Kütüphanecilik dersi Proğramı

T.C.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIGI

Karar Sayısı : 6

Karar Tarihi : 13/01/2000

Konu : Lise Kütüphanecilik Dersi Öğretim Programının Kabulü

Kurulumuzda görüşülen Lise Kütüphanecilik dersinin, 19/08/1998 tarih ve 174 sayılı Kurul Kararı ile kabul edilen haftalık ders çizelgelerinin alan seçmeli ya da seçmeli dersleri arasında yer aldığı biçimiyle "1" ders saati olarak okutulması,

Lise Kütüphanecilik Dersi Öğretim Programının 2000-2001 Öğretim Yılından itibaren uygulanmak üzere ekli örneğine göre kabulü.

Kurulumuzun 06/02/1992 tarih ve 30 sayılı; 24/01/1997 tarih ve 5 sayılı Kararları ile kabul edilen Lise Kütüphanecilik 1 ve Lise Kütüphanecilik 2 dersleri öğretim programlarının uygulamadan kaldırılması,

kararlaştırıldı.

LİSE KÜTÜPHANECİLİK DERSİ

ÖĞRETIM PROGRAMI

GİRİŞ

İçinde yaşadığımız dönem, bilginin güçle özdeş görüldüğü, birey ve toplum olarak güçlü olmak için ise daha büyük bilgi birikimine ulaşmanın amaçlandığı bir çağdır. Bu çağın adı "Bilgi Çağı", toplumun adı "Bilgi Toplumu", günümüz insanının amacı da "bilgili" olmaktır. Bilgi çağının insanı, bilgiye nasıl ulaşabileceğini bilen, ulaştığı bilgiyi kullanan ve edindiği bilgiler aracılığıyla öğrenme yaşantıları arasında ilişkiler kurarak yeni bilgiler üretebilen insandır.

Bilgi, insanlığın başlangıcından bu yana daima önem taşımış ve toplumların gelişiminde etken olmuştur. Örneğin; ilk insan toplulukları için bilgi, bir ölüm-kalım savaşı olmuştur. Doğaya karşı verdiği yaşam savaşında ilkel insanın tek dayanağı, gözlemleyerek, deneyerek, deneme sonucu kimi zaman yaşamını yitirerek elde ettiği ve koruduğu "bilgi"dir. İlkel toplumlarda ölüm-kalım sorunu olan bilgi, daha sonraki toplum aşamalarında, bilim alanındaki çalışmalar ve gelişmelerle sanayi kesimine yansıyarak, endüstri devriminin gerçekleşmesine neden olmuş; iletişiminde ve bilgisayar teknolojisindeki son gelişmeler ile de "Bilgi Çağı"na ulaşılmıştır. Günümüzde bilgiyi üreten ve kullanan toplumlar, bilimsel, siyasî, ekonomik ve sosyal anlamda gücü elinde tutan toplum olarak nitelendirilmektedir.

"Bilgi toplumu", herkesin gereksinim duyduğu bilgiye, ödemeyi kabul edebileceği düşük bir fiyat karşılığında kolayca ve çabuk erişebildiği toplumdur. Bilgi Toplumu, nitelik ve nicelik bakımından yeterli, güvenilir bilgi kaynaklarının herkesin katkısıyla, herkesin erişebileceği bir biçimde örgütlendiği ve bunun bilgi kullanıcısının amacına uygun biçime dönüştürülerek dağıtımının etkin olarak sağlandığı toplumdur.

"Bilgi" sözcüğü iki anlamda kullanılmaktadır. Birinci anlamı, bir konu ile ilgili fikir sahibi olmak, konuyu anlamaktır. Herhangi bir şeyi, bir olayı, deneyim ve gözlemler sonucu öğrenmek, özümsemek anlamına gelir. İkinci anlamında ise bilgi; fikirleri veya durumları gösteren belgeler ve verilerdir. Araştırmalar sonucu elde edilen tüm bilgiler, veriler, sayılar, simge ve görüntüler, formüller, çizgiler, sesler vb. "bilgi" sözcüğü ile ifade edilmektedir. Bilginin kaynağı insandır. Bilgi, kullanıldıkça tükenmeyen, yok olmayan, aksine çoğa-lan, büyüyen tek üründür.

İnsan, kendi ürünü olan bilginin yine insanlığın hizmetine, kullanımına sunulmasını amaç edinmiş, kütüphaneler ise, yüzyıllar boyu bilim ve kültürü etkileyen en önemli kuruluşlar olmuştur.

"Her tür belgenin toplandığı, düzenlendiği ve kullanıma sunulduğu yerler" olan kütüphanelerin tarihini ilk çağlara kadar götürmek mümkündür. 20. yüzyılın ortalarına kadar kütüphaneler, bilgi kaynaklarının sağlanması ve korunması işlevini yerine getirirken, özellikle 2. Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından görülen bilgi ve yayın patlaması, kütüphanecilik meslek ve hizmet anlayışında da değişikliklere yol açmıştır. Kütüphaneler artık basılı bilgi kaynaklarını toplayan, derleyen ve kullanıcısının hizmetine sunan kurumlar olmaktan çıkmıştır. Bilgi kaynaklarının nitelik, tür ve sayıca artışı, araştırma ve geliştirme çalışmalarının yoğunluğu, bu bağlamda araştırıcıların güncel ve yeterli bilgiye hızlı biçimde erişebilme isteği, kütüphanecilik biliminin, mesleğinin, hizmetlerinin de yapısında köklü değişimlere yol açmıştır.

Günümüzde dokümantasyon ve enformasyon merkezlerinin örgütlenme zorunluluğu, hızlı, doğru, yeterli ve ekonomik olma niteliklerini taşıyan bilgiye duyulan gereksinimden kaynaklanmaktadır. Basılı kitaptan, teknik raporlara veya elektronik ortamdaki bilgiye kadar bilgi kaynakları, gerek kayıtlı bulunduğu ortam gerekse tür açısından çeşitlilik göstermektedir. Bilgiye farklı biçimde gereksinim duyan bireylerin varlığı da bilgiyi hizmete sunan kütüphane ve kütüphanecilik kavramının değişimini gerekli kılmıştır. Artık kütüphaneciler, bilgi profesyoneli olarak yetiştirilmekte, kütüphaneler de basılı bilgilerin saklan-ması ve düzenlenmesi yerine çeşitli ortamlardaki bilginin gereksinim duyanın hizmetine sunulması biçiminde örgütlenmektedir.

Kütüphaneler bilgi toplumuna erişmede, bilginin aktarılmasında önemli görevler üstlenmektedir. Bu bağlamda kütüphanelerde çalışacak personelin yetiştirilmesinde, eğitiminde yeni teknik ve yöntemlerin kullanılması gerekmektedir. Bu amaçla hazırlanan programın bu teknikleri yansıtıyor olması vazgeçilmez bir gerekliliktir.

Bu program, orta öğretim kurumlarının 10. ya da 11. sınıflarında alan seçmeli ve seçmeli ders olarak haftada bir ders saati okutulmak üzere hazırlanmıştır. Dersi 10. sınıfta seçen öğrenci, 11. sınıfta tekrar seçmeyecektir.

KÜTÜPHANECİLİK DERSİ ÖĞRETIM PROGRAMI

GENEL AMAÇLAR

1. Bilgi olgusunun içeriğini kavrama

2. Bilgi kaynaklarına erişme, gerekli bilgiyi çekip alma ve özümseyerek yaşama kanalize etme yetisini edinme

3. Okuma ve bilgilenmenin zevkli bir uğraş ve gelişmişlik için ölçüt olduğu bilincini kazan-ma

4. Yaşam boyu öğrenme sürecinde okuma ve bilgilenmenin yerini belirleme

5. Kütüphaneler, arşivler ve dokümantasyon merkezlerinde verilen hizmetlerden yararlanma yollarını öğrenme

6. Engelli bireylerin kütüphaneler, arşivler ve dokümantasyon merkezlerinden yararlanabilmeleri için gereken yardımı yapmaya gönüllü olma

7. Enformasyon teknolojileri hakkında bilgi sahibi olma

PROGRAMIN UYGULANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

1. Bu dersin öğretiminde konuların işlenişi, dersin genel ve özel amaçlarında belirtilen düzeyde olacaktır.

2. Öğretmen, derste verilen bilgilerin kalıcı olabilmesi için, mümkün olduğunca güncel gelişmeleri izlemeli ve bunların sınıfta konuşulup tartışılmasını sağlamalıdır

3. Bilgi kaynağı ve türleri konuları işlenirken olanaklar ölçüsünde öğrencilerin kütüphaneler ve diğer bilgi merkezlerine götürülmesi yararlı olacaktır.

4. Bilgilenme sürecinin daha etkin, kalıcı, zevkli ve ilgi çekici kılınabilmesi için konuların işlenişi sırasında amaca yönelik olarak diğer bilgi kaynaklarıyla birlikte görsel-işitsel materyalin kullanımına özen gösterilmelidir. Görsel-işitsel materyalin kullanımı, özellikle engelli bireyler için kaçınılmazdır.

5. Bireye yaşamı boyunca karşılaşacağı sorunların çözümü için bilgi kaynaklarını kullanma gerekliliği ve önemi kavratılmalıdır.

6. Herhangi bir konuda gereksinim duyulan bilginin hangi tür bilgi kaynağından, nasıl elde edileceği öğretilmelidir.

7. Gereksinim duyulan doğru, yeterli, yerinde, zamanlı ve ekonomik bilgiye erişimin, ancak alternatif bilgi kaynaklarının belirlenmesi ve içinden seçim yapma süreci ile yaşanabileceği bilincinin bireye kazandırılmasına özen gösterilmelidir.

8. Öğrencilerin okul kütüphanesinden daha fazla yararlanabilmesi için, okul yöneticileri ile iş birliği yapılarak kütüphanenin fizikî koşulları iyileştirilmelidir. Özellikle engelli öğrencilerin okul kütüphanesinden yararlanabilmesi için gerekli alt yapı ve donanımın sağlanmasına dikkat edilmelidir.

9. Öğretmen, kütüphaneden çok sayıda kitap alarak okuyan öğrencilere ödül verme yoluyla bütün öğrencilerin kütüphaneden yararlanmasını ve bunun bir alışkanlık hâline getirilmesini sağlamalıdır.

10. Öğrencilerin çeşitli kitap kulüplerine, okul ve halk kütüphanelerine üye olmaları, farklı kitap kulüplerine ve kütüphanelere üye olanların, okudukları kitapları arkadaşları ile değiştirmeleri; böylece öğrencilerin okudukları kitap yelpazesinin sürekli genişlemesi özendirilmelidir.

11. Öğretmen, öğrencilere çevrede açılan kitap sergilerini, kitap evlerini ve gezici kütüphaneleri gezdirmeli, eğitsel ve entellektüel anlamda da Internet'ten nasıl yararlanabilecekleri konusunda rehberlik etmelidir.

12. Programın sonunda öğretmene yol göstermek amacıyla, bir amaca yönelik örnek işleniş verilmiştir. Öğretmen, bunu aynen kullanabileceği gibi, değiştirerek ve diğer amaçlara yönelik işlenişleri de buna benzer nitelikte geliştirerek uygulayabilir. Amaç, öğrencilerin bilgiye araştırma yoluyla ulaşabilmelerini ve kavramalarını sağlamaktır.

13. Bu programa göre hazırlanacak ders kitabının forma sayısı, A4 boyutunda 10-12 forma olacaktır.

KÜTÜPHANECİLİK DERSİ ÖĞRETIM PROGRAMI

ÖZEL AMAÇLAR

Bu programı başarı ile tamamlayan her öğrenci;

1. Bilginin önemini ve özelliklerini kavrar.

2. Bilginin doğuşu ve gelişiminin tarihçesini özetler.

3. Bilginin geçirdiği evreleri örneklendirir.

4. Bilgi kaynaklarını sınıflandırarak belirgin özelliklerini açıklar.

5. İlk bilgi kayıt ortamlarında bilginin nasıl kaydedildiğini ve korunduğunu kavrar.

6. Günümüzdeki bilgi kayıt ortamlarında bilginin nasıl kaydedildiğine ve korunduğuna ilişkin örnekler verir.

7. Elektronik bilgi kayıt ortamlarında bilginin nasıl kaydedildiğini ve korunduğunu açıklar.

8. Bilgi merkezini niteler.

9. Bilgi merkezlerinin tarihsel gelişimini özetler.

10. Bilgi merkezlerinin amaçlarını ve işlevlerini açıklar.

11. Bilgi merkezlerini sınıflandırır.

12. Bir bilgi merkezi olan kütüphaneleri tanımlayarak, türlerine göre sınıflandırır.

13. Kütüphane türlerinin tarihsel gelişimini, amaç ve işlevlerini kavrar.

14. Kütüphanelerde sunulan teknik hizmetleri tanır.

15. Kütüphanelerde sunulan kullanıcı hizmetlerini tanır.

16. Kütüphanelerde sunulan kullanıcı hizmetlerinden yararlanır.

17. Arşivi tanır ve tarihçesini özetler

18. Arşivin amaç ve işlevlerini kavrar.

19. Arşiv hizmetlerinden yararlanır.

20. Dokümantasyon ve enformasyon merkezlerini tanır, tarihçesini özetler.

21. Dokümantasyon ve enformasyon merkezlerinin amaç ve işlevlerini kavrar.

22. Dokümantasyon ve enformasyon merkezlerinin hizmetlerinden yararlanır.

23. Ülkemizdeki bilgi merkezlerinin durumunu analiz eder.

24. Okuma alışkanlığının önemini açıklar.

25. Bilgi merkezlerinin okuma alışkanlığı kazanmış toplum oluşturmadaki işlevini kavrar.

26. Enformasyon teknolojisinin tarihçesini özetler.

27. Enformasyon teknolojilerini türlerine göre sınıflandırır.

28. Bilgi uzmanının niteliklerini kavrar.

29. Bilgi uzmanının nasıl yetiştirildiği hakkında fikir sahibi olur.

30. Bilgi uzmanının istihdam alanlarını tanır.

KÜTÜPHANECİLİK DERSİ ÖĞRETIM PROGRAMI

ÜNİTELER

I. BİLGİNİN ÖNEMİ, GELİŞIMİ VE BİLGİ KAYNAKLARI

II. BİLGİ MERKEZLERİ

III. OKUMA ALIŞKANLIĞI, ÖNEMİ VE OKUMA ALIŞKANLIĞININ KAZANDIRILMASINDA BİLGİ MERKEZLERİNİN ROLÜ

IV. ENFORMASYON TEKNOLOJİLERİ

V. BİLGİ UZMANLARI

ÜNİTE AÇILIMLARI

I. BİLGİNİN ÖNEMİ, GELIŞIMI VE BİLGİ KAYNAKLARI

A. Bilgi ve Bilginin Önemi

1. Bilgi

2. Bilginin Önemi

3. Bilginin Özellikleri

B. Bilginin Doğuşu ve Gelişimi

1. Bilginin Tarihçesi

a. Yazının Doğuşu ve Gelişimi

b. Alfabenin Doğuşu

1. 2. İletişim Sürecınde Bilginin Önemi

C. Bilgi Kaynakları

1. Bilgi Kayıt Ortamları

a. İlk Bilgi Kayıt Ortamları

b. Günümüzdeki Bilgi Kayıt Ortamları

2. Bilgi Kaynakları Türleri

II. BİLGİ MERKEZLERİ

A. Bilgi Merkezi, Tarihçesi, Amaç ve İşlevleri

1. Bilgi Merkezi

2. Bilgi Merkezlerinin Tarihçesi

3. Bilgi Merkezlerinin Amaç ve İşlevleri

B. Bilgi Merkezı Türleri

1. Kütüphaneler

a. Kütüphane

b. Kütüphane Türleri

1.1. Halk ve Çocuk Kütüphaneleri

a. Halk ve Çocuk Kütüphanesi

b. Halk ve Çocuk Kütüphanelerinin Tarihçesi

c. Halk ve Çocuk Kütüphanelerinin Amaç ve İşlevleri

1.2. Okul Kütüphaneleri

a. Okul Kütüphanesi

b. Okul Kütüphanelerinin Tarihçesi

c. Okul Kütüphanelerinin Amaç ve İşlevleri

1.3. Araştırma Kütüphaneleri

a. Araştırma Kütüphanesi

b. Araştırma Kütüphanesi Türleri

1. Millî Kütüphaneler

a. Millî Kütüphane

b. Millî Kütüphanelerin Tarihçesi

c. Millî Kütüphanelerin Amaç ve İşlevleri

1. 2. Üniversite Kütüphaneleri

a. Üniversite Kütüphanesi

b. Üniversite Kütüphanelerinin Tarihçesi

c. Üniversite Kütüphanelerinin Amaç ve İşlevleri

2. 3. Özel Kütüphaneler

a. Özel Kütüphane

b. Özel Kütüphanelerin Tarihçesi

c. Özel Kütüphanelerin Amaç ve İşlevleri

2. Arşivler

a. Arşiv

b. Arşivin Tarihçesi

c. Arşivlerin Amaçları ve İşlevleri

d. Arşiv Türleri

e. Arşivlerdeki Bilgi Kaynakları

f. Arşiv Hizmetleri

3. Dokümantasyon ve Enformasyon Merkezleri

a. Dokümantasyon ve Enformasyon

b. Dokümantasyon ve Enformasyon Merkezi

c. Dokümantasyon ve Enformasyon Merkezlerinin Tarihçesi

d. Dokümantasyon ve Enformasyon Merkezlerinin Amaç ve İşlevleri

e. Dokümantasyon ve Enformasyon Merkezlerinin Hizmetleri

C. Bilgi Merkezlerinde Yürütülen İşlemler

A. Teknik Hizmetler

1. Seçim ve Sağlama

2. Kataloglama ve Sınıflama

3. Teknik Hazırlık

B. Kullanıcı Hizmetleri

1. Danışma Hizmeti

2. Kullanıcı Eğitimi

3. Ödünç Verme Hizmeti

III. OKUMA ALIŞKANLIĞI, ÖNEMİ VE OKUMA ALIŞKANLIĞININ KAZANDIRILMASINDA BİLGİ MERKEZLERİNİN ROLÜ

A. Yaşam Boyu Öğrenme Sürecinde Okuma Alışkanlığının Önemi

B. Okuma Alışkanlığı Kazanmış Toplum Oluşturma Sorumluluğunu Yerine Getirmede Bilgi Merkezlerinin İşlevi

IV. ENFORMASYON TEKNOLOJİLERİ

A. Enformasyon Teknolojisi

B. Enformasyon Teknolojisinin Tarihçesi

C. Enformasyon Teknolojisinin Türleri

V. BİLGİ UZMANLARI

A. Bilgi Uzmanı

B. Bilgi Uzmanlarının Nitelikleri

C. Bilgi Uzmanlarının Eğitimi

1. Eğitim Kurumları

2. Eğitim Programları

D. İstihdam Alanları

ÖRNEK İŞLENİŞ

Dersin Adı

Sınıfı

Ünitenin Adı

Konunun Adı

Süresi

Öğretim Yöntem ve Teknikleri

Kaynaklar

Araç ve Gereçler

: Kütüphanecilik

: 10. Sınıf

: Bilginin Önemi, Gelişimi ve Bilgi Kaynakları

: Bilgi ve Bilginin Önemi

: 45'

: Anlatım, soru-cevap, gösteri, beyin fırtınası

: ..........

: Slaytlar, değişik kitaplar