaşıcı hastalıklarla ilgili temel kavramlar bilgisi

Davranışlar:

1. Enfeksiyon hastalık, hastalık etkeni, kuluçka süresi, bulaştırma süresi, endemi, epidemi, enfeksiyon, zinciri, kaynak, sağlam kişi bulaşma yolu, doğrudan bulaşma, dolaylı bulaşma kavramlarının tanımı söyleme/yazma.

2. Tanımı verilen kavramın ne olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 51. Bulaşıcı hastalıklarla ilgili ilkeler bilgisi

Davranışlar:

1. Enfeksiyonun her zaman hastalık demek olmadığını söyleme/yazma.

2. Bir enfeksiyonun hastalık yapabilmesi için, etkenin üremesinin ya da dokulara saldığı zararlı maddelerin organ ve dokuların normal çalışmasını bozarak hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına sebep olması gerektiğini söyleme/yazma.

3. Başlıca bulaşıcı hastalık etkenlerinin bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitler olduğunu söyleme/yazma.

4. Farklı hastalıklarda kuluçka süresinin farklı olacağını söyleme/yazma.

5. Bulaştırma süresi boyunca hasta ziyareti yapılmamasının gerektiğini söyleme/yazma.

6. Türkiye'de bulaşıcı sarılık, tifo, kuduz, menenjit gibi bazı bulaşıcı hastalıkların endemik olarak görüldüğünü söyleme/yazma.

7. Olumsuz çevre şartlarının epidemi oluşumuna sebep olabileceğini söyleme/yazma.

8. Enfeksiyon zincirinin, kaynak, bulaşma yolu ve sağlam kişi öğelerini kapsadığını söyleme/yazma.

9. Bulaşıcı hastalıklarda kaynakların farklı olduğunu söyleme/yazma.

10. Doğrudan bulaşmanın, direk temas, cinsel ilişki, damlacık enfeksiyonu, kan yoluyla, plasenta yoluyla anneden çocuğa bulaşma şeklinde olabileceğini söyleme/yazma.

11. Dolaylı bulaşmanın, eşyalar, hava yolu, vektörler, su yolu ile olabileceğini söy-leme/yazma.

Amaç 52. Bulaşıcı hastalıklardan korunmanın yollarını kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Kaynağa yönelik önlemleri söyleme/yazma.

2. Doğrudan bulaşma yollarına ait önlemlerin hastalıklara özel olduğunu vurgulayıp, cinsel ilişki ile ve hava yolu ile bulaşan hastalıkların bu tür hastalıklar olduğunu söyleme/yazma.

3. Dolaylı bulaşma yollarına ait önlemlerin neler olduğunu söyleyip, vektörler, eşyalar, hava yolu, su yoluna yönelik olduğunu söyleme/yazma.

4. Sağlam kişiye yönelik önlemlerin bağışıklama, ilaçla korunma, erken tanı, beslenme, aile planlaması, kişisel temizlik ve sağlık eğitiminden oluştuğunu söyleme/yazma.

Amaç 53. Bulaşıcı hastalıklarda evde bakım prenpisleri bilgisi.

Davranışlar :

1. Bulaşıcı hastalığı olan kişilerin hastahanede yatmalarının her zaman mümkün olmadığını, genellikle evde bakılması gerektiğinden evde bakımı yapacak kişinin temel bakım prensiplerini bilmesinin önemini söyleme/yazma.

2. Ayırımın (tecrit), sağlam kişileri korumadaki önemini söyleme/yazma.

3. Evde bakımda hastanın istirahatinin ve istirahat edeceği ortamın önemini söyleme/yazma.

4. Yeterli ve dengeli beslenmenin, hasta bakımındaki önemini ve bazı hastalıklarda özel beslenme şekilleri uygulanması gerektiğini söyleme/yazma.

5. Temizlik ve dezenfeksiyonun hasta bakımı kadar, hastalığın yayılmasının önlenmesinde de rolü olduğunu açıklama, yöntemlerini söyleme/yazma.

6. Bulaşıcı hastalıkların yayılmasında, hasta atık ve salgılarının zararsız hale getirilmesinin önemini açıklama, yöntemlerini söyleme/yazma.

7. Hastanın genel durumu, ateşi ve nabzının izlenmesinin neden önemli olduğunu söyleme/yazma.

8. Beden termometresi kullanarak hastanın ateşini ölçmede yapılacak işlemleri söyleme/yazma.

9. Yaşlara göre normal kalp atım sayılarını söyleme/yazma.

10. Kalp atımın ısaymak için en uygun yerleri söyleme/yazma.

11. Nabız sayma yöntemini söyleme/yazma.

Amaç 54. Evde hasta bakımında ilaç kullanırken dikkat edilmesi gereken konuları kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Hastalık halinde mutlaka hekimin tavsiye ettiği ilaçların önerilen miktar ve zamanda kullanılması gerektiğini söyleme/yazma.

2. Her ilacın insan vücuduna yabancı olduğunu, insan organizmasını zorlayıcı etkileri olduğunu, bu sebeple sadece gerektiği zamanlarda ilaç kullanılmasının önemini söyleme/yazma.

3. İlaç alırken öncelikle kullanılacak ilacın son kullanma tarihine bakılması, rengi bozulmuş ve tortulaşmış ilaçların kullanılmaması gerektiğini söyleme/yazma.

4. İlaçların hekime danışılmadan bırakılmaması gerektiğini söyleme/yazma.

5. İlaçların amaç dışı kullanımını engellemek için yüksek ve kapalı bir yerde, nemsiz serin ortamda saklanması gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 55. Önemli hastalık kavramı bilgisi.

Davranışlar :

1. Toplumda en çok görülen, en çok öldüren, en çok sakat bırakan hastalıkların önemli hastalıklar olduğunu söylem/yazma.

2. Çocukluk çağı hastalıklarının (kızamık, kızamıkçık, su çiçeği, boğmaca, difteri, kızıl, çocuk felci) adlarını söyleme/yazma.

3. Çocukluk çağı hastalıklarının, her biri için korunma yollarını ve korunmada aşının önemini söyleme/yazma.

4. Çocukluk çağı hastalıklarının tedavi edilmediğinde ortaya önemli sorunlar çıkabileceğini söyleme/yazma.

Amaç 56. Üst solunum yolu enfeksiyonları ve korunma yollarını kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Üst solunum yolu enfeksiyonlarının ne olduğunu tanımlama, başlıca belirtilerini ve bulaşma yollarını söyleme/yazma.

2. Üst solunum yolu enfeksiyonlarının genellikle viral olduğunu ve doktora
danışmadan ateş düşürücüler dışında antibiyotik vermenin gereksiz olduğunu
söyleme/yazma. .

Amaç 57. Zatürrenin (Pnomoni) hastalığı ve korunma yollarını kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Zatürreenin ne olduğunu söyleme/yazma.

2. Beş yaş altındaki çocuk ölümlerinin ülkemizdeki tüm ölümlerinin yarısını oluşturduğunu, bunun en önemli sebebinin de zatürree olduğunu söyleme/yazma.

3. Soğuk ve beslenme bozukluğunun zatürreeye yakalanma riskini artırdığını söyleme/yazma.

4. Zatürree etkenlerinin bulaşma yollarını söyleme/yazma.

5. Ateş, öksürük, solunum güçlüğü, burun kanatlarının solunuma katılması, kaburga arası kaslarda çekilme, iştahsizlik" ve emmemenin zatürreenin başlıca belirtileri olduğunu söyleme/yazma.

6. Zatürreden korunmada, yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması ve bebeklerde anne sütüyle beslenmenin önemini söyleme/yazma.

7. Aşıları tam yapılmış bir çocuğun, vücut direnci artacağı için zatürreeye yakalanma ihtimalinin azalacağını söyleme/yazma.

8. Özellikle kış aylarında kapalı ve kalabalık ortamlardan uzak durmanın korunmadaki önemini söyleme/yazma.

9. Zatürreeye yakalanma riskinin kimlerde daha fazla olduğunu söyleme/yazma.

10. Zatürree tedavisinde hekim önerilerinin yanı sıra bol sıvı verilmesi, anne sütüyle beslenmenin devam etmesi, hasta odasının temiz, nemli ve havadar olmasına önem gösterilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 58. İshalin ne olduğu, tedavisi ve korunma yollarını kavrayabilme.

Davranışlar :

1. İshalin tanımının ne olduğunu söyleme/yazma.

2. Teşhisi ve tedavisi kolay olmasına rağmen ishalin, çocuklarda hala çok öldüren bir hastalık olduğunu söyleme/yazma.

3. İshalin sebeplerinin; ishal yapan mikroorganizmaların, kirli su ve besinlerle ağız yolundan alınması, mikropların zehirleriyle bulaşmış besinlerin alınması, bebeklerde beslenme hataları, çocuklarda bağırsak dışı enfeksiyonların eşlik etmesi, bazı ilaçların yan etkileri, bağırsak kurtları, aşırı korku ve heyecan gibi faktörler olduğunu söyleme/yazma.

4. ishalde vücuttan su ve tuz kaybı olduğunu ve ölümlerin bu sebeple oluştuğunu söyleme/yazma.

5. İshalde vücuttan su ve tuz kaybının belirtilerinin halsizlik, huzursuzluk, şuur kaybına kadar giden dalgınlık, gözün çukura kaçması, ağız kuruluğu, derinin esnekliğini kaybetmesi, idrar miktarının azalması, nabzın zayıflayıp sayı olarak artması olduğunu söyleme/yazma.

6. Deri esnekliğinin en iyi nereden ve nasıl bakılacağını söyleme/yazma.

7. İshal tedavisinde yapılacak ilk işin, kaybedilen su ve tuzların yerine konması olduğunu söyleme/yazma.

8. Hastayı hekime götürünceye kadar bol, kaynatılıp soğutulmuş su verilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

9. İshalde hekime başvurulmadan kesinlikle ilaç kullanılmaması gerektiğini söyleme/yazma.

10. İshalde hekime başvurulmadan kesinlikle ilaç kullanılmaması gerektiğini söyleme/yazma.

11. Sağlık kuruluşları ve eczanelerden kolayca sağlanabilen ishal paketlerinin, sağlık personeline danışılarak ve önerileri doğrultusunda hazırlanarak kullanılması gerektiğini söyleme/yazma.

12. ishalli hastaların beslenmesinin önemini ve neler yenebileceğini söyleme/yazma.

13. İshalden korunmada en etkili yolun el temizliği, tuvalet kullanma alışkanlığı ve temiz içme suyu bulundurma olduğunu söyleme/yazma.

Amaç 59. Hepatiflerin önemini, sonuçlarıı ve korunma yollarını kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Hepatifın ne olduğunu ve tiplerini söyleme/yazma.

2. A ve B tipi hepatitlerin bulaşma yolu, klinik seyir ve sonuçları açısından farklarını söyleme/yazma.

3. A ve B tipi hepatiflerde korunmada uyulması gereken kuralları söyleme/yazma.

Amaç 60. Verem (Tüberküloz) hastalığının ne olduğunu, bulaşma ve korunma yollarını kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Veremin ne olduğunu tanımlama, akciğer dışında hangi organalrın tutulabileceğini söyleme/yazma.

2. Vereme yakalanmayı kolaylaştırıcı faktörleri söyleme/yazma.

3. Son yıllarda ülkemizde özellikle gençler arasında veremin tekrar artış gösterdiğini söyleme/yazma.

4. Veremin bulaşma yollarını söyleme/yazma.

5. En çok görülen şeklinin akciğer veremi olduğunu söyleme/yazma.

6. Erken teşhisin verem tedavisinde önemini söyleme/yazma.

7. Düzenli, yeterli ve hekim kontrolünde tedavisinin önemini söyleme/yazma.

8. Veremden korunmanın önemi ve yollarını söyleme/yazma.

Amaç 61. Sıtma hastalığı ve korunma yollarını kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Sıtmanın etkeni olan paraziti ve bunun insanlara nasıl taşınıp hastalık yaptığını söyleme/yazma.

2. Sıtmada birincil korunmanın hasta insanların teşhis ve tedavisi olduğunu söyleme/yazma.

3. Sıtmada birincil korunmanın hasta insanların teşhis ve tedavisi olduğunu söyleme/yazma.

3. İkincil korunmada sivrisinekle mücadelenin önemini söyleme/yazma.

4. Yaygın sıtma bulunan yörelerde gerekli durumlarda koruyucu olarak ilaç kullanılabileceğini söyleme/yazma.

5. Sıtma tedavisinin hekim kontrolünde ve ilaçla yapılacağını söyleme/yazma.

Amaç 62. Kuduz hastalığı ve korunma yollarını kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Kuduzun aslında bir hayvan hastalığı olup, hasta hayvanın salgılarının insana bulaşmasıyla ortaya çıktığını söyleme/yazma.

2. Kuduzun sinir sistemini tutan ve ölümle sonuçlanan bir hastalık olduğunu söyleme/yazma.

3. Kuduz şüpheli hayvanla temas eden kişilerin önce yara yerini bol sabunlu suyla yıkayıp daha sonra bir sağlık merkezine başvurmaları gerektiğini söyleme/yazma.

4. Korunmanın önemi ve korunma yollarını söyleme/yazma.

Amaç 63. Cinsal temasla bulaşan hastalıklarldan korunma yolları bilgisi.

Davranışlar :

1. Frengi (Sifiliz), bel soğukluğu (Gonore), mantar hastalıkları, trichomonas, uçuk, dış üreme organları bitlenmesi ve AİDS gibi hastalıkların cinsel temasla bulaştığını söyleme/yazma.

2. Cinsal temasla bulaşan hastalıklardan korunmanın en önemli yolunun güvenli cinsel ilişki ve prezervatif kullanmak olduğunu söyleme/yazma.

3. Cinsel temasla bulaşan hastalıkların mutlaka hekim kontrolünde tedavi edilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

4. Cinsel temasla bulaşan hastalıkların tedavilerin gizli tutulduğunu söyleme/yazma.

Amaç 64. Toplum sağlığı açısından AİDS ve önemini kavrayabilme.

Davranışlar:

1. AiDS'in (Edinilmiş bağışıklık yetmezliği sendromu) tüm dünyayı ilgilendiren yeni ve yaygın bir sağlık sorunu olduğunu, vücudun başka hastalıklara karşı direncini kırarak ölüme yol açtığını söyleme/yazma.

2. AiDS'in cinsel temasla, kon yoluyla ve anneden bebeğe eş (Placenta) yolu ile bulaştığını söyleme/yazma.

3. AİDS bulaşma riskinin en fazla olduğunu grupların, güvenli cinsel ilişkisi olmayanlar, birden fazla kişiyle cinsel ilişkisi olanlar, eş cinsel ilişkisi olanlar, uyuşturucu bağımlıları, kan ürünler ikullanması gerekenler ve sağlık personeli olduğunu söyleme/yazma.

4. Cinsel temasla bulaşmayı önlemek için birden fazla kişiyle cinsel ilişkiden, eş cinsel ilişkiden kaçınmak, şüpheli durumlarda mutlaka prezervatif (Kondom, kuput, kılıf) kullanmak gerektiğini söyleme/yazma.

5. Kan yoluyla bulaşmayı önlemek için, tek kullanımlık enjektör ve iğne kullanması gerektiğini söyleme/yazma.

6. Bulaşmayı engellemede cerrahi aletlerin sterilizasyonuna (mikroptan arındırma), diş fırçası, manikür aletleri kullanan ve kullandıran kişilerin, alet temizliğine önem vermeleri gerektiğini, AiDS'e yakalandığı tespit edilmiş kadınların gebe kalmamaları gerektiğini, AİDS konusunda herkesin bilgi sahibi olması ve yakınlarını uyarması gerektiğini söyleme/yazma.

7. AiDS'in halen bir tedavisi ve aşısı olmadığını söyleme/yazma.

Amaç 65. Paraziter hastalıklardan korunmanın önemini kavrayabilme.

Davranışlar:

1. Paraziter hastalık tanımına bağırsak kurtları, uyuz ve bitlenmenin girdiğini söyleme/yazma.

2. Bağırsak parazitlerinin beslenme bozukluklarına, kansızlık ve karın ağrısına yol açtığını ve bunların ülke ekonomisine zarar verecek şekilde iş gücü kaybına sebep olduğunu söyleme/yazma.

3. Ülkemizde bağırsak kurtlarının çok yaygın görüldüğünü söyleme/yazma.

4. Bağırsak parazitlerinden korunmada kişisel temizlik kurallarına uymanın, besin maddelerinin temizliğine özen göstermenin, tuvalet kullanma alışkanlığının en önemli öğeler olduğunu söyleme/yazma.

İŞLENİŞ

Öğretmen, öğrencilere, hastalık, enfeksiyoyn, hastalık etkeni, bulaşma yolu, enfeksiyon zinciri, kaynak gibi kavramlardan ne anladıklarını sorar, doğru cevapları pekiştirir.

Bulaşıcı hastalık sebeplerini açıkladıktan sonra bulaşıcı hastalıklardan nasıl korunulacağı konusunu tartışmaya açar. Cevapları değerlendirerek doğru bilgileri artarır.

Öğrencilerin günlük hayatlarında uygulayabilecekleri evde hasta bakımı prensipleri ve ilaç kullanımı konusunda uygulamaları, bilgileri aktarır. Doğru ateş ve nabız ölçme tekniğini gösterir ve uygulatır.

Öğrencilere, önemli hasltalıktan ne anladıklarını ve ülkemizde önemli olarak hangi hastalıkların görüldüğünü sorar. Doğru bilgileri pekiştirir. Önemli hastalıklar hakkında kısa ve öz bilgiler verir. Korunma yollarını özellikle önem verir.

ARAÇ VE GEREÇ

1. Ders kitabı

2. Kaynak yayınlar-afışler

3. İshal paketi

4. Termometre

TEMEL KAVRAMLAR

Enfeksiyon Bulaşma Yolu

Bulaşıcı Hastalık Doğrudan Bulaşma

Hastalık Etkeni Dolaylı Bulaşma

Kuluçka Süresi Önemli Hastalık

Bulaştırma Süresi

Endemi

Epidemi

Enfeksiyon Zinciri

Kaynak

Sağlam Kişi

DEĞERLENDİRME

1. Enfeksiyon hastalıklarında bulaşma yolları nelerdir?

2. Bulaşıcı hastalıklardan korunmada temel prensipleri açıklayınız.

3. Niçin bazı hastalıklar daha önemlidir?

4. Ülkemizde görülen önemli hastalıklar nelerdir?

5. Veremden nasıl korunulabilir? Açıklayınız.

6. Hangi hastalıklardan bağışıklama ile korunulabilir.

7. Hayvan ısırıklarında hekime başvurulmadan önce yapılması gerekenleri açıklayınız.

8. AİDS'in toplum sağlığı açısından önemini açıklayınız.

ÜNİTE VII

KAZALAR VE İLK YARDIM KONULAR:

1. İlk yardımın tanımını, önemi, ilke ve hedefleri

2. Kazalar ve korunmanın temel ilkeleri

a) Kaza nedir?

b) Toplum sağlığı açısından kazaların önemi

c) Kazalardan korunma

3. Bilinç kaybı ve şok

4. Soluk durması ve ilk yardım

5. Boğulmalar ve ilk yardım

6. Kalp durması ve ilk yardım

7. Yaralanmalar ve ilk yardım

8. Kanamalar ve ilk yardım

9. Donmalar, yanıklar ve ilk yardım

10. Güneş ve elektrik çarpmasında ilk yardım

11. Zehirlenmeler ve ilk yardım

12. Böcek sokmaları ve hayvan ısırıklarında ilk yardım

13. Yablancı cisimler ve ilk yardım

14. Zorlanma ve burkulmalarda ilk yardım

15. Kırık ve çıkıklarda ilk yardım

16. Yaralı taşıma yöntemleri ve önemi

17. Doku ve organ bağışı

Amaç 66. İlk yardım bilgisi.

Davranışlar :

1. ilk yardımın tanımını yapma.

2. İlk yardımın amacını söyleme/yazma.

3. İlk yardımın temel ilkelerini söyleme/yazma.

4. İlk yardımın hedeflerini söyleme/yazma.

5. Evde, sınıfta, taşıtlarda ilk yardım çantası bulundurmanın önemi ve çantada bulunması gerekli olan malzemeleri söyleme/yazma.

Amaç 67. Kazalar bilgisi.

Davranışlar :

1. Kazanın ne olduğunu söyleme/yazma.

2. Kazaların, niçin önemli olduğunu kendi ifadesiyle söyleme/yazma.

3. Kazaların, toplumdaki sakatlık ve ölümlerin'başta gelen sebeplerinden olduğunu söyleme/yazma.

4. Kazaların sınıflandırılmasını söyleme/yazma.

5. Kazalarda yapılacak ilk yardımın on başarı anahtarını söyleme/yazma.

Amaç 68. Kazalardan korunma bilgisi.

Davranışlar :

1. Kazalardan korunmanın önemini söyleme/yazma

2. Kazaya uğrayanları kurtarırken önce kendi güvenliğini sağlamak gerektiğini söyleme/yazma.

3. Kazalardan korunmada temel ilkenin sürekli eğitim ve kontrol olduğunu söyleme/yazma.

4. Kazalardan korunmak için konulan kurallara uyma ve çevresindekileri uyarmanın önemini söyleme/yazma.

Amaç 69. Kazalarda kopan organların, bir sağlık kuruluşuna ulaştırılması sırasında yapılmaması gereken doğru uygulamaları kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Kopan organı doğru bir şekilde sağlık kuruluşlarına ulaştıranının neden önemli olduğunu söyleme/yazma.

2. Kopan organın hangi şartlarda, kaç saatte sağlık kuruluşuna ulaştırılması gerektiğini söyleme/yazma.

3. Kopan organın ayrılma yerine ve vücudun bu kısmına tentürdiyot ve benzeri maddelerin asla sürülmemesi gerektiğini söyleme/yazma.

4. Kopan organın soğuk bir ortamda ama dondurulmadan nakledilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

5. Kopan organın asla buz veya buzlu suya doğrudan doğruya temas etmemesi gerektiğini, bunun için kopan ogranın önce kuru bir kaba veya poşete konması, sonra bu kabın veya poşetin soğuk bir kaba veya buzlu kaba oturtulması gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 70. Bilinç kaybı ve şok bilgisi.

Davranışlar :

1. Bilinç kaybının tanımı ve belirtilerini söyleme/yazma.

2. Bilinç kaybının sebeplerini söyleme/yazma.

3. Şokun tanımını ve belirtilerini söyleme/yazma.

4. Şokun sebeplerini söyleme/yazma.

Amaç 71. Şoklu hastaya uygulanacak ilk yardımı tekniğine uygun olarak yapabilme.

Davranışlar:

1. Hastayı sert bir zemine sırt üstü yatırma.

2. Hastanın başını yan yatar duruma getirme.

3. Ayaklarını başından daha yüksek seviyede tutmayı sağlama.

4. Hastanın vücudunu sıkan kemer, kravat, gömlek yakası vb. gevşetme.

5. Hastanın vücudunun herhangi bir yerinden kanama olup olmadığına bakma.

6. Kanama varsa durdurulması için gerekli tedbirleri alma.

7. Hastanın vücudunun herhangi bir yerinde kırık olup olmadığına bakma.

8. Kırık varsa, kırığı usulüne uygun olarak tespit etme.

9. Hastanın çevresinin tenha olmasını' sağlama.

10. Sağlık kuruluşuna en kısa zamanda haber verme.

Amaç 72. Soluk durması bilgisi.

Davranışlar :

1. Soluk durmasının tanımı ve tanınmasını söyleme/yazma.

2. Soluk durmasının sebeplerini söyleme/yazma.

Amaç 73. Soluk durması halinde uygulanacak ağızdan ağıza yapay solunumu, tekniğine uygun olarak maket üzerinde yapabilme.

Davranışlar :

1. Hastanın çevresinin tenha olmasını sağlama.

2. Soluğu duran kişiye sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırma.

3. Başı çene yukarı gelecek şekilde ve boynu gerdirerek arkaya yatırma.

4. Vücudu sıkan kemer, kravat, gömlek yakası vb. gevşetme.

5. Ağzın içini, parmaklara temiz bir mendil veya bez sararak temizleme.

6. Hastanın burnunu kapama, ağzına bir tülbent, sargı bezi vb. serme.

7. Derin bir soluk alma.

8. Ağzı, hastanın ağzı üzerine yerleştirerek kuvvetlice üfleme.

9. Hastanın göğsünün yükselip yükselmediğine bakma.

10. Göğüs şiştiği anda ağzı geri çekme.

11. Göğüs şişmiyorsa hastayı yan çevirerek iki kürek kemiği arasına 5-6 defa elle kuvvetlice vurma.

12. Daha sonra suni solunuma yenidne devam etme.

13. Bu işlemi dakikada 12-25 defa tekrarlama.

14. İşlemi, hasta normal soluk alıp vermeye başlayana kadar sürdürme.

15. Çocuklarda suni solunum uygulanacaksa ilk yardımın çocuğun ağzını ve burnunu birlikte ağzıyla örtme, az miktarda hava, çok sayıda üfleme yapma (40 defa/dk)

16. Bu sırada en yakın sağlık kuruluşuna haber verme.

17. Soluk alıp vermeye başlayan hastanın sağlık ekibi gelene kadar yatmasını sağlama.

Amaç 74. Soluk durması halinde uygulanabilecek diğer yapay solunum teknikleri bilgisi.

Davranışlar:

1. Holger-Nielsen tekniğinin esaslarını söyleme/yazma.

2. Silvestertekniğinin esaslarını söyleme/yazma.

Amaç 75. Boğulmalarda uygulanacak ilk yardım teknikleri bilgisi.

Davranışlar :

1. Suda boğulmalarda önce ciğerlerdeki suyun boşaltılması sonra gerekirse suni solunum uygulamasının yapılması gerektiğini söyleme/yazma.

2. Dumanla boğulmalarda önce hastanın temiz havaya çıkarılması gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 76. Kalp atışı durması ve kalp masajı tekniği bilgisi.

Davranışlar :

l. Kalp atışı durmasının tanımını ve tanınmasını söyleme/yazma.

2. Kalp atış ıduran hastada uygulanacak ilk yardım basamaklarını sayma.

Amaç 77. Kalp atışı durması halinde uygulanacak kapalı kalp masajım tekniğine uygun şekilde maket üzerinde yapabilme.

Davranışlar :

1. Hastayı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırma.

2. Hasta ile yüz yüze bakacak şekilde, hastanın yanına diz çökme.

3. İki göğsün tam ortasına, iman tahtası denilen kemiğin alt ucuna bir elin avuç içinin bileğe yakın kısmını yerleştirme.

4. Diğer eli bu elin üzerine koyma.

5. Dirsekleri bükmeden omuz gücüyle göğüs üzerine kısa süreli basınç yapma.

6. Bu basınçla göğsün 3-4 cm. çöküp çökmediğine bakma.

7. Bu işlemi arka arkaya dakikada 60 defa tekrarlama.

8. İşlemi, hastanın kalbi normal atmaya başlayıncaya kadar sürdürme.

9. Bu sırada en yakın sağlık kuruluşuna haber verilmesini sağlama.

10. Kalp atımı başlayan hastanın sağlık görevleri gelinceye kadar yatmasını sağlama.

11. Bebek ve çocuklarda kalp masajı yapılırken tek elle az bir kuvvetle, çok sayıda yapmaya dikkat etme (Göğüs kafesi l cm çökmeli, 100 defa/dk. olmalı).

12. Kalp masajı ve suni solunum birlikte yapılacaksa, ikisini aynı anda yapmayıp suni solunumla başlayan ve l suni solunum, 5 kalp masajı şeklinde sırayla yapma.

Amaç 78. Yaralanmalar ve ilk yardım bilgisi.

Davranışlar:

1. Yaranın tanımını yapma.

2. Basit yara bakımının nasıl yapıldığını anlatma.

3. Başından yaralanmış kişiye uygulanacak ilk yardımın basamaklarını sayma.

4. Göğsünden yaralanmış kişiye uygulunacak ilk yardımın basamaklarını sayma.

5. Karnından yaralanmış kişiye uygulanacak ilk yardımın basamaklarını sayma.

6. Tetanoz aşısının ne olduğunu söyleme/yazma.

7. Tetanoz aşısının ne zaman yapıldığını söyleme/yazma.

Amaç 79. Kanamalar ve ilk yardım

Davranışlar:

1. Kanamaların tanımını ve çeşitlerini sqy l eme/y azma.

2. Kanamalı hastalarda uygulanacak ilk yardım tekniklerini söyleme/yazma.

3. Gazlı bezle, yoksa temiz bir bezle kanayan yerin üstünün 1-2 dakika bastırarak kapanması gerektiğini söyleme/yazma.

4. Kanayan yerin kan dışarı sızmayacak şekilde bir veya birkaç kat bezle sıkıca sarılması gerektiğini söyleme/yazma.

5. Kanayan yer vücudun oynak bir kısmı ise, bu bölgenin kalp seviyesinden yükseğe kaldırılması gerektiğini söyleme/yazma.

6. Hastanın bilinci yerinden ise, bol sıvı içecekler verilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

7. Kanamalı kişinin fazla hareket ettirilmeden en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılması gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 80. Atar damar kanaması olan hastada turnike (boğucu sargı) uygulamasını maket üzerinde tekniğine uygun olarak yapabilme.

Davranışlar:

1. Kanayan atar damarın kalbe yakın tarafına parmak veya yumrukla kuvvetle bastırma.

2. Bastırma esnasında kanayan yerin alt tarafından nabız alınıp alınmadığını kontrol etme.

3. Kanayan atar damarın dört parmak üstündeki bölgeye sert bir tampon koyma.

4. Sonra tamponun üzerine herhangi temiz bir bezi (mendil, eşarp, kravat vb) alttaki derinin kıvrılmamasına dikkat ederek iki kere dolandırıp düğüm yapma.

5. Bu yarım düğüm üzerine bir sopa koyarak, sopanın üzerinden tam bir düğüm atma.

6. Sopayı uçlarından tutarak, kanama duruncaya kadar çevresinde döndürme.

7. Kanama durduktan sonra sopanın açıkta kalan ucunu kol veya bacağa paralel duruma getirerek sargıyla bağlama.

8. Boğucu sargıları 2-3 saatten fazla uygulamama.

9. Boğucu sargıyı ilk saat içinde 20 dakikada bir, ikinci saat içinde 30 dakikada bir, 1-2 dakika süreyle gevşetme.

10. Bu işlem sürerken en yakın sağlık kuruluşuna haber verilmesini ve hastanın en kısa zamanda nakledilmesini sağlama.

Amaç 81. Dirsek içi,diz arkası, avuç içi kanamalarında uygulanacak ilk yardımı maket üzerinde tekniğine uygun olarak yapabilme.

Davranışlar :

1. Kanayan yer üzerine temiz bir tampon koyma.

2. Kol veya bacağı tampon üzerine doğru kıvırarak, kol veya bacağı bu vaziyette sıkıca bağlama.

3. Kanama avuç içinde ise kişinin parmaklarını bükerek tamponu sıkıca tutmasını sağlayarak üçgen bir sargı ile kolu tespit etme.

4. Bu işlemlerden sonra hastanın en yakın sağlık kuruluşuna götürülmesini sağlama.

Amaç 82. Burun kanamalarında uygulanacak ilk yardımı tekniğine uygun olarak yapabilme.

Davranışlar:

1. Burnu kanayan kişinin başını öne eğdirme.

2. Sümkürmemesini söyleme.

3. Burun kemiğini iki yanından mandal gibi iki parmak arasına alarak 1-2 dakika kuvvetlice sıkma.

4. Burnu kanayan kişiye ağzından nefes aldırtma.

5. Burnu kanayan kişiye, burun köküne ya da enseye soğuk kompres uygulama.

6. Kanama durmazsa hastanın en yakın sağlık kuruluşuna götürülmesini sağlama.

Amaç 83. Yanıklar ve ilk yardım bilgisi

Davranışlar:

1. Yanığın tanımını ve çeşitlerini sayma; 9Mar kuralını verme.

2. Yanıkların en çok hangi yaş grubunda, hangi mevsimlerde ve nerede görü-düğünü ve hangi tip olduğunu söyleme/yazma.

3. Yanıkların vücut dokularındaki etkilerini sayma.

4. Yanıkların derecelerini sayma/açıklama.

5. Yanık şokunun ne olduğunu açıklama.

6. Yanık şokuna karşı alınacak tedbirleri söyleme/yazma.

Amaç 84. Yanıklarda yapılacak ilk yardım işlemlerini tekniğine uygun olarak yapabilme.

Davranışlar:

1. Kazazede hâlâ alevli bir şekilde adeta çıra gibi yanıyorsa. havayla temasını kesmek için üzerine kalın bir örtü. ceket vb. ile örtme.

2. İlk yardıma başlamatan önce elleri bol sabunlu su ile yıkama.

3. Yanık yarasına elle dokunmama.

4. Su kabarcıklarını patlatmama.

5. Yanık yeri bol soğuk su ile 10-15 dakikada yıkama.

6. Yanık yerlere diş macunu, salça vb. maddeler yerine temiz vazelin sürme.

7. Yanık üzerinde su kabarcıkları yoksa, gazlı bez veya temiz bir bezle hafif sıkı sargı, su kabarcıkları varsa, gevşek sargı yapma.

8. Hastayı terletmeyecek kadar sıcak tutma.

9. Hastayı en kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna nakletme.

Amaç 85. Donmalar ve ilk yardım bilgisi,

Davranışlar:

1. Donmanın tanımı ve sınıflandırmasını söyleme/yazma.

2. Donmanın belirtilerini açıklama.

3. Donmanın burun, el ayak gibi vücudun uç kısımlarından başladığını söyleme/yazma.

4. Donan kişinin birdenbire sıcakla temas ettirilmeden serin bir yere yatırılması ve giyeceklerin çıkarılarak üzerinin örtülmesi gerektiğini söyleme/yazma.

5. Hastayı yavaş yavaş mesaj, ovma hareketleri ile ısıtmak gerektiğini söyleme/yazma.

6. Hastanın uyumasının engellenmesi gerektiğini söyleme/yazma.

7. Hastaya kesinlikle alkol verilmeyeceği ancak, sıcak içecekler içirilebile-ceğini söyleme/yazma.

8. En yakın sağlık kuruluşuna sevk edilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 86. Güneş çarpması ve ilk yardım bilgisi.

Davranışlar:

1. Güneş çarpmasının sebebini açıklama.

2. Hasta ısısının yavaş yavaş düşürülmesi gerektiğini söyleme/yazma.

3. Aşırı terlemeyle kaybedilen su ve tuzu telafi etmek için bol su ve tuzlu ayran içilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

4. Şok varsa hastanın serin bir yerde şok pozisyonuna getirilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

5. Durumu düzelmezse sağlık kuruluşan sevketme.

Amaç 87. Elektrik çarpması ve ilk yardım bilgisi.

Davranışlar:

1. Elektrik çarpmasının vücuda etkilerini açıklama.

2. İlk yardımcının yapacağı en önemli işin, hastayı elektrik akımından kurtarmak olduğunu söyleme/yazma.

3. Yapılacak ikinci önemli uygulamanın ise solunumu sağlama olduğunu söyleme/yazma.

4. Gerekirse kalp masajı da yapmanın yararını söyleme/yazma.

5. Gerekiyorsa sağlık kuruluşuna ulaştırırken kalp masajı ve suni solunuma devam edilmesi gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 88. Zehirlenmeler ve ilk yardım bilgisi.

Davranışlar :

1. Zehirlemenin tanımı, çeşitleri ve sebeplerini söyleme/yazma.

2. Besin zehirlenmesi belirtilerini ve ilk yardımın ana ilkelerini açıklama.

3. Gaz zehirlenmelerinin çeşitlerini, belirtilerini ve ilk yardımın ana ilkelerini açıklama.

4. Tarım ilaçları ile zehirlenme belirtilerini ve ilk yardım esaslarını açıklama.

Amaç 89. Zehirlenmelerden korunma yolları bilgisi.

Davranışlar :

1. Kokusu, rengi, görünümü değişmiş, beklemiş, bayat besin maddelerinin ve zehirli olma ihtimali olan mantar, badem içi gibi besin maddelerinin kullanılmaması ve bu konuda çevresindekilerin uyarılması gerektiğini söyleme/yazma.

2. Havagazı musluklarının açık bırakılmaması, yatılan odada yanan mangal vb. araçların bırakılmaması gerektiğini söyleme/yazma.

3. Tarım ilaçlarının ve diğer ilaçların çocukların ulaşamayacağı, kilitli yerlerde saklanması gerektiğini söyleme/yazma.

4. Tarım ilacı konulan kabın üzerine, ilacın isminin yazılması gerektiğini söyleme/yazma.

5. Tarım ilacı ile temas etmiş sebze ve meyvelerin bol su ile yıkanması gerektiğini söyleme/yazma.

6. Tarım ilaçlaması yaparken ellerin ağıza götürülmemesi gerektiğini söyleme/yazma.

7. Tarımsal ilaçlamanın rüzgarsız bir havada yapılamış gerektiğini söyleme/yazma.

8. Tarım ilaçlaması yapıldıktan sonra vücudun ve ilaçlama sırasında giyilen bütün giyeceklerin, bol sabunlu su ile yıkanması gerektiğini söyleme/yazma.

9. Evlerde böcek ilaçlaması yapıldığında, yiyecekleri ve yiyecek kaplarının ortada bırakılmaması ve çocukların ilaçlı bölgeye sokulmaması gerektiğini söyleme/yazma.

Amaç 90. Böcek sokmaları ve hayvan ısırmalarında yapılacak ilk yardım bilgisi.

Davranışlar :

1. Arı sokmalarında yapılacak işlemleri söyleme/yazma.

2. Böcek sokmalarında yapılacak işlemleri söyleme/yazma.

3. Akrep ve yılan sokmalarında yapılacak işlemleri söyleme/yazma.

4. Köpek ve benzeri hayvan ısırıklarında yapılacak işlemleri söyleme/yazma.

Amaç 91. Vücudun herhangi bir yerinde yabancı cisim tespit edildiğinde uygulanması gereken ilk yardım bilgisi.

Davranışlar :

1. Kulakta yabancı bir cisim tespit edildiğinde yapılacak ilk yardımın basamaklarını sayma.

2. Burunda yabancı cisim tespit edildiğinde yapılacak ilk yardımın basamaklarını sayma.

3. Boğazda yabancı cisim tespit edildiğine yapılacak ilk yardımın basamaklarını sayma.

4. Yabancı cisim yutulduğunda yapılacak ilk yardımın basamaklarını sayma.

Amaç 92. Zorlanma, burkulma, çıkık ve kırıkların tanımın söyleme/yazma. Davranışlar :

1. Zorlanma, burkulma, çıkık ve kırıkların tanımını söyleme/yazma.

2. Zorlanma, burkulma, çıkık ve kırıkların nasıl meydana geldiğini, vücudun nerelerinde daha sık olabileceğini söyleme/yazma.

3. Belirtilere bakarak zorlanma, burkulma, çıkık ve kırıkları tespit edip, doğru ilk yardımının ne olacağını söyleme/yazma.

Amaç 93. Zorlanma ve burkulmalarda uygulanacak ilk yardımı tekniğine uygun olarak yapabilme.

Davranışlar :

1. Burkulan eklemi en rahat duruma getirme.

2. İlk 24 saat içinde yalnız soğuk su ve b'uz uygulama.

3. Burkulan eklemi elastiki bir sargı ile tespit etme.

4. 24 saat içinde eklem hala hareket edemiyorsa sıcak pansuman yapma.

5. Kanama ve şişme ihtimali ortadan kalkınca eklemi gevşekçe tespit etme.

6. Şikayetlerin devam etmesi halinde hastanın en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmasını sağlama.

Amaç 94. Çıkıklarda uygulanacak ilk yardımı kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Çıkık eklem bölgesini hareket ettirmeden tespit etmenin önemini açıklama.

2. Bölgeye soğuk tatbik edilerek sağlık kuruluşuna ulaştırmanın önemini açıklama.

Amaç 95. Kırıklarda uygulunacak ilk yardım ve tespit işlemlerini tekniğine uygun olarak yapmayı kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Kırıklarda uygulunacak ilk yardımın temel ilkelerinin kırık bölgeyi tespit etmek (atele almak), kanama ve şoku önlemek ve kazazedeyi uygun pozisyonla sağlık kuruluşuna sevk etmek olduğunu söyleme/yazma.

2. Açık kırıklarda öncelikle yapılması gerekenleri söyleme/yazma.

3. Köprücük kemiği kırıklarında yapılacak ilk yardımın basamaklarını söyleme/yazma.

4. Üçgen sargı yapma, eğer imkan yoksa kırık kolu ceket veya gömleğin iki düğmesi arasından sokarak da tespit edilebileceğini söyleme/yazma.

5. Kol ve bacak kırıklarında yapılacak ilk yardımın basamaklarını söyleme/yazma.

6. Kol ve bacak kırıklarını tespit etmek için çevrede bulunan uzun tahta, dal parçası, cetvel, sandalye bacağı vb. malzemelerden yararlanılabileceğini söyleme/yazma.

7. Kaburga kırıklarında yapılacak ilk yardımın basamaklarını söyleme/yazma.

8. Kaburga kırıklarında, iki üçgen sargı kullanılarak, göğüs kafesinin tespit edilmesi ve bu sırada hastanın nefes vermiş vaziyette kalması gerektiğini, sebeplerini açıklayarak söyleme/yazma.

9. Omurga kırıklarında yapılacak ilk yardımın basamaklarını söyleme/yazma.

10. Omurga kırıklarında hastanın oturtulmadan ve hareket ettirilmeden sağlık kuruluşuna ulaştırılmasının, felç ve duyu kayıplarını önlemedeki önemini söyleme/yazma.

Amaç 96. Yaralıları taşımanın önemini, genel kurallarını, taşıma şekillerini kavrayabilme.

Dav ranışlar :

1. Yaralı taşımanın önemini söyleme/yazma.

2. Yaralı taşımanın genel kurallarını söyleme/yazma.

3. Yaralı taşımanın şekillerini (Solunum zorluğunda, baş yaralanmasında, kulaktan kan geliyorsa, açık göğüs yaralanmasında, karında: kaburga kırıklarında, karın yaralanmasında, omurga kırığında, kalça kırığında, kol ve köprücük kemiği kırığında, bacak kırığında, şok durumunda) söyleme/yazma.

4. Geri geri (Rautek) yönteminin, ilk yardımcı tarafından dar yerlerden (araba, merdiven vb.) kazazedeyi çıkarmak için kullanıldığını söyleme/yazma.

5. Geri geri (Rautek) yöntemi ile hasta taşımanın basamaklarını söyleme/yazma.

6. İtfaiyeci yöntemi ile hasta taşımanın basamaklarını söyleme/yazma.

7. Yaralıya destek olarak, hastanın yürümesine yardımcı olmak gerektiğini söyleme/yazma.

8. Sürünme yöntemi ile baygın ve ağır yaralıların taşınmasına yardımcı olunacağını söyleme/yazma.

9. Sürünme yöntemi ile hasta taşımanın basamaklarını söyleme/yazma.

10. İki kişi ile yapılan hasta taşıma metotlarının adlarını ve basamaklarını (iki el üzerinde taşıma, battaniye ve sedye ile taşıma) söyleme/yazma.

11. Üç kişi ile hasta taşımanın basamaklarını söyleme/yazma.

12. Hayat kurtarıcı sabit yan pazisyonun, hangi durumlarda ve nasıl kullanılacağını söyleme/yazma.

Amaç 97. Yaralı taşıma yöntemlerini tekniğine uygun olarak uygulayabilme.

Davranışlar :

1. Kazazedeyi dar yerlerden çıkarmada, geri geri yöntemini kullanma.

2. Geri geri (Rautek) yöntemi ile hasta taşımanın basamaklarını sayma ve uygulama.

3. İtfaiyeci yöntemi ile hasta taşımanın basamaklarını sayma vu uygulama.

4. Yaralıya destek olarak, hastanın yürümesine yardımcı olmayı uygulama.

5. Sürünme yöntemi ile hasta taşımanın basamaklarını uygulama.

6. İki kişi ile yapılan hasta taşıma metotlarının adlarını, basamaklarını (iki el üzerinde taşıma, battaniye ve sedye ile taşıma) sayma ve uygulama.

7. Üç kişi ile hasta taşımanın basamaklarını sayma ve uygulama.

8. Hayat kurtarıcı basit yan pozisyonun, hangi durumlarda kullanılacağını söyleme/yazma.

Amaç 98. Doku ve organ bağışının tanımını, önemini, ülkemizdeki durumunu kavrayabilme.

Davranışlar :

1. Doku ve organ bağışının tanımını söyleme/yazma.

2. Doku ve organ bağışının önemini, dinimizdeki yerini açıklama (06.03.1980 tarihli Diyanet İşleri Başkanlığının Din İşleri Yüksek Kurulunun konu ile ilgili Kararı).

3. Ülkemizdeki doku ve organ nakli konusundaki hukuki durumun, kanunun emrettiği ve yasakladığı durumları söyleme/yazma.

İŞLENİŞ

Oldukça geniş kapsamlı olan bu üniteyi işlerken öğretmen, kazalar ve ilk yardımın ülkemizde bilinmemesi ve önemsenmemesi sebebiyle kazalarda ölüm oranının ve sakatlanmaların çok yüksek olduğunu vurgulayarak derse başlamalıdır.

Dersin işlenmesi sırasında, her konu hakkındaki doğru bilgiler aktarıldıktan sonra daha çok uygulamaya önem verilmeli,,sargı yapma, kanamayı durdurma, kol-bacak tespiti yapma, yaralı taşıma gibi uygulamaları birbiri üzerinde yaptırıp mümkünse hareketli manken, maket ya da bebek üzerinde kalp masajı ve yapay solunum uygulaması yaptırılmalıdır.

Doku ve organ bağışı konusunda öğrencilerin görüşleri alınmak üzere tartışma açılır ve sonunda hayat kurtarıcı bu uygulamanın önemi ve gerekliliği uygulanarak doğru bilgiler verilir.

ARAÇ VE GEREÇLER

1. Ders kitabı

2. Konu ile ilgili yazılı kaynaklar, resim ve broşürler, afişler, video, kaset, film, slayt, bilgisayar yazılımları

3. Hareketli manken-maket

4. Oyuncak bebek

5. Sargı bezi, pamuk, üçgen sargı, makas, tahta parçası vb.

6. İlk yardım çantası ve içinde bulunması gerekli malzemeler

TEMEL KAVRAMLAR

Kaza

Soluk Durması

Bilinç Kaybı

İlk Yardım Şok

Kalp Atışı Durması

Boğulma

Yara

Kanama

Yanık

Donma

Güneş Çarpması

Elektrik Çarpması

Zehirlenme

Böcek Sokması

Zorlanma, Burkulma, Kırık, Çıkık

Doku ve Organ Bağışı

DEĞERLENDİRME:

1. İlk yardımın tanımım yapıp hedeflerini sayınız.

2. Kazaların, insan ve toplum sağlığı açısından önemini açıklayınız.

3. Kopan bir organın ne sürede ve hangi şartlarda sağlık kuruluşuna ulaşacağını anlatınız.

4. Bilinç kaybı olan hastaya yaklaşımını açıklayınız.

5. Şoklu hastaya ilk yardım nasıl yapılır?

6. Ağızdan ağıza solunumu açıklayınız.

7. Boğulmalarda ilk yaklaşım ne olmalıdır? Açıklayınız.

8. Kapalı kalp masajının basamaklarını sayınız.

9. Yaralanmalarda tetanoz aşısı yaptırmanın önemini açıklayınız.

10. Burun kanamasıyla gelen kişiye yapılacak ilk yardım uygulamalarını belirtiniz.

11. Atar damar kanaması olan hastada turnike uygulama tekniğini anlatınız.

12. 9'lar kuralının ne olduğunu açıklayınız.

13. Donmuş hastaya yapılacak ilk yardımı açıklayınız.

14. Güneş çarpmasının belirtilerini sayınız.

15. Elektrik çarpmasında ilk yapılacak işlem nedir?

16. Zehirlenmelerden korunmada nelere dikkat etmeliyiz?

17. Köpek ısırmalarında neler yapılır?

18. Çocukların soluk borusuna yabancı cisim kaçtığında neler yapılması gerektiğini açıklayınız.

19. Uyluk kırıklı bir hastanın bacağı nasıl tespit edilir?

20. Omurga zedelenmesinde düşünülen kazazede nasıl taşınır?

21. Organ bağışlamanın önemi nedir?

SAĞLIK BİLGİSİ DERSİNDE KULLANILACAK ARAÇLAR GEREÇLER LİSTESİ

1. Ders kitabı

2. Konularla ilgili kitap, broşür, film, slayt, video kasetleri, bilgisayar yazılımları afiş ve resimler.

3. Büyüme ve gelişme ile ilgili standart tablo ve grafikler

4. Tırnak makası

5. Diş fırçası

6. Havlu

7. Sabun

8. Dış fırçası ve macunu

9. Diş ipliği

10. Sağlık Bakanlığı, Milli Eğtim Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık Merkezleri ve Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık Eğitimi Vakffmn Afiş, Broşür, Film gibi araç gereçleri.

11. Doğum kontrol hapı (oral, kontroseptif)

12. Kondom (prezervatif)

13. Tansiyon aleti

14. Stetoskop (dinleme aleti)

15. Standart büyüme eğrileri

16. Aşı takvimi

17. ishal paketi

18. Beden termomometresi

19. Oyuncak bebek

20. Sargı bezi

21. Pamuk

22. Üçgen sargı

23. Tahta parçası

24. İlk yardım çantası ve içinde bulunması gereken malzemeler

25. Hareketli manken ya da ilk yardım maketi

Ana Sayfaya Dön & Müfredat Proğramları Sayfasına Dön