FELSEFE

DERSİ PROGRAMI (11. SINIF)

AÇIKLAMA:

Ders Geçme ve Kredi Sistemine göre dönemler esas alınarak hazırlanan ve halen Sınıf Geçme Sisteminde uygulanmakta olan bu program, 2455 ve 2470 sayılı Tebliğler Dergisindeki açıklamalar doğrultusunda sınıflar esas alınarak düzenlenmiş olup, uygulama bu doğrultuda yapılmaktadır.

Lise, Anadolu, Yab.Dil Ağır.Liselerinin tüm alanları ile Fen ve Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinin 11. Sınıflarında: Ortak Genel Kültür Dersi

TD: 07/0671993-2384

T.C.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI 

TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI

Karar Sayısı : 184 Karar Tarihi: 26/06/1992 KONU: Ortaöğretim Kurumları Felsefe dersi programı

Kurulumuzda görüşülerek uygun bulunan Ortaöğretim Kurumlan Felsefe dersi programının 1993-1994 öğretim yılından itibaren denenip geliştirilmek üzere bağlı örneğine göre kabulü; Kurulumuzun 1.7.1985 tarih ve 101 sayılı kararı ile kabul edilerek uygulamaya konulan Felsefe dersi porgramının ise yürürlükten kaldırılması hususlarının Bakan'a arzı kararlaştırıldı.

GENEL AÇIKLAMALAR

Bu programda;

1. Belli bir problemin değişik felsefe alanları (bilgi, bilim, varlık, etik, estetik, siyaset ve din gibi) Vida ele alınış biçimleri gözönünde bulundurulmuştur. Böylece, öğrenciye felsefi düşünme tarzının kazandırılması amaçlanmıştır.

2. Felsefenin yeri ve öneminin yanısıra felsefenin; din, sanat ve kültür gibi diğer etkinlik alanlarıyla benzeyen veya ayrılan özelliklerinin verilmesi sağlanmıştır.

3. Bir yandan bilgi, bilim, bilimsel bilgi, bilimsel yöntem, bilimsel araştırma, çeşitli bilimler hakkında genel ve sistemli bilgiler verirken, öte yandan insanın varlığının ve onun ifadesi olan kültürün yalnızca bilim ve bilimsel bilgi üzerinde oluşmadığı, insanın aynı zamanda pratik, ahlaki, politik, estetik ve dinsel bir varlık olduğunu belirtmek, bu alanlara ilişkin felsefi tutum ve yaklaşımları tanıtmak, böylece, gerek insan, gerekse kültür hakkında daha geniş, daha zengin bir anlayışın oluşturulmasına çalışılmıştır.

4. "Siyaset Felsefesi" ve "Din Felsefesi" ünitelerinde geçen "Milli Egemenlik", "Laiklik" kavramlarının, Atatürk'ün görüşleri ve uygulamaları doğrultusunda öğrenciye kazandırılması öngörülmüştür.

5. Felsefenin kendisinden, tarihinden, filozoflarından söz ederken Farabi, Gazali gibi Türk-islam düşünürlerini ve bunların konuya ilişkin görüşlerini uygun yerlerde, uygun ölçülerde dile getirme, böylece Türk insanının ait olduğu kültür dünyasının felsefi başarılarının evrensel felsefe hareketi içindeki yerini ve değerini belirtme imkanı getirilmiştir.

UYGULAMAYA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR

Bu program, sınıf sisteminin uygulandığı ortaöğretim kurumları ile Ders Geçme ve Kredi Sistemi'nin uygulandığı Ortaöğretim kurumlarında aşağıdaki şekilde uygulanacaktır.

1- Sınıf sisteminin uygulandığı Ortaöğretim kurumlarında. Lise III. sınıflarda okutulan Felsefe Grubu dersleri;

a. Sosyal Bilimler ve Edebiyat kollarında 2 saat Felsefe 2 saat Sosyoloji 2 saat Mantık olmak üzere ayrı dersler olarak okutulur.

b. Fen ve Matematik kollarında Felsefe, Sosyoloji, Mantık derslerinden biri zorunlu olarak seçilir.

2- Ders Geçme ve Kredi sisteminin uygulandığı Ortaöğretim Kurumlarında Okutulan ortak derslerden toplam 4 kredi saatlik Felsefe (1,2) dersi 4 dönemden itibaren 2 ayrı dönemde okunabilir.

Öğrenciler,

Felsefe (1) derslerinde L, II., III., IV., ünitelerden, Felsefe (2) derslerinde V., VI., VII., VIII., ünitelerden sorumludur. 

FELSEFE DERSİNİN AMAÇLARI

1. Felsefenin konusunu kavrayabilme.

2. Felsefenin diğer alanlarla ilişkisini kavrayabilme.

3. Felsefenin gereğini kavrayabilme.

4. Bilgi felsefesinin konusunu kavrayabilme.

5. Bilgi kuramının temel problemini kavrayabilme.

6. Doğru-evrensel-zorunlu bilginin imkanını kabul eden görüşleri kavrayabilme.

7. Bilim ve felsefe arasındaki ilişkiyi kavrayabilme.

8. Farklı bilim yaklaşımlarını kavrayabilme.

9. Bilim felsefesinde klasik görüş ve eleştirisini kavrayabilme.

10. Bilimin değerini kavrayabilme.

11. Varlık felsefesinin konusunu kavrayabilme.

12. Varlık problemleri ile ilgili temel yaklaşımları kavrayabilme.

13. Ahlak felsefesinin konusunu kavrayabilme.

14. Evrensel bir ahlak yasasının olup olmadığını kavrayabilme.

15. Siyaset felsefesinin konusunu ve temel kavramlarını kavrayabilme.

16. Siyaset felsefesinin iki ana proleminden birisi olan kamaşa-düzen-ütopya probleminin özelliklerini kavrayabilme.

17. Siyaset felsefesinin ikinci ana problemi olan birey ve devlet ilişkisini kavrayabilme.

18. Estetik'in konusu bilgisi.

19. Estetik'in temel kavramlarını kavrayabilme.

20. Estetik'in temel sorunlarına ilişkin yaklaşımları kavrayabilme.

21. Din felsefesinin konusunu kavrayabilme.

22. Tarnı'nın varlığına ilişkin farklı yaklaşımları kavrayabilme.

ÜNİTE I. FELSEFEYE GİRİŞ KONULAR: 

A. FELSEFENİN ANLAMI

1. Bilginin Tanımı

2. Bilgi Türleri

a. Gündelik Bilgi 

b. Dinsel Bilgi 

c. Teknik Bilgi 

d. Sanat Bilgisi

e. Bilimsel Bilgi

(1) Formel Bilimler

(2) Doğa Bilimleri

(3) İnsan Bilimleri f. Felsefe Bilgisi

3. Felsefe Bilgisinin Özellikleri 

4. Felsefenin Konulan

B. FELSEFENİN ÇEŞİTLİ ALANLARLA İLİŞKİSİ

1. Felsefenin. Bilimle, dinle ve Sanatla İlişkisi a. Felsefe-Bilim b. Felsefe-Din c. Felsefe-Sanat

2. Felsefenin Gereği

a. Geçmişten Geleceğe Felsefenin Fonksiyonu

b. Felsefe ve Metafizik 

AMAÇLAR-DAVRANIŞLAR 

AMAÇ 1: Felsefenin konusunu kavrayabilme. 

DAVRANIŞLAR :

1. Süje-obje ilişkisinden hareketle bilgiyi tanımlama.

2. Bilginin elemanlarını sıralama.

3. Bilgi türlerini sınıflama.

4. Gündelik yaşam bilgisi (Bir anlamda empirik bilgi)nin özelliklerini açıklama.

5. Dinsel bilgi, sanat bilgisi ve teknik bilginin özelliklerini ve farklı yönlerini karşılaştırmalı olarak özetleme.

6. Bilimsel bilgiyi açıklama.

7. Bilimsel bilginin türlerini sıralama.

8. Formel bilimlerin özelliklerini açıklama.

9. Doğa bilimlerinin özelliklerini ve yöntemini açıklama.

10. İnsan bilimlerinin özelliklerini ve yöntemini açıklama.

11. Felsefe bilgisinin özelliklerini açıklama.

12. Felsefenin konularını sıralama.

AMAÇ 2: Felsefenin diğer alanlarla ilişkisini kavrayabilirce. 

DAVRANIŞLAR :

1. Felsefenin bilimle ilişkisini açıklama.

2. Felsefenin dinle ilişkisini açıklama.

3. Felsefenin sanatla ilişkisini açıklama. 

AMAÇ 3: Felsefenin gereğini kavrayabilirce. 

DAVRANIŞLAR:

1. Geçmişte, günümüzde ve gelecekte felsefenin fonksiyonunu açıklama.

2. Felsefenin bilim, sanat ve etik alanlarında yüklendiği yeni görevlerini belirtme.

3. Metafiziğin değişik anlamlarını ve tanımlarını vererek, bunun felsefenin içinde yer alıp almayacağını yorumlayarak açıklama. 

İŞLENİŞ: Bu ünitede;

- Felsefede cevaplardan çok soruların önem taşıdığı ve temellendirmenin esas oludğu,

- Felsefe bilgisinin yöntemli, sistemli ve tutarlı bir bilgi olduğu, akla, mantığa uygunluğu açısından bilimsel bilgiye benzediği, ama felsefenin bilimi aşan bir bilgi özelliği taşıdığı,

- Filozof (olabilmek) için bilimlerin sonuçlarından haberdan olmanın yeterli olmadığı, "yaratıcı zeka"nın gerekli olduğu.

- Bilimlerin gelişimine sınır konulamayacağı ve felsefenin bu gelişmeye ışık tuttuğu,

- Felsefenin, bilimlerin ulaştığı sonuçları sorgulayarak yeni bilim alanlarının doğmasına yardımcı olduğu,

- Felsefenin dün olduğu gibi bugün de bilimlerin konusu olan varlık alanlarını bir bütün olarak kuşatıp sistemli bir açıklamaya yöneldiği,

- Felsefe ve bilim arasındaki ilişkilerin her iki alanda yeni değişmelere ve gelişmelere kaynaklık ettiği.

vurgulanmalıdır.

TERİMLER

Süje

Obje 

Bilgi 

Kültür

Felsefe

Filozof

Akılcı düşünce

Refleksif düşünce 

Metafizik düşünce

Tutarlı düşünme

 Eleştiri  

Bütüncü yaklaşım   

Felsefi sistem 

   Bilim

Kuram (Teori)

Analiz

Sentez 

Yorumlama 

 

DEĞERLENDİRME:

1. Kant'ın "Felsefe değil, inisefe yapmak öğrenilir" sözünü açıklayınız.

2. Bilge ile filozof kavramlarını karşılaştırınız.

3. Felsefede soru sormanın niçin cevap vermeden daha önemli olduğunu açıklayınız.

4. Bilim felsefenin yerine geçebilir mi? Niçin?

5. Sanatlar ile filozofun ortak yanları var mıdır? Açıklayınız.

 

ÜNİTE: II 

BİLGİ FELSEFESİ KONULAR: 

A. BİLGİ FELSEFESİNİN KONUSU

1. Bilgi Kuramı

a. Bilgi Kuramının Temel Kavramları 

b. Bilgi Kuramının Temel Soruları

2. Mantık

B. Bilgi Kuramının Temel Problemi (Doğru Bilginin imkanı Problemi)

1. Doğru Bilginin İmkansızlığı

2. Doğru Bilginin imkanı

a. Rasyonalizm

b. Empirizm

c. Kritisizm

d. Analitik felsefe 

e. Pozitivizm

f. Entüisyonizm

g. Pragmatizm

h. Fenomenoloji

AMAÇLAR - DAVRANIŞLAR 

AMAÇ 4: Bilgi felsefesinin konusunu kavrayabilme.

 DAVRANIŞLAR :

1. Bilgi kuramı (Episemoloji)'nın konusunu açıklama.

2. ilgi kuramının temel kavramları (gerçek-hakikat, temellendirme-doğru bilgi vb.('nı sıralama.

3. Günlük yaşamda "gerçek" ile bilgi kuramı açısından "gerçek" ayrımını belirtme.

4. "Temellendirme"nin bilgi kuramı açısından önemini açıklama.

5. "Doğru bilgi "yi bilgi kuramı açısından açıklama.

6. Doğru bilginin ayırıcı özelliklerini sıralama. "

7. Doğru bilginin ölçütleri (akıl, deney, fayda, olgu, sezgi, fenomen)fni açıklama.

8. Bilgi kuramı ile ilgili temel soruları (Bilginin değeri nedir?, Doğru bilgi mümkün müdür?, Doğru bilginin ölçütü nedir? vb.) sıralama.

9. Bilim olarak "Mantık"ın temel özelliklerini açıklama.

AMAÇ 5: Bilgi kuramının temel problemi (Doğru bilginin imkanı problemiVni kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR:

1. Naiv empirizm örneğiyle bilgiye kayıtsız kalma tavrını açıklama.

2. "Doğru bilginin imkanı problemi"nin, "Doğru bilginin imkansızlığı" (Septisizm) ve "Doğru bilginin mümkün olduğu" (Dogmatizm) problemlerini içerdiğini açıklama.

3. Sokrates öncesinde Elealılar ve Demokritosta septisizmi önceleyen görüşleri açıklama.

4. Sofistlerin "Bilginin Değeri" hakkındaki görüşlerini açıklama.

5. Doğru-evrensel-zorunlu bilginin imkansızlığını öne süren felsefi akım (septisizm) temsilcilerinin görüşleriyle açıklama.

6. Descartesden "metodik şüphe"yi açıklama.

AMAÇ 6: Doğru-evrensel-zorunlu bilginin imkanını kabul eder görüşleri kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR :

1. Dogmatizm (doğru bilginin nesnesine uygun ve mutlak anlamlda doğru olduğunu kabul eden yaklaşım)'i açıklama.

2. Rasyonalist filozofların (Platon, Aristo, Farabi, Descartes, Hegel) bu konudaki görüşlerini açıklama.

3. Emprizm'in temsilcileri (J.Locke, D.Hume)'nin bu konudaki görüşlerini açıklama.

4. Kritisizm'in kurucusu Kant'ın bu konudaki görüşleri açıklama.

5. Gazali'nin sezgiciliği önceleyen görüşlerini açıklama.

6. Entüisyonimz'in kurucusu Bergson'un bu konudaki görüşlerini açıklama.

7. Pozitivizm'i sistem haline getiren A.Comte'un konuya ilişkin görüşlerini açıklama.

8. Analitik felsefenin temsilcisi Wittegenseinfin bu konudaki görüşlerini açıklama.

9. Pragmatizm'in temsilcilerinin (W.James, J.Dewey) bu konudaki görüşlerini açıklama.

10. Fenomenolojinin kurucusu Husserl'in bu konudaki görüşlerini açıklama. 

İŞLENİŞ : Bu ünitede;

- "Bilgi Kuramının Problemleri" bölümünde "Genel-geçer doğru bilgi var mıdır? sorusu özellikle vurgulanmalıdır. Sonra, bilgi konusunda naiv emprizmin kayıtsızlık, septisizmin ölçütsüzlük problemini içerdiğini belirtilmelidir. Söz konusu soruya, olumlu cevap verenlerin "Doğru bilginin imkanını kabul edenler" olduğu ifade edilerek açıklık kazandırılmalıdır. Benzer sorular, diğer ünitelerde (örneği Etik'te; "Kişi vicdanı karşısında evrensel ahlak yasası varmıdır?", Estetik'te; "Ortak estetik yargılar var mıdır?" vb.) de ele alınacağı için burada problemin doğru konulması sağlanmalı, diğer konularla paralellik kurulmalıdır.- Konular işlenirken, başlangıçtaki soru (Genel-gereç doğru bilgi var mıdır?) ile verilen cevaplar arasında sürekli olarak ilişki kurulmaya çalışılmalıdır.

- Ölçütün ne olduğu problemi;

- "Akla dayanan bilgi doğru bilgidir." -

- "Deneye dayanan bilgi doğru bilgidir"

- "Fayda sağlayan bilgi doğru bilgidir"

- "Olguya dayanan bilgi doğru bilgidir"

- "Sezgiye dayanan bilgi doğru bilgidir"

- "Fenomeni dile getiren bilgi doğru bilgidir."

şeklinde formüle edilen temel önermeler doğrultusunda açıklanmalıdır. Bu önermelerin, aynı zamanda bilginin kaynağı konusundaki temel yaklaşımları ifade ettiği de belirtilmelidir.

TERİMLER

Bilgi  

İnanaç

Temellendirme 

Doğrulama

Doğru 

Gerçek 

Dogmatizm 

Fenomen 

Sezgi 

Duyumculuk 

Eleştiri felsefesi 

Olguculuk 

Akıl 

 Deney

Apriori

Aposteriori 

Bilgi kuramı

Transandantel

Paradoks

DEĞERLENDİRME:

1. Bilgi felsefesinin konusunu belirtiniz.

2. Bilgi teorisi nedir? Temel problemleri nelerdir?

3. Septisizmin temel özelliklerini belirtiniz.

4. Dogmatizmin temel özelliklerini belirtiniz.

5. Rasyonalistlere göre bilgi nasıl oluşur? Açıklayınız.

6. Kritisizmin bilgi anlayışını açıklayınız.

7. Bilginin değeri problemini açıklayınız.

8. Gazali, niçin sezgiciliği önceleyen bir düşünür olarak kabul edilebilir?

9. Pozitivizmin temsilcisini ve bilgi anlayışını açıklayınız.

10. Husserl'e göre bilginin değeri nedir?

11. Doğru bilginin ölçütleri nelerdir? Açıklayınız.

ÜNİTE: III. 

BİLİM FELSEFESİ KONULAR: 

A. BİLİM FELSEFESİNE GİRİŞ

1. Bilimin Tarih İçinde Gelişimi

2. Bilimin Feslefenin Konusu Oluşu

B. BİLİME FARKLI YAKLAŞIMLAR

1. Ürün Olarak Bilim

2. Etkinlik Olarak Bilim

C. BİLİM FELSEFESİNDE KLASİK GÖRÜŞ VE ELEŞTİRİSİ

1. Bilime Klakisk Görüş Açısından Bakış a. Klasik Görüş Açısından Bilim b. Bilimi Niteleyen Özellikler

(1) Bilimsel Bilginin Özellikleri

(2) Bilimsel Yöntemin Özellikleri

(3) Bilimsel Açıklama-Öndeyinin Özellikleri

(4) Bilimsel Kuramın Özellikleri

2. Klasik Görüşe Yapılan Eleştiriler

D. BİLİMİN DEĞERİ

1. Bilimsel Bilginin Diğer Bilgi Türkleriyle Tamamlanmasının Gerekliliği

2. Hayatla Bilimsel Bilginin İçiçeliği

AMAÇLAR - DAVRANIŞLAR

AMAÇ 7: Bilim ve felsefe arasındaki ilişkiyi kavrayabilirle.

DAVRANIŞLAR:

1. Bilimin tarih içindeki gelişimim özetleme.

2. Bilimin felsefenin konuşu haline gelişini açıklama.

3. Bilim ve felsefe arasındaki ilişkiyi açıklama.

4. Bilim ve felsefe arasındaki ilişkinin felsefeyi geliştirme yönünden etkisini yorumlama.

5. Bilim felsefesinin konusunu açıklama.

AMAÇ 8: Farklı bilim yaklaşımlarım kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR :

1. Bilimi ürün olarak kabul edenlerin (Reichenbach Carnap, Hempel) görüşlerim açıklama.

2. Bilimi etkinlik olarak kabul eden, bilimin tarihsel ve toplumsal bir boyutu olduğunu benimseyenlerin (Kuhn. Toulmin) görüşlerim açıklama.

AMAÇ 9: Bilim felsefesinde klasik görüş ve eleştirisini kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR :

1. Klasik görüş açısından bilimi açıklama.

2. Günümüzde felsefe yapmam bilim üstüne mantık diliyle düşünmek olduğunu yorumlama.

3. Bilimi niteleyen özellikleri açıklama.

4. Klasik görüşle ilgili eleştirileri yorumlama.

5. Bilimi anlamak için bilim adamları topluluğunun kültür içinde, tarih boyunca yapıp-ettiklerine bakılması gerektiğim yorumlama.

AMAÇ 10: Bilimin değerini kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR:

1. Bilimsel bilginin diğer bilgi türleriyle tamamlanması gerektiğinin farkında olma.

2. Hayatta bilimsel bilginin insanı mutlak doğrulara ulaştırıp ulaştırmadığı konusunda yorum yapma.

İŞLENİŞ:

Bu ünitede;

- "Bilim bir bilgiler topluluğu mudur?". "Bilimde herşey olup bitmiş midir?", "Bilim statik bir yapıya mı sahiptir?" gibi sorularla bilimin oluşumunu açıklayan klasik yaklaşıma giriş yapılmalıdır.

- "Bilim bir etkinlik, bir süreç midir?". "Bilim adamları topluluğunun bilimde rolü nedir?" gibi sorulardan hareketle, bilimin tarihsel ve toplumsal bir boyutu olduğunu öne sürenler (Kuhn, Toulmin) görüşlerine açıklık getirilmelidir.

- Yeniçağda pozitif bilimlerdeki gelişmelerin felsefenin alanını bir ölçüde-daralttığı. giderek felsefenin, yalnız bilimlerle ilgili alanları konu almasının yeterli olabileceği düşüncesinin belirip güçlendiği belirtilmelidir. Bunun sonucunda, felsefesinin yeni bir alanı olarak bilim felsefinin doğduğu açıklanmılıdır. Bundan sonra, felsefe yapmanın yalnız "Bilim üzerinde düşünmek", "Bilim mantığı yapmak" etkinliğine dönüşmüş olmasının "Felsefeye neler kazandırdığı veya neler kaybettirdiği". Felsefenin görevinin sadece bilime hizmet etmek olup olmadığı vb." sorulara açıklık kazandırılmalıdır.

- Matematiğin önce doğa bilimlerinin, giderek insan bilimlerinin dili haline geldiği, bu dili kullanmanın, bilim olmanın ölçütlerinden birisi sayıldığı örneklerle açıklanmalıdır.

- Fizik, Kimya ve Astronomideki gelişmelerin, diğer araştırma alanlarında ve felsefede de matematik yönteminin ve dilinin kullanılması sonucunu beraberinde getirdiği belirltilmelidir.

- "Açıklama"nın "doğrulama"nın ve "yanlışlama"nın bilim adamının görevi olduğu, fakat bilim adamının bunlara temellendirmekle ilgilemediği vurgulanarak, bu işi felsefenin üstlendiği açıklanmalıdır.

- Bütün bu bilgiler somut örneklerle öğrenciye kazandın Imaya çalışılmalıdır.

TERİMLER

 

Bilim

Yöntem

Varsayım(Hipotez)

Tümevarım

Doğrulama

Yanlışlama

Kuram

Doğal yasa

Bilim yasa

Toplumsal yasa

Doğa Bilimi

Formel Bilim

Teknoloji

Bilimsel

Yaklaşım

DEĞERLENDİRME :

1. Bilim felsefesinin konuşu ve işlevi nedir? Açıklayınız.

2. Bilim ve felsefe arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.

3. Klasik yaklaşım açısından bilimi bilim yapan temel özellikler nelerdir? Açıklayınız.

4. Bilimi "bir ürün" olarak kabul etmenin anlamı nedir?

5. Bilimi "bir etkinlik" olarak kabul etmenin anlamı nedir?

6. Bilimsel yasa. doğa yasası ve toplumsal yasa deyimlerim karşılaştırarak açıklayınız.

7. Hipotez-yasa-kuram arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

8. Bilim ve teknoloji arasında nasıl bir ilişki bulunmaktadır? Açıklayınız.

9. Bilimin değerim açıklayınız.

ÜNİTE IV. VARLIK FELSEFESİ KONULAR:

A. VARLIK FELSEFESİNİN KONUŞU

1. Bilime Göre Varlık

2. Felsefe Açısından Varlık a. Metafizik-Ontoloji

b. Felsefe Açısından Varlık

B. ONTOLOJİ AÇİSİNDAN VARLIK

1. "Varlıksın Var Olup Olmadığı Problemi

- Nihilizm

- Realizm

2. "Varlıksın Ne Olduğu Problemi

AMAÇLAR - DAVRANIŞLAR

AMAÇ 11: Varlık felsefesinin konusunu kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR :

1. Varlık felsefesinin konusunu kavrayabilme.

2. Bilimin nesneler dünyasını incelediğim, nesneleri var olarak kabul ettiğini, varlık probleminin, bilimin değil felsefenin problemi olduğunu açıklama.

3. Bilimin, özellikle mikro-fizikte "varlık" diye tanımladığı "varolan" şeyler (örneğin nötrino, kuvark vb. parçacıklar) in antolojik açıdan varlığının kabul edildiğim, ancak bunların varlığı ile günlük hayatta karşılaşılan nesnelerin varlığı arasındaki farklılığı açıklama.

4. Çeşitli bilim dallarının farklı varlık alanlarım konu olarak aldıklarım açıklama.

5. Felsefenin varlık konusunu ele alışım açıklama.

6. "Metafızik"in olumlu olumsuz anlamlarım belirterek, bunun ne olduğunu açıklama.

7. Metafiziğin varlıkla ilgili temel soruları ("Varlık var mıdır?", "Varlığın kökeni nedir?", "Varlık değişken midir?", "Varlığın ana maddesi nedir?", "Varlık bir midir, çok mudur?". "Evrende düzen var mıdır?", "Evrende özgürlük var mıdır" "Eren sonlu mu sonsuz müdür?", "Evrende gayelilik var mıdır?")'nı sıralama.

8. "Varlık var mıdır?" sorusunun varlık felsefesi açısından önemini açıklama.

9. Varlığın var olduğu kabul edildiğinde, bu varlığın ne türden (idea-made-düşünce-fenomen) bir varlık olduğunu açıklama.

10. Varlik felsefesi ile ilgili temel kavramların (oluş, öz-töz, görünüş-gerçeklik. ruh-beden, zaman-mekan, madde-form) özelliklerim açıklama.

AMAÇ 12: Varlık problemleri ile ilgili temel yaklaşımları kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR :

1. "Varlık var mıdır?" sorusuna "yoktur" diyenler Taoculuk, Nihilizmsin bu konudaki görüşlerim açıklama.

2. Varlığın var olduğunu kabul eden Realizm (Gerçekçilikyin temel ilkelerim açıklama.

3. Varlığı "oluş" olarak kabul edenler (Herakleios-Whitehead)'in bu konudaki görüşlerini Realizm çerçevesinde açıklama.

4. Varlığın var olduğuna ilişkin görüşleri ana hatlarıyla açıklama.

5. Varlığı "idea" olarak kabul edenler (Platon, Aristo, Farabi, Hegel)'in bu konu ile ilgili görüşlerini açıklama.

6. Varlığı "madde" olarak kabul edenler (Demokrites, Hobbes, La Metne, Marx)'in bu konuyla ilgili görüşlerini açıklama.

" 7. Varlığı hem "madde" hem de "düşünce" olarak kabul eden Descartes'in bu konuyla ilgili görüşlerim açıklama.

8. Varlığı "fenomen" olarak kabul eden HusserPin bu konuyla ilgili görüşlerim açıklama.

İŞLENİŞ :

Bu ünitede:

- Varlık sorununun felsefe ile başladığı örneklerle açıklanmalıdır.

- "Varlık" konusunun felsefenin yanısıra bilimin de konuşu olduğu, bilimin "Varlık varlık mıdır yok mudur?" gibi bir soruyu problem olarak ele almadığı belirtilmeli; varlığın var olduğunu bir ön kabul olarak benimsediği vurgulanmalıdır.

- Oysa söz konuşu sorunun felsefe tarihi boyunca, bütün filozoflar için önem taşıdığı, onların düşüncelerinde oldukça belirgin bir ilgi. dikkat ve araştırma odağı haline geldiği, giderek çeşitli yaklaşımlara konu olduğu açıklanmalıdır.

- Varlık'ın olup olmadığına ilişkin yaklaşımlar açıklanırken, verilen cevapların "Varlık yoktur". "Varlık oluştur". "Varlık vardır" önermeleriyle formüle edildiği dikkate sunulmalıdır.

- Varlık'ın ne olduğuna ait yaklaşımlar ise, "Varlık ideadır". "Varlık maddedir". "Varlık hem madde hem düşücedir" ve "Varlık fenomendir" önermeleriyle formüle edilerek anlatılmalıdır.

TERİMLER:

 

Ontoloji

Varlık

Yokluk

Oluş

Hiçlik

Metafizik

Varoluş

Öz

Ruh

Beden

Madde

Düalizm

ideal varlık

Mümkün varlık

Zorunlu varlık

Diyalektik

DEĞERLENDİRME :

1. Varlık sorunu, neden felsefenin temel konularından birisi durumundadır?

2. Varoluş ve yokoluş varlık felsefesi için neden bir problemdir?

3. Evrende özgürlük var mıdır? Açıklayınız.

4. La Metrie hangi ölçütlere dayanarak maddesel bir varlığın düşünülebileceğim ileri sürer?

5. Diyalektik'in Herakleitos, Platon, Hegel ve Marx'taki anlamlarım karşılaştırınız.

6. Descartes'in dualist yaklaşımım açıklayınız.

7. Husserl'in varlık sorununa ilişkin yaklaşımı, bu konudaki karşıt cevapları aşma çabısının bir ifadesi olarak görülebilir mi? Açıklayınız.

ÜNİTE V. AHLAK FELSEFESİ

KONULAR:

A. AHLAK FELSEFESİNÎN KONUŞU

1. Felsefe Açısından Ahlak (Etik)

2. Ahlak Felsefesinin 'remel Kavramları

3. Ahlak Felsefesinin Temel Soruları

B. ETİK (ETHİK)İN PROBLEMATİĞİ VE YAKLAŞIMLAR

1. Kişi Vicdanı Karşısında Evrensel ahlak Yasasının Olup Olmadığı

a. Evrensel Ahlak Yasasının Varlığım Reddedenler

b. Evrensel Ahlak Yasasının Varlığım Kabul Edenler

2. Evrensel Ahlak Yasasım Belirleyen Özellikler

a. Sübjektif Özellikler

b. Objektif Ö/ellikler

AMAÇLAR - DAVRANIŞLAR

AMAÇ 13: Ahlak felsefesinin konusunu kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR :

1. Ahlak felsefesinin konusunu kavrayabilme.

2. Etik'i açıklama.

3. Etik'le ilgili temel kavramlar (iyi. kötü, özgürlük, erdem, sorumluluk, vicdan, ahlak yasası. ahlaki karar, ahlaki eylem('i örneklerle açıklama.

4. "İnsan ahlaki eylemde bulunurken gerçekten özgür müdür?" "Kişi vicdanı karşısında evrensel ahlak yasası var mıdır?", "Ahlaki eylemin amacı nedir?". "Ahlak yargısının niteliği nedir?" gibi soruların ahlak felsefesinin temel soruları olduğunu açıklama.

5. Ahlak felsefesinde. "Ahlaki eylemin amacı nedir?" sorusuna verilen farklı cevaplar (mutluluk, haz. fayda, ödev vb.)'ı sıralama.

6. Verilen söz konuşu cevapları açıklama.

7. Ahlaki eylem açısından özgürlük-sorumluluk ilişkisini açıklama.

8. Ahlak yargılarının diğer yargı türlerinden farkım yorumlama.

AMAÇ 14: Evrensel bir ahlak yasasının olup olmadığım kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR :

1. Kişi vicdanı karşısında evrensel bir ahlak yasasının var olmadığım ileri süren görüşler ve düşünürler (Haz ahlakı. Fayda ahlakı. Bencilik. Anarşizm. Nietede, Sartre^in konuya ilişkin görüşlerim açıklama.

2. Kimi düşünürlerin-Platon ve Kant örneğinde olduğu gibi evrensel bir ahlak yasasının var olduğunu öne sürmelerim açıklama.

3. Evrensel ahlak yasasının sübjektif özelliklerin belirlediğim ileri süren düşünürlerin adlarım sayma.

4. Bentham, Mili ve Bergson'un hu konudaki görüşlerim açıklama.

5. Evrensel ahlak yasasını objektif özelliklerin belirlediğim kabul eden düşünürlerin adlarım sayma.

6. Platon, Farahi, Spinoza ve Kant'ın bu konudaki görüşlerim açıklama.

7. Söz konuşu ahlak yasasının evrensel dinlere göre temellendirilmesini açıklama.

8. Mevlana. Yunus Emre ve Hacı Bektaşi Veliüen hareketle. Tasavvuf düşüncesinde evrensel ahlak yasasının nasıl temellendirildiğini açıklama.

İŞLENİŞ :

Bu ünitede:

- Etik ile ahlakın farkı vurgulanmalıdır.

- Ahlak felsefesinin temel soruları ayrı ayrı açıklanmalı: konuyu, söz konuşu sorulara cevap arayışlarının oluşturduğu belirtilmelidir.

- "Kişi vicdanı karşısında evrensel ahlak yasası var mıdır?" "Varsa, bu yasayı ne belirler?" gibi sourlar açık olarak konulmalı, cevaplar, sorularla bağlantılı biçimde verilmelidir.

- Kişisel özelliklerin toplumdan bağımsız düşünülemeyeceği, bu açıdan bakıldığında bu özelliklerden söz etmenin kolay olmadığı, ancak bu yasanın kişisel özellikler çerçevesinde belirlendiği ileri sürülüyorsa "sübjektif özellikler"den bahsedilebileceği dikkate alınmalıdır.

- Ahlak yargılarının bilim ve din yargılarından farkı vurgulanmalıdır.

TERİMLER

 

Erdem (Fazilet)

Mutluluk

İyi

Kötü

Ahlaki emir

Ahlaki eylem

Ahlaki kuram

Ahlaki durum

Vicdan

Etik

Hedonizm

Eudemonia

Ödev

Fayda

Moralite (Ahlaklılık) Amoral (Ahlak dışı) Antimoral (Ahlaka karşı)

DEĞERLENDİRME :

1. Etik-ahlak farkım belirleyiniz.

2. Ahlaki eylemde özgürlük var mıdır? Varsa bunun kanıtları nelerdir?

3. Özgürlük ile sorumluluk ilişkisin! tartışınız.

4. "Genel geçer bir ahlak yasası" yoksa ahlaki davranmanın gereği var mıdır? Tartışınız.

5. Ahlaki yargıyı bilimsel, estetik ve dinsel yargılarla karşılaştırınız.

ÜNİTE VI. SİYASET FELSEFESİ

KONULAR:

A. Siyaset Felsefesinin Konuşu

1. Siyaset Felsefesinin Temel Kavramları

2. Siyaset Felsefesinin Soruları

Fî. Siyaset Felsefesinin İki Ana Problemi

2. Karmaşa - Düzen - Ütopya

a. Düzenin Gerekliliği ve Devlet

b. İdeal Düzen Arayışları

- İdeal Düzenin Olabileceğim Reddedenler

- İdeal Düzenin Olabileceğim Kabul Edenler

 c. İdeal Düzeni Belirleyen Ölçütler

d. Ütopyalar

2. Birey ve Devlet

AMAÇLAR - DAVRANIŞLAR

AMAÇ 15: Siyaset Felsefesinin konusunu ve temel kavramlarım kavrayabilirle.

DAVRANIŞLAR :

1. Siyaset felsefesinin konusunu açıklama.

2. Siyaset felsefesinin birey ve toplum, sivil toplum, devlet, iktidar, yönetim, meşrutiyet, egemenlik, hak. hukuk, yasa. bürokrasi vb. temel kavramlarım tanımlama.

3. Siyaset felsefesini. "Sivil toplumun anlamı nedir?" "İktidar kaynağım nereden alır?". "Meşruiyetin ölçütü nedir?", "Bireyin temel hakları nelerdir?". "Büroksiden vazgeçilebilir mi?" vb. soruların İşığında yorumlama.

AMAÇ 16: Siyaset felsefesinin iki ana probleminden birisi olan karmaşa-düzen-ütopya probleminin özelliklerim kavrayabilirle.

DAVRANIŞLAR:

1. Düzenin gerekliliğim ve devlet kavramım açıklama.

2. İdeal düzen arayışlarım gruplara ayırma.

3. İdeal düzenin olabileceğim yadsıyan düşünce akımları (Sofistler. Nihilistler)'nın temel özelliklerim açıklama.

4. İdeal düzenin olabileceğim kabul eden anlayışların temel özelliklerim aç ı kalma.

5. İdeal düzenleri belirleyen ölçütler (adalet, eşitlik, özgürlük)'! örneklerle açıklama.

6. Ütopyaları, istenilen toplumların özelliklerim veren ütopyalar ve korku ütopları olarak açıklama.

AMAÇ 17: siyaset felsefesinin ikinci ana problemi olan birey ve devlet ilişkisin! kavrayabilirle.

DAVRANIŞLAR :

1. Bireye rağmen devletin gerekliliğim yorumlayarak açıklama.

2. Toplumsal açıdan hirey-devlet ilişkisinin önemini açıklama.

İŞLENİŞ:

Bu ünitede:

- "İdeal düzen arayışları" konusunda yalnız sınıflama ve genel açıklamalarla yetinilmelidir. Ancak "ideal düzenleri belirleyen ölçütler" ayrıntıya girilerek açıklanmalıdır.

- Devlet (Platon), Atlantis (Moore). Güneş Olkesi (Campenalle). El Medınetül-FAzıla (Farahi) gibi ütopyalara. Yeni Dünya (Huxley ve 1984 (Orvvell) de korku ütopyalarına örnek verilmelidir.

- Devletin varlığı açıklanırken, bir yandan bireyin diğer yandan devletin vazgeçilmezliği belirtilmelidir.

- Devlet adına olsa bile bireyin temel haklarından vazgeçmesinin beklenmemesi. başka bir deyişle, bireyin ve devletin birbiri adına feda edilmemesi gerektiği. Batı (en çok iki düşünür) ve Doğu (Özellikle Y.Has Hacip) düşüncesinden örneklerle vurgulanmalıdır.

TERİMLER

 

Devlet

Hak

Hukuk

Yurttaş

Rejim

Uyruk

Birey

Toplum

Egemenlik

Yasa

Özgürlük

Hoşgörü

Doğal durum

Katılım

Meşruiyet

Bürokrasi

Siyasi düzen

Adalet

Eşitlik

Milli egemenlik

 

DEĞERLENDİRME :

1. Devlet doğal bir varlık mıdır yoksa toplum sözleşmesiyle doğmuş yapma bir varlık mıdır? I artışınız.

2. Sivil toplum nasıl ortaya çıkmıştır? Araştırınız.

3. "Karmaşa", "düzen", "ütopya" nedir? Tanışınız.

4. A.Huxley'in "Yeni Dünya" eserini okuyup tartışınız.

5. "İktidar kime aittir?" soruşu çerçevesinde siyasi rejimleri tartışınız.

6. Devlete rağmen birey olmanın anlamım açıklayınız.

7. Bürokrasi bütün olumsuz yanlarına rağmen nasıl savunulabilir?

ÜNİTE VII. ESTETİK KONULAR:

A. ESTETİK KONUŞU

1. Felsefe Açısından Sanat

2. a. Sanat

(1) Taklit

(2) Yaratma

(3) Oyun

b. Sanat Eseri

2. Estetiğin temel Kavramları

a. "Güzellik" Problemi

b. Güzellik-Hakikat-İyi-Hoş-Yüee llişkisi

B. estetiğin TEMEL SORULARINA YAKLAŞIMLAR

1. Estetik Yargılarınm Yapışı

2. Ortak Estetik Yargıların Olup Olmadığı

a. Bu Yargıların Varlığım Reddedenler

b. Bu Yargıların Varlığım Kabul Edenler

AMAÇLAR - DAVRANIŞLAR

AMAÇ 18: Estetik'in konuşu bilgisi.

DAVRANIŞLAR:

1. Felsefe açısından sanatı tanımlama.

2. Taklit, yaratma ve oyun olarak sanatın tanımım yazma.

3. Sanat eserinin kapsamım oluşturan unsurlar (sanatçı, sanat eseri. alımlayıcı)'nın tanımım söyleme, yazma.

AMAÇ 19: Estetik'in temel kavramlarım kavrayabilirle.

DAVRANIŞLAR :

1. Güzellik problemim "güzelin ne olduğu, doğada ve kendilğinden güzel nedir?" soruları çerçevesinde açıklama.

3. Güzellik, hakikat, hoş. yüce kavramları arasındaki ilişkiyi yorumlama.

4. AMAÇ 20: Estetik'in temel sorularına ilişkin yaklaşımları kavrayabilme.

DAVRANIŞLAR :

1. Estetik yargıların yapısın açıklama.

2. Ortak estetik yargıların var olduğunu reddeden görüşün (Croce) temel özelliklerim yorumlayarak açıklama.

3. Ortak estetik yargıların varlığım kabul eden görüşün (kant) özelliklerim yorumlayarak açıklama.

İŞLENİŞ :

Bu ünitede:

- Estetikle ilgili temel sorular doğru konulmalıdır.

- Sanat ve güzellik kavramları, hem genel boyutlarıyla hem de estetik aç ısından açıklanmalıdır.

- Sanatta madde-torm ilişkisi belirtilmelidir.

- Sanatın, özellikle ütopyalar için araç olarak kullanılmasımn. onun gelişimim engellediği, sanat eserinin kendiliğinden bir değer taşıdığı vurgulanmalıdır.

TERİMEER

 

Estetik

Güzel

Yüce

Sanat

Mimesis

Poesis

Oyun

Sanat Eseri

Biçim

Estetik Yargı

Güzel iyi

 

DEĞERLENDİRME :

1. Sanat eseri sizce nasıl ortaya çıkar?

2. Doğadaki ve sanattaki güzel arasındaki farkı açıklayınız.

3. Sanat eserinin güzelliği objenin güzelliğine mi bağlıdır?

4. Zenaat ve sanat farkım açıklayınız.

5. Delacroıx’nın "Biz romantik olduktan sonradır ki dağlar güzelleşti" sözünü yorumlayınız.

6. Sanatta yaratma ile estetik beğeni arasında ne tür bir bağıntı vardır? Tartışınız.

7. Estetik yargının diğer yargılardan farkım açıklayınız.

ÜNİTE VIII. DİN FELSEFESİ KONULAR:

A. DİN EEESEEESÎNİN KONUŞU

l. Dine Felsefi Açıdan Yaklaşım

a. Teoloji ile Din Eelsefesinin Farkı

h. Dinin Felsefi Temellendirilmesi.

2. Din Felsefesinin Temel Kavramları

3. Din Felsetesinin Temel Soruları

B. TANRININ VARLIĞINA İLİŞKİN BAZI FARKLI YAKLAŞIMLAR

1. Tanrı'nın Varlığım Kabul Edenler

2. Tanrı'nın Varlığım Reddedenler

3. Tanrı'nın Varlığı veya Yokluğunun Bilinmeyeceğini Öne Sürenler

AMAÇLAR - DAVRANIŞLAR

AMAÇ 21: Din felsefesinin konusunu kavrayabilirle.

DAVRANIŞLAR:

1. Dine felsefi açıdan yaklaşımın özelliklerim açıklama.

2. Teoloji ile din felsefesinin farkım açıklama.

3. Din felsefesinin temel kavramları (Tanrı, vahiy, peygamber, iman. ibadet. yüce, kutsal vh.)'nı açıklama.

4. Din felsefesinin temel sorunlar (Tanrının varlığı, evrenin yaradılışı vahyin imkanı, ruhun ölümsüzlüğü )'m açıklama.

AMAÇ 22: Tanrının varlığına ilişkin farklı yaklaşımları kavrayabilirle.

DAVRANIŞLAR:

1. Tanrının varlığım kabul eden yaklaşımlar (Teizın. Deizm, Monoteizm. Panteizın)'ın temel özelliklerim açıklama.

2. Tanrının varlığım yadsıyan Ateizmin özelliklerim açıklama.

3. Tanrının varlığı veya yokluğunun bilinemeyeceğim öne süren Agnostisizmin özelliklerim açıklama.

İŞLENİŞ :

Bu ünitede:

- "İman" kavrammdan hareketle öğrencinin ilgisi din alanında kullanılan temel kavramların değerlendirilmesine başka bir deyişle, dinin felsefi sorgulanmasma çekilmelidir.

- Dini yargıların, bilimsel, ahlaki ve estetik yargılardan farkı açıklanmalıdır.

TERİMLER

 

Tanrı

Aşkın

Vahiy

Peygamber

İmam

İbadet

Ayin

Kutsal

Monoteizm

Kült

Din

Deizm

Teizm

Panteizm

Antropomorfizm

Ateizm

Agnostisizm

 

Laiklik

 

DEĞERLENDİRME :

1. Din felsefesinin konusunu açıklayınız.

2. Dini yargıların, bilimsel ahlaki, estetik yargılardan farkım açıklayınız.

3. Teoloji ile din felsefesi arasındaki farkı belininiz.

4. Teizm ile deizm arasındaki farkı açıklayınız.

5. İnanma-bilme ilişkisi temelinde ön-felsefe ilişkisini sorgulayınız.

6. Din, yalnız sosyal bir vaka mıdır? Açıklayınız.