TD.26.10.1992/2396

T.C.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı


Tarih : 09.09.1992 Sayı :277

Konu: "Ders Geçme ve KrediYönetmeliği"ni uygulayan orta dereceli okulların lise ortak dersler uygulamasında   yer alan  "Coğrafya 1-2" ders   programının kabulü.

"Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliği"ni uygulayan orta dereceli okulların lise ortak dersler grubu içerisinde yer alan 4 (dört) kredi saatlik "Coğrafya 1-2" ders programının denenip geliştirilmek ve 1992-1993 öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere bağlı örneğine göre kabulü hususunun Bakanlığımızca kararlaştırılmıştır.

ORTAÖĞRETİM KURUMLARI

COĞRAFYA l, 2 PROGRAMI

(9. SINIF) AMAÇLAR:

Öğrencilere;

1. Yakın çevrelerinden başlayarak yurdumu ve dünyayı tanıtmak; onlarda vatan, millet ve insanlık sevgisini daha bilinçli, daha köklü kılmak.

2. Türkiye'nin dünya üzerindeki yerini ve önemini belirterek ve onlarda ülkemizin kalkınmasında severek sorumluluk alma duygusunu geliştirmek.

3. Çeşitli coğrafya olaylarının (tabii, beşeri, ekonomik) yeryüzünde dağılışlarını, bunların sebep ve sonuç ilişkilerini ve yeryüzü, canlılar, özellikle insan hayatı üzerindeki etkilerini inceleterek, olayların farklı dağılışı sonunda yeryüzünde meydana gelmiş olan değişik karakterdeki alanların özelliklerini kavratmak.

4. insanların birbirleriyle ve coğrafi çevreleriyle karşılıklı ilişkilerini, insan topluluklarının yaşama yerlerini ve geçinme yollarını inceleterek onların, yurdumuzun ekonomik kalkınmasında faydalı birer eleman olarak yetişmelerini sağlamak.

5. İnsanın yaşama alanı olarak yeryüzünün coğrafi şartlarını, imkan ve kaynaklarını tanıtmak; bu imkan ve kaynakların sınırsız olmadığını, bu sebeple onların israfından kaçınmak gerektiğini kavratmak; tabiatı sevdirmek ve onu kourma alışkanlığını kazandırmak.

6. Milletlerin refah ve mutluluklarının coğrafi çevreden yararlanma derecesine ne kadar bağlı olduğunu, yurdumuzun henüz işlenmemiş olan tabiî kaynaklarının ne kadar geniş çalışma alanı teşkil ettiğini örnekleriyle belirtmek.

7. Bulundukları tabii çevrenin, bölgenin, diğer bölgelerin ve bütünüyle Türkiye&nin ekonomik ve sosyal kalkınmasına yarayan yerüstü ve yeraltı kaynakları ile turistik zenginliklerini tanıtmak.

8. Çeşitli haritaları, resimleri, istatistik, grafik ve diyagramları yorumlamayı, bunlardan yararlanmayı öğretmek ve onlarda plan. kroki ve özelilkle Türkiye haritası çizme becerisini geliştirmek,

9. Öğrencilerin, milli servet kaynaklarımızı koruma ve değerlendirme gereğine inanmış ve bu yolda alışkanlıklar kazanmış vatandaşlar olarak yetişmelerini sağlamak,

10. Öğrencileri, yurdumuzun ve milletimizin sorunları üzerine eğilen, bunları inceleyip öğrenen ve bu sorunların yurt ve millet yararına çözümlenmesine içtenlikle katılan aydın yurttaşlar olarak yetiştirmek.

AÇIKLAMALAR:

l. Yeryüzü, havaküre, suküre ve taşkürenin temas alanı, diğer bütün canlı varlıklarla birlikte insanın yaşama yeridir. Yeryüzünde görülen iklim, yerşekilleri ve bu şekillerin devam değişip gelişmeleri, yeraltı suları, akarsular, buzullar, göller, denizler, topraklar, doğal bitki örtüleri, hayvanlar ve bunlarla ilgili bütün belirtiler coğrafya olaylarıdır. Fakat, tabiat olaylarının yanında onlarla ahenkli bir tarzda insan toplululklarını çeşitli faaliyet ve tesisleri de yer almaktadır. Yeryüzünde köy. kasaba, şehir vb. yerleşme yerleri, endüstri, maden işletmeleri ve merkezleri kurulup gelişmiş; tarlalar, bağlar ve bahçeler açılmış; yolar, köprüler, tüneller, istasyonlar, limanlar, barajlar, hava meydanları vb. inşa edilmiştir. Bütün bu tabiat olayları ve insan faaliyetleri gün geçtikçe değişmekte, gelişmekte veya yenileri ortaya

çıkmaktadır. İnsanın yaşadığı her yer az veya çok değişmektedir. İşte, insanın hayati faaliyetleri ile ilgili bütün belirtiler de beşeri belirtiler (kültür etmenler) adı altınad toplanabilir. Beşeri belirtiler büyük ölçüde tabiat şartlarına bağlı olmakla birlikte, insan toplumları da kültür seviyeleri ile ölçülü olmak ve tabiat şartlarına uygun bulunmak kaydıyla çevreleri üzerinde değiştirici etkiler yapmaktadır. İşte coğrafyanın araştırma ve incelem ekonusu yeryüzünde görülen olayların karşılıklı sebep ve sonuç ilişkileridir. Bu bağıntı ve ahenk içinde özellikle zamanımızda en belirgin rol insana düşmektedir.

2. Coğrafya, yeryüzü olaylarının her birini ayrı ayrı değil, bu olayların dağılışını, yeryüzü ve ve birbirleriyle olan ilişkilerini ve çevre şartlarına uyumlarını araştırıp inceler. Bu sebeple, doğrudan doğruya bu olayların her birini inceleyen diğer bilimlerden farklıdır. Örneğin, coğrafyada sürekli değişebilen hava basıncı, rüzgar, yağmur, şimşek, yıldırım vb. meteorolojik olaylar ile bunların bağlı olduğu kanunlar incelenmez, bunlarla ilgili ölçmeler yapılmaz ve bu ölçmelere dayanılarak hava tahminleriyle uğraşılmaz. Bütün bunlar meteorolojinin amacı ve görevidir.

Coğrafya, meteorolojinin eriştiği sonuçlardan yararlanarak iklim tiplerini, iklim tiplerinin yeryüzüne dağılışlarını; iklim şartlarının, yeryüzü şekilleri, akarsuların rejimleri, bitki ve hayvan toplulukları ve nihayet bütün bu tabiat faktörlerinin nüus dağılışı, yerleşme, konut, yaşayış ve ekonomi üzerindeki etkilerini araştırır. Yine coğrafya, belli iklim vetoprak şartlarına bğalı bulunan doğal bitki ve hayvan topluluklarını ve insanı, insanların bu bitki topluluklarından hangi amaçlarla nasıl yararlandıklarını ve yararlanabileceklerini, doğal çevrenin değiştirilmesi sonucunda tabiattaki dengenin nasıl bozulacağını ve bütün bunların yaratacağı ekonomik sonuçlan araştırır. Bu itibarla coğrafyanın konusu insan ile tabiat arasındaki karşılıklı ilişkilerdir.

3. Coğrafyada fiziki ve beşeri olayları açıklayabilmek için yardımcı bilimlere başvurulur, onların araştırmalarından doğan sonuçlardan yararlanılır.

4. Coğrafya kendi içinde bir takım bölümlere ayrılır. Genel coğrafya ile ülkeler coğrafyası aynı bilimin birbirini tamamlayan iki araştırma ve inceleme koludur. Genel Coğrafya; coğrafi olayların yeryüzünde nasıl meydan ageldiğini ve yeryüzünün değişik bölgelerindeki benzerleriyle mukayeselerini, başka deyişle coğrafi olay esas olmak üzereyeryüzüyle ilişkilerini inceler. Buna karşılık ülkeler coğrafyası; çeşitli coğrafi olayların yeryüzünün bir bölümünde veya bütününde meydana getirdiği etkileri ve bunlardan çıkan sonuçları inceler. Yeryüzünün o bölümünde veya bütününde farklı bölgeler olup olmadığını araştırır ve bunların coğrafi niteliklerin iortaya koyar. Bundan dolayı coğrafya bir bütündür ve bir tek disiplindir.

5. Programdaki konular üzerinde etraflı ve yeterli çalışmaların yapılabilmesi için yerküre, çeşitli haritalar, atlaslar mümkün olduğu hallerde büyük ölçekli haritalar, ansiklopediler, dergi, grafik, resim, projeksiyon gibi araçlar ile büyük Türk araştırıcılarının biyografiarının okullarda bulundurulmasına çalışılmalıdır.

6. Öğrencilerden, okuyacakları konularla ilgili, çeşitli kaynaklarda bilgiler toplamaları istenerek, onlara derse hazır girme alışkanlığı kazandırılmalıdır.

7. Öğrenciler atlaslarda ve duvar haritalarında bulunabilen yer adları ile değişken olan istatistik bilgileri ezberleme yerine, coğrafya olaylarını açıklamaya ve sonuç çıkarmaya yöneltilmelidir.

8. Öğrencilerin bilgilerinin ölçülmesinde belleğe dayalı sorulardan kaçınılmalı, onlara coğrafya öğretiminin amaçlarına uygun olarak düşündürücü, araştırıcı, sebep ve sonuçlar arasında ilişki kurabilecekleri sorular sorulmalıdır.

9. Gezi ve gözlemlerin coğrafya öğretiminde büyük bir yeri olduğundan, sınıfça geziler düzenlemeli, öğrenciler inceleme gezilerine ve gözlemlere teşvik edilmeli, bu gezi ve gözlemlerdeki izlenimlere göre hazırlanacak raporlar sınıfta tartışılarak değerlendirilmelidir. :

10. Türkiye'nin coğrafi bölgelerinin incelenmesine okulun bulunduğu bölgeden başlanmalıdır.

11. Bölgeler işlenirken;

a) Türkiye'nin dünyadaki yeri ve önemi konusunda, yurdumuzun bugünkü sınırlarının Atatürk'ün önderliğinde yapılan milli mücadele sonucunda çizilmiş olduğuna ve coğrafi konumu itibariyle stratejik önemine değinilmeli; ayrıca. Türkiye'nin komşu olduğu Ortadoğu ülkeleri arasında gerek ekonomi, gerek kültürel alandaki üstünlüğün. Atatürk İnkılabının bir sonucu olduğu belirtilmelidir.

b) Karadeniz Bölgesi konusunda Atatürk'ün 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkışı ile Kurtuluş savaşının başlamış olduğu vurgulanmalı; Havza ve Amasya tamimlerinin kapsam ve sonuçların değinilmeli; Kastamonu'dan bahsederken de şapka ve dolayısıyla kılık kıyafet değişikliklerinden söz edilmelidir.

c) Marmara Bölgesi konusunda. Boğazların önemine ve Lozan Antlaşmasının bu konudaki sonuçları ile daha sonra Boğazlara yeni bir statü getiren Montreux sözleşmesine yer verilmelidir.

ç) Ege Bölgesi konusunda. Kurtuluş Savaşında bu bölgede yapılan savaşlar ile sonuçlarından bahsedilmelidir.

d) İç Anadolu Bölgesi konusunda, sivas Kongresi ve önemi atatürk'ün Ankara'ya gelişi, Sakarya Meydan Muharebesi. Büyük Millet Meclisinin açılışı ve Ankara'nın başkent oluşunun coğrafi sebepleri üzerinde durulmalıdır.

e) Akdeniz bölgesi konusunda. Atatürk'ün Hatay'a verdiği önem ve Hatay'ın Anatavatan katılmasına değinilmelidir.

f) Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri konularında. Erzurum Kongresi ile bu kongrede alınan kararların önem ve sonuçlarına yer verilmelidir. Ayrıca, bölgeler incelenirken yöre halkının Milli Mücadele sırasındaki kahramanlıkları, Gaziantep ve Kahramanmaraş örnekleriyle açıklanmalıdır.

COĞRAFYA I (9. SINIF)

GİRİŞ: Coğrafyanın Konusu ve Bölümleri

I Ünite: Yeryuvarlağı

1. Yeryuvarlağının Evrendeki Yeri

a) Yerin şekli ve boyutları

b) Paralel, meridyen, enlem, boylam.

2. Yeryuvarlağının Hareketleri ve Sonuçlan

a) Gece ve gündüz

b) Mevsimler

II. Ünite : Harita Bilgisi

1. Harita ve Ölçek

a) Haritalarda yüzey şekillerinin gösterilmesi.

b) Haritalardan yararlanma, harita işaretleri, harita üzerinde uzunluk ve alan ölçülmesi.

III. Ünite : İklim

1. Atmosfer ve Özellikleri

2. İklim ve İklim Elemanları

a) Sıcaklık

b) Basınç ve rüzgarlar

c) Nemlilik ve yağış

3. Türkiye'de İklim Elemanları

a) Sıcaklık

b) Basınç ve rüzgarlar

c) Nemlilik ve yağış

4. Yeryüzünde Başlıca İklim Tipleri ve Tabii Bitki Örtüsü

IV. Ünite Yeryuvarlağının Yapısı ve Yerşekillerinin Oluşum

1. Yerkabuğunun Yapısı

2. Yerkabuğunun Malzemesi Taşlar ; *

3. Yeryuvarlağının İç Yapısı

4. Jeolojik Devirler

5. İç Kuvvetler

a) Dağ oluşumu (Orojenik Hareketler) ve Türkiye'de Dağ Oluşumu,

b) Epirojenik Hareketler, Türkiye'de Epirojenik Hareketler

c) Volkanizma, Türkiye'de Volkanik Dağlar.

ç) Depremler, Türkiye'de Deprem ve Korunma Yolları

6. Türkiye'de Ovalar ve Platolar

V. Ünite___: Yeryüzünün Biçimlenmesi (Dış Kuvvetler)

1. Taşların Çözülmesi, Toprak oluşumu ve Türkiye'deki Başlıca Toprak Çeşitleri

2. Yer Göçmeleri ve Kaymalar

a) Yer göçmeleri ve yer kaymalarını oluşturan etkenler

b) Türkiye'de yer göçmeleri ve kaymalar

3. Toprak Erozyonu

a) Toprak erozyununu oluşturan etkenler

b) Türkiye'de toprak erozyonu ve toprak korunması

4. Akarsular

a) Akarsuyun oluşumu, havzası, su bölümü, akımı (Debisi) ve rejimi

b) Türkiye'de akarsuların oluşturduğu aşındırma ve biriktirme şekilleri

5. Türkiye'de Yeraltı Suları ve Kaynaklar

6. Türkiye'de Karstik Sular, Aşındırma ve Biriktirme Şekilleri

7. Göller ve Oluşumları

a) Yeryüzünde ve Türkiye'de göllerin oluşumu

8. Türkiye'de Buzullar ve Oluşturduğu Şekiller

9. Türkiye'de Rüzgarların oluşturduğu Şekiller

10. Denizlerde Hareket

a) Dalgalar, akıntılar ve gel-git olayları

b) Türkiye'de dalga ve akıntıların oluşturduğu kıyı şekilleri

COĞRAFYA 2

GİRİŞ:

- Türkiye'nin Dünya Üzerindeki Yeri ve Önemi

- Coğrafi Bölge, Bölüm, Yöre Kavramları

- Coğrafi Bölgeleri Oluşturan Faktörler

- Türkiye'nin İdari Bölümleri

SINIF

HEDEFLER-DAVRANIŞLAR

KONULAR

AÇIKLAMALAR

Hedef:Türkiye'nin dünya üzerindeki yerinin önemini değerlendirebilme

Davranışlar:

1. Türkiye'nin dünya ü/erindeki yerinin önemini açıklama.

2. Türkiye'nin dünya ü/erindeki yerinin diğer ülkelerle olan ilişkilerine etkisini açıklama.

TÜRKİYE'YE YÖNELİK İÇ VE DIŞ TEHDİT

* Türkiye'nin jeopolitik durumunun önemli olması

Stratejik bakımdan dünyanın kritik bir bölgesinde olması Avrupa ve Asya arasında bir köprü teşkil etmesi

Karadeniz ve Akdeniz arasındaki su yollarına egemen olması Petrol kaynaklarına yakın olması

Dünya güç dengesini etkileyen bir noktada bulunması

* Güçlü Türkiye'nin arzulanmalıyışı Türkiye'nin zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahip olması

Ekonomik gücünün gelişmekte olması

Halkın hızlı sosyo-ekonomik kalkınma ve modernleşme konusunda sürekli bir istek ve güce sahip olması

Bu hedef ve davranışlar, öğretim programının "Türkiye'nin Dünya üzerindeki Yeri ve Önemi" konusunda kazandırılacaktır.

COĞRAFİ BÖLGELER:

L Ünite______\_ Karadeniz Bölgesi

1. Bölgenin Coğrafi Özellikleri

2. Bölgenin Bölümleri :

a) Doğu Karadeniz Bölümü

b) Orta Karadeniz Bölümü

c) Batı Karadeniz Bölümü

3. Bölgenin Tükiye Ekonomisindeki Yeri

4. Bölgenin Türkiye Turizmindeki Yeri

II. Ünite___: Marmara Bölgesi

1. Bölgenin Coğrafi Özellikleri

2. Bölgenin Bölümleri

a) Yıldız Dağlan Bölümü

b) Ergene Bölümü

c) Güney Marmara Bölümü ç) Çatalca-Kocaeli Bölümü

3. Bölgenin Türkiye Ekonomisindeki Yeri

4. Bölgenin Türkiye Turizmindeki Yeri

III. Ünite___: Ege Bölgesi

1. Bölgenin Coğrafi Özellikleri

2. Bölgenin Bölümleri :

a) Ege Bölümü

b) İç Batı Anadolu Bölümü

3. Bölgenin Türkiye Ekonomisindeki Yeri

4. Bölgenin Türkiye Turizmindeki Yeri

IV. Ünite Akdeniz Bölgesi

1. Bölgenin Coğrafi Özellikleri

2. Bölgenin Bölümleri :

a) Adana Bölümü

b) Antalya bölümü

3. Bölgenin Türkiye Ekonomisindeki Yeri

4. Bölgenin Türkiye Turizmindeki Yeri

V. ÜNİTE : Güneydoğu Anadoul Bölgesi

1. Bölgenin Coğrafi Özellikleri

2. Bölgenin Bölümleri :

a) Dicle Bölümü

b) Orta Fırat Bölümü

3. Bölgenin Türkiye Ekonomisindeki Yeri

4. Bölgenin Türkiye Turizmindeki Yeri

VI. Ünite : Doğu Anadolu bölgesi

1. Bölgenin Coğrafi Özellikleri

2. Bölgenin Bölümleri :

a) Yukarı Fırat Bölümü.

b) Erzurum Kars Bölümü

c) Yukarı Murat-Van bölümü ç

) Hakkari Bölümü

3. Bölgenin Türkiye Ekonomisindeki Yeri

4. Bölgenin Türkiye Turizmindeki Yeri V

II. Ünite : İç Anadolu bölgesi

1. Bölgenin Coğrafi Bölgesi

2. Bölgenin Bölümleri :

a) Konya Bölümü

b) Yukarı Sakarya Bölümü

c) Orta Kızılırmak Bölümü ç) Yukarı Kızılırmak Bölümü

3. Bölgenin Türkiye Ekonomisindeki Yeri

4. Bölgenin Türkiye Turizmindeki Yeri