OSMANLI TARİHÎ
DERSİ PROGRAMI
(l l. SINIF)
AÇIKLAMA:
Ders Geçme ve Kredi Sistemine göre dönemler esas alınarak hazırlanan ve halen Sınıf Cîeçme Sisteminde uygulanmakta olan bu program, 2455 ve 2470 sayılı Tebliğler Dergisindeki açıklamalar doğrultusunda sınıflar esas alınarak düzenlenmiş olup, uygulama bu doğrultuda yapılmaktadır.
Lise, Anadolu, Yab.Dil Ağır.Liselerinin Sosyal Bil.Alanın 11. Sınıfında: Alan Dersi, Tiirkce-Mat.Yab.Dil, Sanat (R/M), Spor Alanları, A.G.S.Liselerinin (Resim/Müzik) Bölümlerinin 11. Sınıflarında: Alan Seçmeli Dersi
T.C.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI
Konu:Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliği’ni uygulayan orta dereceli okulların lise seçmeli dersler grubu arasında yer alan Osmanlı Tarihi 1-2" ders programlarının kabulü.
"Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliği’ni uygulayan orta dereceli okulların lise seçmeli dersler grubu arasında yer alan 8 (sekiz) kredi saatlik "Osmanlı Tarihi 1-2 ders programlarının denenip geliştirilmek ve 1992-1993 öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere, bağlı örneğine göre kabulü hususunun Bakanca arzı kararlaştırıldı.
OSMANLI TARİHİ 1,2 (11. SINIF)
Konular işlenirken Talim ve Terbiye Kurulunun 8.7.1983 tarih ve 108 sayılı kararı ile kabul edilip 29.8.1983 tarih ve 2146 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanmış olan "Ortaöğretim Kurumları Tarih Programlının amaç ve açıklamalarına bağlı kalınacaktır.
AMAÇLAR :
Öğrencilere:
1. Tarih boyunca kurulmuş büyük medeniyetler, insanlığa hizmet etmiş milletler ve devlet adamları hakkında genel bir tarih kültürü kazandırırken. Türk tarihine. kültür ve medeniyetine geniş ölçüde yer vererek, Türk mi iletinin dünya tarihindeki önemini, milletler ailesi içindeki şerefli geçmişim ve yerini. insanlığa yaptığı hizmetleri, dünya kültür ve medeniyetinin gelişmesindeki büyük payım öğretip kavratmak, onların milli duygularım daha bilinçli v.e köklü kılmak:
2. Türk milletinin zeka ve kabiliyetim, çalışkanlığım, ilim ve sanatseverliğini. estetik zevkini, insanlık duygusunun yüceliğim benimsetmek ve bu üstün özelliklerin davranış haline gelmesini sağlamak:
3. Tarihte büyük medeniyetler kurmuş, köklü bir geçmişe sahip büyük bir milletin evladı olduklarının sorumluluğunu duyurmak: gelecek için ümit ve güven vererek Türk milletine. dünya milletleri içinde layık olduğu yeri sağlama ve Atatürk'ün direktifleri uyarınca "Milli kültürümüzü muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkarma" yolunda durmadan çalışmaları, sürekli bir çaba göstermeleri ve bu uğurda her fedakarlığı göze alabilmeleri gerektiği bilincin! vermek:
4. Bugünü daha iyi değerlendirebilmeleri için geçmiş çağlardaki sosyal, ekonomik ve siyasi olayların sebepleri ve sonuçları üzerinde. günümüzle kıyaslama yaparak düşünme, araştırma ve muhakeme etme yeteneğim geliştirmek:
5. Atatürk'ün "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh" ilkesinin ve devletimizin bağımsızlığının ancak yurt ve millet bütünlüğümüzün bozulmasına fırsat vermemek ve güçlü olmakla devam ettirilebileceği gerçeğim kavratmak:
6. Tarihi olaylara yön veren kişilerin, yerinde ve zamanında gösterdikleri uzak görüşlülük, yüksek kavrayış, cesaret, fedakarlık ve kahramanlıkları veya uzağı göremeyişleri ve bilinçsiz davranışları nedeniyle olayların ve tarihin akışım nasıl etkilediklerim göstermek:
7. Toplumu yönlendirme Atatürk ve diğer Türk büyüklerinin sadece milli değil, evrensel yönlerim de kavratmak ve takdir ettirmek: milletimize düşen insanlık görevleri bulunduğunu belirtmek ve onlarda insanlığa sevgi, saygı ve hizmet verme duygusunu uyandırmak:
8. Milli bağımsızlığımızın ve demokrasinin değerini kavratmak: yurt ve millet bütünlüğümüzü koruma, milli çıkarlarımızı ve demokrasiyi üstün tutma bilincim \e davranışım kazandırmak:
9. Geçmişle içinde bulunduğumuz zaman arasında bağlantı kurdurup gün geçtikçe daha da çoğalarak karmaşık hale gelen yurt ve dünya sorunlarım iyi değerlendiren, sorunlar yaratmak yerine sağduyu ile hareket ederek onlara çözüm getirebilen: milli, manevi ve maddi değerlerimize yürekten bağlı bir kişilik kazandırmaktır.
AÇIKLAMALAR :
Dersin işlenişinde:
1. Tarih öğretiminin. Türk Milli Eğitiminin amaçlarım gerçekleştirmedeki yeri ve önemi gerçek anlamda kavratılacak. tarih kültürünün. fen ve toplum bilimleriyle uğraşanlara da ışık tutarak onların düşünce ufuklarım genişleteceği açıklanacak: Atatürk'ün bu gerçekleri bilen bir kişi olarak tarih öğretimine. özellikle Türk tarihine verdiği önem belirtilecektir.
2. Tarihi olayların, sosyal, hukuki, ekonomik, dini. fikri sorunlar bütünü olduğu öğretilecektir.
3. Kültür ve medeniyetlerle ilgili konular işlenirken, medeniyetin, insanlığın ortak malı olduğu açıklanacak, çağdaş dünyamıza yaptığı etkiler vurgulanacaktır.
4. Müfredat programının amaç ve konularından da anlaşılacağı gibi tarih dersinin temelini Türk ve Türkiye tarihi oluşturmaktadır. Ancak, teferruatlı bir siyasi tarih anlayışı yerine, daha çok kültür ve medeniyet tarihimiz üzerinde durulacaktır.
5. Diğer milletlerin tarihleri işlenirken de aynı uygulama esas olacak:
konulara Türk ve dünya tarihi açısından önemleri ölçüsünde ağırlık verilecek ve gerektiğinde Türk tarihi ile karşılaştırmalar yapılacaktır.
6. Türk milletinin başarıları gözönüne getirilecek, milletimizin geleceğine güvenen, üstün ahlak değerlerim benimsemiş, hürriyet ve demokrasi anlayışım kavramış, milli bilince sahip, aydın, uyanık, sorumluluk almaya kararlı vatandaşlar yetiştirme görevi ön planda tutulacaktır.
7. Türklerin tarihte ve tarihin akışı üzerinde oynadıkları büyük rol vurgulanarak.. çeşitli zamanlarda ve yerlerde ayrı ayrı devletler kurmalarına rağmen. kendilerine özgü kültür ve medeniyetlerim bozmadıkları, gittikleri yerlerde de yaydıkları ve günümüze kadar uzanan milli bir kültür meydana getirdikleri belirtilecek: bu arada insanlığa. İslam kültür ve medeniyetinin gelişmesine. yayılmasına yaptıkları hizmetler anlatılacaktır.
8. Atalarımızın. yurdumuzu ve milletimizi. yüceltmek, geliştirmek ve gerektiğinde savunmak için ne kadar çok emek ve çaba harcadıkları ve onlara ne kadar borçlu olduğumuz örneklerle belirtilecek: öğrencilerde atalarımızdan bize miras kalan ve gelenekleşmiş çalışkanlık, cesaret, güçlükleri yenme, fedakarlık ve onurluluk gibi meziyetlerim devam ettirme bilinci uyandırılacaktır.
9. Büyük devletler, imparatorluklar kurmuş ve medeniyetler yaratmış, şanlı zaferler kazanmış milletimizin. zaman zaman büyük şanssızlıklara. haksızlıklara da uğramış olduğuna. fakat tarihin derinliklerinden gelen ve büyük bir millet olmanın verdiği güçle olağanüstü canlılık kudreti gösterdiğine. tarihten ve doğuştan gelen yetenekleriyle her zaman dimdik ayakta durduğuna öğrencilerin dikkatleri çekilecektir.
10. Öğrencilere. Türk devletinin devamlılığı gerçeği vurgulanacak: Cumhurbaşkanlığı forsunun anlamı, yeri geldiğinde açıklanacaktır.
l l. Osmanlı devletinin duraklama, gerileme ve çöküş devirleri incelenirken. bunların sebepleri, tarihi gerçekler doğrultusunda ve açıkça gözler önüne serilecek ancak o devirlerde yaşamış l ürk büyüklerinin siyasi, kültür ve medeniyet tarihimiz açısından yaptıkları hizmetler öğünçle anlatılacaktır.
12. Siyasi olayların seyrinden çok sebep sonuç ilişkileri üzerinde durulacak: teferruat sayılabilecek tarihlerle yer ve kişi isimleri ezberletilmeyecektir.
13. Dünyanın değişik bölgelerinde. aynı çağda meydana gelen tarih olaylarının. insanların düşünüş ve yaşayışlarına etkileri ve daha sonraki toplumlarda meydana getirdiği değişiklikler üzerinde durulacaktır.
14. Olaylar anlatılırken. benzer dünya olayları da gözönünde bulundurularak bunlar arasında sebep sonuç ilişkileri yönünden karşılaştırma yapılacak, tarihte birçok sorunun birbiriyle bağlantılı olduğuna öğrencilerin dikkati çekilecektir.
15. 18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa'da meydana gelen sosyal ve siyasi nitelik-teki olayların, toplum yapısıyla ilişkileri anlatılacak: bu olayların sonucunda ortaya çıkan fikirlerin Osmanlı împaratorluğunu da etkileyerek devlet bünyesinde ve toplumda bir takım yenileşme hareketlerim başlattığı, çağdaş hukuk düzenine ve demokrasiye geçişin ilk temellerinin atıldığı belirtilecektir.
16. 20. yüzyılın ilk yarısında yurtta ve dünyada meydana gelen olaylardan söz edilirken. devletlerarası siyasi ve ekonomik çıkar çatışmalarının dünya tarihim nasıl etkilediği, devletlerarası tabloyu nasıl değiştirdiği açıklanacak: batılı büyük devletlerin bloklaşmaları. Tuk milletinin bu bloklaşmaya karşı verdiği varolma savaşının ve demokrasiyi kurma yolunda gösterdiği çabaların önemi belirtilecek. öğrencilere milli bağımsızlığımıza ve demokrasiye sahip çıkma bilinci aşılanacaktır.
17. Öğrencilere. yurttaşlık ödevleri kavratılacak, yurt ve cumhuriyet sevgisi. kanun ve nizam duygusu telkin edilecektir.
18. Coğrafi etmenlerin ve ülkelerin jeopolitik durumunun bu bölgelerde kurulan medeniyetleri nasıl etkilediği, tarihi olayların akışım değiştirmedeki rolleri örneklerle açıklanacak: bu arada yurdumuzun jeopolitik konumuna da dikkat çekilerek bu durumun Türk ve dünya tarihi açısından önemi belirtilecektir.
19. Türk İnkılabının başlangıcı ile ilgisi olan Osmanlı İmparatorluğunun durumu, devlet adamları ve devlet konumları konuları işlenirken: Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi Müfredat Programının basında yer alan "AÇIKLAMALAR"daki. konu ile ilgili hususlara bağlı kalınmasına özen gösterilecektir.
20. Kendi tarihimizdeki ünlü devlet adamları, kahramanlar, ıslahatçılar veya başka kavim ve milletlerin "Büyük" unvanım almış krallar ve imparatorları ile Atatürk'ün kişiliği: onların bıraktığı eserlerle, inkılabımızın yenilikleri karşılaştırılacak, hu karşılaştırma yapılırken kişiler ve kurumlar bulundukları zamana göre değerlendirilecek. Atatürk'ün 20. asırdaki üstün kişiliği vurgulanacak ve İnkılabının eşsizliği belirtilecektir.
21. İkinci Anayurdumuz olan Türkiye'nin tarihinde dönüm noktasını oluşturan Malazgirt ve Miryokefalon savaşları anlatılırken Kurtuluş Savaşı'mızın sonundaki Büyük Taarruz ve Başkumandanlık Meydana Muharebesinin önemine de değinilecektir.
22. Anadolu'nun fethi konusunda. bugünkü yurdumuzun Bizanslılardan almışı anlatılırken, Anadolu'da Bizans boyunduruğu altında yaşamış olan Ermenilerle bir sorunumuzun olmadığı üzerinde durulacak: son zamanlarda dış güçlerle desteklenip yabancı ülkelerde elçilik ve müşavirliklerimizde giriştikleri, kanlı cinayetler karşısında Türk milletinin. belirli terör odaklarınca düşünülen siyasi oyunların tuzağına düşmeyeceği açıklanacak: Türk milletinin her zaman olduğu gibi davasındaki haklılığının kabulünü sabırla beklediği belirtilecek: yaratılmak istenen olaylar. Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük derslerinde işlenen ve bu konu ile ilgili kısımların ışığı altında değerlendirilecektir.
23. Tarihimizde gurur duyduğumuz kahramanlıklar anlatılırken yerine göre, En Büyük Kahraman Atatürk ile ilişki kurulacaktır.
24. 1683 yılındaki Viyana bozgunu ve ard arda başlayan yenilgilerimiz açıklanırken Osmanlı topraklarındaki geri çekilmenin Sakarya Meydan Muharebesi ile son bulduğu ve Türk milletinin ters giden talihinin. Büyük Kurtarıcımız Atatürk ile değiştiği açıklanacaktır.
25. Kanuni Sultan Süleyman zamanında bir lütuf olarak Fransızlara verilen kapitülasyonlardan bahsedilirken, daha sonra devletimizin ekonomik yönden sömürülmesine yol açan bu anlaşmanın Lozan Barış Antlaşması ile kaldırıldığı üzerinde durulacaktır.
26. Osmanlı İmparatorluğunda yapılan ıslahat hareketleri bilhassa II. Mahmut zamanındaki yeniliklerle Tanzimat ve Meşrutiyet devirlerindeki değişiklikler açıklanırken: bu değişiklikler ve düzenlemeler Atatürk İnkılabı'nın getirdiği yeniliklerle karşılaştırılacak ve Atatürk'ün inkılapçı kişiliği önemle belirtilecektir.
27. Kültür ve sanat hareketleri üzerinde durulurken: Cumhuriyet Devri kültür ve sanatımızla karşılaştırmalar yapılacak. Atatürk zamanında başlatılan bu tür yeniliklerin değeri kavratılacaktır.
28. Bütün bunlarla beraber İnkılap Tarihimizin temelinde bulunan genel tarihimizle ilgili konuların giriş, sonuç bölümleriyle bağlantı kurulacak kısımlarında yerine göre. Atatürk'ün büyüklüğü ve İnkılabındaki etkinlikler belirtilecektir.
29. Tarihi olayların kuru bir anlatım biçimiyle ve kalıplaşmış kronolojik olaylar zinciri halinde öğrenciye aktarılmasından. ezberletilmesinden. öğretmeni ve öğrenci çoğunluğunu pasif durumda bırakan öğrenci takrirlerinden kaçınılacak:
bunun yerine soru-cevap. diyalog, grup çalışmaları ve yerine göre etkin takrir yöntemiyle öğrenci çoğunluğunun derse iştiraki sağlanıp önemli görülen konular tarihi menkibe. hatıra, şiir ve fıkralarla zenginleştirilmek suretiyle derse ilgileri çekilecektir.
30. Konular harita üzerinde işlenecek, olayların planları ve krokileri çizilecek, gerektiğinde konularla ilgili olan ve Milli Eğitim Bakanlığı'nca okullara tavsiyesi uygun görülen kitap, ansiklopedi, dergi ve broşür gibi kaynaklar ile varsa film ve slaytlardan yararlanılacaktır.
31. Çevredeki tarihi yer. anıt ve eserler gidilip görülecek, müzelerdeki tarih eser ve belgeler gösterilecek öğrencilerin geçmişi kolaylıkla gözönüne getirmelerine ve böylece yapıcı ve yaratıcı çalışmaları için malzeme edinmelerine imkan ve fırsat verilecektir.
32. Eski eserlerle anıtların birer tarihi belge olduğuna öğrencilerin dikkati çekilecek, bunları yıkılmaktan, bozulmaktan ve yabancı ellere geçmekten korunmanın milli bir görev olduğu fikri aşılanacaktır.
I. Ünite:XIV. ve XV. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti
A. XIV. Yüzyıl Basında Yakındoğu ve Avrupa
B. Osmanlı devletinin Kuruluşu
1. Kavı Boyunun Anadolu'ya gelişi
2. Osman Bey döneminin siyasal olayları
3. Orhan Bey döneminin siyasal olayları
C. Balkanlarda Fetihler
1. I. Murat döneminin siyasal olayları
2. Yıldırım Beyazıt döneminin siyasal olayları
D. Anadolu'da Siyasi Birliğin Kurulması
1. I. Murat döneminde Anadolu'daki faaliyetler
2. Yıldırım Beyazıt döneminde Anadolu'daki faaliyetler
E. Ankara Savaşı
F. Kardeşler Arası Taht Kavgaları
G. Devlet Hakimiyetinin ve Ülke Bütünlüğünün Yeniden Sağlanması
1. Çelebi Mehmet döneminin siyasal olayları
2. II. Murat döneminin siyasal olayları
H. Fatih Dönemi
1. İstanbul'un fethi
2. Batıda gelişmeler
3. Anadolu'da gelişmeler
4. Denizlerde gelişmeler
İ. II. Beyazıt Dönemi
1. Cem olayı
2. II. Beyazıt döneminin siyasal olayları
II. Ünite: XVI. Yüzyılda Osmanlı Devleti
A. Yavuz Sultan Selim Dönemi
1. Doğu siyaseti
2.. İran seferi
3. Mısır seferi
B. Kanuni Dönemi
1. İç isyanlar
2. Batıda gelişmeler
3. Doğuda gelişmeler
4. Denizlerde gelişmeler
C . II. Selim Döneminin Siyasal davları
D. III. Murat Döneminin Siyasal Olayları
E.III. Mehmet Döneminin Siyasal Olayları
III: Ünite: XV. ve XVI. Yüzyıllarda Avrupa'daki Gelişmeler
A. Bilim ve Teknik Alanındaki Gelişmeler
B. Siyasal Alandaki Gelişmeler
C. Ekonomi Alanındaki Gelişmeler
D. Düşünce Hayatında ve Sanalla Gelişmeler
E. Avrupa'daki Gelişmelerin Osmanlı Devletine Etkileri
IV. Ünite: XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti
A. Osmanlı Devletinin Genel Durumu
B. I. Ahmet Döneminin Siyasal Olayları
C. 11. Osman (Genç Osman) Döneminin Siyasal Olayları
D. IV. Murat Döneminin Siyasal Olayları
E. IV. Mehmet Döneminin Siyasal Olayları
F. II. Süleyman. II. Ahmet ve II. Mustafa Dönemlerinin Siyasal Olayları
G. iç İsyanlar
a. İstanbul isyanları
b. Celali isyanları
e. Eyalet isyanları
H. XVII. Yüzyıl Islahatlarının Amacı ve Özellikleri
V. Ünite: XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti
A. III. Ahmet Döneminin Siyasal Olayları
B. I. Mahmut Döneminin Siyasal Olayları
C. III. Mustafa Döneminin Siyasal Olayları
D. I. Abdülhamid Döneminin Siyasal Olayları
E. III. Selim Döneminin Siyasal Olayları
F. XVIII. Yüzyıl Islahatlarının Amacı ve Özellikleri
VI. Ünite: XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Avrupa
A. Bilim ve Teknik Alanındaki Gelişmeler
B. Siyasal Alandaki Gelişmeler
C. Ekonomi Alanındaki Gelişmeler
D. Düşünce Hayatındaki Gelişmeler
E. Avrupa'daki Gelişmelerin Osmanlı Devletine Etkileri
VII. Ünite: XIX. Yüzyılda Birinci Dünya Savaşı Sonuna Kadar Osmanlı Devleti
A. II. Mahmut Dönemi Siyasal Olayları
B. Ahdülmecit Dönemi Siyasal Olayları
C. Abdülaziz Dönemi Siyasal Olayları
D. II. Abdülhamid Dönemi Siyasal Olayları
E. V. Mehmet (Reşat) Dönemi Siyasal Olayları
F. XIX. Yüzyıl Islahatlarının Amacı ve Özellikleri
OSMANLI TARİHİ 2
A. Osmanlı Devlet Teşkilatı ve Yönetim
1. Osmanlı devlet anlayışı
2. Merkez teşkilatı
3. Maliye teşkilatı
4. Taşra teşkilatı
5. Askeri teşkilat
6. Hukuk
7. İlmiye teşkilatı
B. Osmanlı Toplumunun Yapışı
1. Osmanlı toplumunun etnik yapışı
2. Osmanlı toplumunun dini yapışı
3. Mesleki zümreler
C. Osmanlılarda ekonomik Hayat
1. Üretim
a. Toprak idaresi ve tarım
b. Hayvancılık
c. Madencilik
d. Sanayii
2. Ticaret
a. İç ticaret
b. Dış ticaret
c. Ticaret yollarının değişmesi
d. Kapitülasyonlar
e. Dış borçlar
3. Maliye
a. Para politikası
b. Vergi sistemi
c. Bütçe
d. Bankacılık
D. Osmanlılarda Eğitim ve Öğretim
1. Osmanlı devletinin eğitim anlayışı
2. Halk eğitimi
3. İlk öğretim
4. Orta ve yüksek öğretim
5. Mesleki eğitim
6. Batı tarzında açılan okullar
7. Maarif teşkilatının kurulması
E.Osmanlılarda Kültür ve Sanat
1. Osmanlılar devrinde Türk kültürünün genel özellikleri
2. Yazı. dil ve edebiyat
3. Basın ve yayın
4. Düşünce hayatı ve bilim
5. Güzel sanatlar
6. Günlük hayat
7. Batının Türk kültürüne etkileri
Ana Sayfa & Müfredat Proğramları Sayfası
S55