DİL BİLİM
DERSİ
PROGRAMI
(10-11. SINIF)
AÇIKLAMA:
Ders Geçme ve Kredi Sistemine göre dönemler esas alınarak hazırlanan ve halen Sınıf Geçme Sisteminde uygulanmakta olan bu program, 2455 ve 2470 sayılı Tebliğler Dergisindeki açıklamalar doğrultusunda sınıflar esas alınarak düzenlenmiş olup, uygulama bu doğrultuda yapılmaktadır.
Lise, Anadolu, Yab.Dil Ağır.Liselerinin Yab.Dil Alanının 10 ve 11. Sınıflarında: alan Dersi, Türkçe-Mat.Alanının 10. Sınıfında: Alan Seçmeli Dersi, Sosyal Bil.Alanının 11. Sınıfında: Alan Seçmeli Dersi
T.C.
MİLLİ EĞİTİM
BAKANLIĞI
TALİM VE
TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI
Karar Sayışı: 20 Karar
Tarihi: 11.1.1994 T.D.:31.1.1994/2400
(10. SINIF) AMAÇLAR
Bu programı başarı ile tamamlayan her öğrenci;
1. Dilin çok yönlü bir iletişim aracı olduğunu kavrar.
2. İnsan dilinin özelliklerim sıralar.
3. Ana dilin kazanılmasının doğuştan gelen ve her insanda var olan bir yetenekle gerçekleştireceğinin farkına varır.
4. Ana dilin kazanılmasında bütün diller için geçerli olan ortaklıkları sıralar.
5. Dilbilimi tanımlar ve dilbilimin önemini kavrar.
6. Dünya dillerinin ortak yönlerim açıklar ve farklı) ıklarını sıralar.
7. Dile dayalı iletişimi tanımlar.
8. Dile dayalı iletişimin ögelerini sıralar, tanımlar ve bunlar arasındaki etkileşimi açıklar.
9. İletişimde dilin farklı amaçlarla kullanılmasının iletişim modelindeki öğelerin özel düzenlenişi ile sağlandığım fark eder.
10. Yaşadığı ortamda dilin değişik türlerinin bulunduğunu ve kullanıldığım fark eder.
11. Dili duruma uygun biçimde kullanabilmenin önemini kavrar.
12. Bulunduğu ortam ve konuma uygun olan dil türünü seçer ve kullanır.
13. İletişim modelindeki öğelerin Özel düzenlenişleri ile oluşan farklı dil işlevlerim açıklar.
14. Dil öğeleri arasındaki ilişkiler ile bunların oluşturduğu sistemin niteliğim kavrar.
15. Dil dışı etkenlerin dilin biçimlendirilmesindeki rolünü kavrar.
16. İletişim birimi olarak "metin" kavramım tanımlar ve metinleştirme kriterlerim sıralar.
17. Seviyesine uygun yazılı ve sözlü metinleri doğru ve eksiksiz anlar, özetler, aktarır, gerekli ayrıntıları belirler.
18. Farklı metin türlerim tanır ve oluşturabilir.
l. Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliğim uygulayan ortaöğretim kurumlarında haftada 3 kredi saat ve bir dönem okutulmak üzere hazırlanan Dilbilim I Dersi Öğretim Programı öğrencilere Türkçe ile diğer dünya dilleri arasındaki ilişkileri kavratarak dil bilinçlerim geliştirmek ve dilin kullanım özelliklerim tanıtmak amacıyla tasarlanmıştır. Ayrıca, bu programa devam eden öğrenciler; metin kurma, anlama, özetleme, ayrıntıları derecelendirme gibi temel dil yeterliliklerini geliştirerek diğer derslerdeki başarılarım da arttıracaklardır.
2. Programda geçen "İletişim" terimi insan diline dayalı iletişim anlamında kullanılmıştır.
3. Konular anlatılırken örnekler ağırlıklı olarak Türkçe'den verilmeli. karşılaştırma gerektiren konularda da öğrencilerin okudukları yabancı diller öncelikle tercih edilmelidir.
4. İkinci ünitede dile dayalı iletişimin amaçları ana hatları ile verilerek III. üniteye temel oluşturulmalıdır.
5. Üçüncü ünitede uygulamaya ağırlık verilmelidir.
6. Bu programa göre yazılacak ders kitapları B5 ebadında 7-9 forma olacaktır.
l. ÜNİTE: DİL, DİLBİLİM VE DİLLER
II. ÜNÎTE: İLETİŞİM VE DİL TÜRLERİ
III. ÜNİTE: DİLİN KULLANIMI
I. ÜNİTE: DİL, DİLBİLİM VE DİLLER
A. Dil
1. Dilin tanımı ve çeşitli anlamları
2. İnsan dilinin özellikleri
3. Dilin kazanılması
B. Dilbilim
1. Tanımı
2. Tarihçesi
3. Dilbilimin türleri ve dalları
C. Dünya Dilleri
1. Doğal ve yapma diller
2. Dünya dillerinin sınıflandırılması
A. İletişim
1. Tanımı
2. İletişim modeli
3. İletişim amaçları
B. Dilin Türleri
1. Standart dil
2. Ağız
3. Alan dili
4. Birey dili .
5. Argo ve jargon
A. Dil Öğeleri Arasındaki Bağıntılar
1. Dilin farklı amaçlı kullanımları
2. Bağlam, anlam ve kullanım
3. Anlamlandırmada dil içi ve dil dışı etkenler
B. İletişim Birimi Olarak Metin
1. Metin kavramı ve metinleştirme ölçüleri
2. Yazılı ve sözlü metnin özellikleri
3. Metin çözümlemesinde temel hedefler
a) İyi okuyucu yazıcı olabilmenin temel ilkeleri
b) İyi dinleyici konuşmacı olabilmenin temel ilkeleri
c) Metin özetleme
d) Metinlere uygun başlık bulma
e) Metinlerin ayrıntılarım derecelendirme
f) Metin tamamlama
g) Diğerleri
4. Metin çözümlemesinde dil içi öğelerin işlev ve değerleri
5. Metin çözümlemesinde dil dışı öğelerin işlev ve değerleri
C. Dilin Kullanım Amaçları Doğrultusunda Metin Türleri
1. Bilgi aktarma amaçlı metinler
2. Bilgiyi denetleme amaçlı metinler
3. İletişim kurma ve iletişimi sürdürme amaçlı metinler
4. Davranış geliştirme amaçlı metinler
5. Estetik yaşantı oluşturma amaçlı metinler
6. Bir düşünceyi savunma karşı çıkma amaçlı metinler
(l l. SINIF)
AMAÇLAR
Bu programı başarı ile tamamlayan her öğrenci;
1. Dilin ses yapısının öncelikle fiziksel ve fizyolojik bir yönü olduğunu kavrar.
2. Seslerin nasıl çıkarıldığım fark eder.
3. Standart Türkçe'deki sesleri düzgün olarak çıkarır.
4. Dil seslerinin çeşitli yönlerden farklılaştığım anlar ve uygun sınıflamalar yapar.
5. Bazı ses özelliklerinin anlamla doğrudan ilişkili olduğunun farkına varır ve gerekli ayrımları yapar.
6. "Sözcük" terimim tanımlar ve verilen bir sözcüğün yapışım açıklar.
7. Sözcüğü oluşturan birimlerden bazılarının daha büyük yapılarla ilişkilerim kavrar ve bunları açıklar.
8. Türkçe'de sözcük oluşturma yollarım sıralar ve örneklendirir.
9. Sözcüklerin dizilişinde belirli kuralların işlediğim fark eder ve bunları tanımlar.
10. Dizilişlerine göre sözcüklerin tür ve görevlerim tanımlar.
11. Cümleyi bir diziliş birimi olarak tanımlar, yapı ve görev açısından türlerim sıralar.
12. Dil yapısının söz varlığından ayrı. ama onunla sıkı bir ilişkide olduğunu kavrar ve söz varlığının öğelerim tanır.
13. Dilin yazıdan ayrı. ama aynı zamanda onunla yakın bir ilişkide olduğunu kavrar ve yazıyı bütün kurallarıyla tanımlar.
14. Her dilin kendine özgü bir yazı sistemi olduğunun. ayrıca her dilin herhangi bir yazı sistemine bazı düzenlemelerle uyarlanabileceğinin farkına varır.
15. Dili yazmanın o dile özgü kuralları olduğunu kavrar ve bu kuralları uygular.
AÇIKLAMALAR
1. Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliğim uygulayan ortaöğretim kurumlarında haftada 3 kredi saat ve bir dönem okutulmak üzere hazırlanan Dilbilim II Dersi Öğretim Programı öğrencilere dilin ses. biçim, diziliş ve anlamdan oluşan bir yapı içerdiğim ve bu yapının öğeleri arasındaki etkileşimleri kavratmak amacıyla tasarlanmıştır. Program amaçlarından biri de dili yazma işinin kendine özgü kuralları olan bir düzenek (Alfabe) gerektirdiğim kavratmaktır.
2. Konular işlenirken, dil bilgisi terimlerine çok sık başvurma yerine daha çok öğrencinin ana dili hakkındaki sezgi kaynaklı bilgilerim harekete geçirecek yaklaşım izlenmelidir.
3. Bu programda "Dilin sesleri" teriminde standart Türkçe'nin sesleri anlamında kullanılmıştır.
4. Üçüncü ünitenin işlenişinde dil ile yazının ayrı sistemler olduğu vurgulanmalı, ancak bunlar arasında belirli bir bağlantının bulunduğunun kavratılmasına da önem verilmelidir.
5. Bu programa göre hazırlanacak olan ders kitapları B5 ebadında ve 7-9 forma olacaktır.
I. ÜNİTE: DİLİN YAPIŞI
II. ÜNİTE: SÖZ varlığı
III. ÜNİTE: DİLİN YAZILIŞI
ÜNİTELER
I. ÜNİTE: DİLİN YAPIŞI
A. Dilin Ses Yönü
1. Sesletme
a) Seslerin oluşumu
b) Sesletme süreçleri
c) Sesletme organları
2. Dilin Sesleri
a) Ünlüler
b) Ünsüzler
c) Çeşitli ses sınıflandırmaları
3. Sesin Anlamla ilişkisi
a) Anlam ayırt edici ses özellikleri
b) Anlam ayırt etmeyen ses özellikleri
B. Dilin Biçim Yönü
1. Sözcük
a) Tanım
b) Kapsam
c) Yapı
2. Sözcük oluşturma
a) Ekleme
b) Birleştirme
c) Yeni anlam verme
d) Kısaltma
3. Kök-ek ilişkileri
a) Eklemenin ses ve anlam özellikleri
b) işlev ve yapı açısından ekler
C. Sözcüklerin Dizilişi
1. Sözcükler arası ilişki alanları
a) Niteleme
b) Tümleme
2. Sözcük türleri
3. Cümle
a) Cümlenin öğeleri
b) Cümlenin türleri
A. Söz Varlığının Yapışı
B. Söz Varlığı Öğeleri
1. Temel sözcükler
2. Bileşik sözcükler
3. Terimler
4. Deyimler
5. Ata sözleri
6. Kalıp ve kalıplaşmış sözler
A. Dil, Yazı ve Alfabeler
1. Dil ve yazı
2. Alfabeler
B. Ses ve Harf
C. Yazım
Ana Sayfa & Müfredat Proğramları Sayfası