ÇEVRE VE İNSAN DERSİ PROGRAMI

(9-10-11. SINIF)

AÇIKLAMA:

Ders Geçme ve Kredi Sistemine göre dönemler esas alınarak hazırlanan ve halen Sınıf geçme Sisteminde uygulanmakta olan bu program, 2455 ve 2470 sayılı Tebliğler Dergisindeki açıklamalar doğrultusunda sınıflar esas alınarak düzenlenmiş olup, uygulama bu doğrultuda yapılmaktadır.

Lise, And.Lis., Yab.Dil Agır.Liselerinin tüm alanları ile Fen Liselerinin 9. Sınıflarında: Seçmeli Ders, Fen Bil., Sosyal Bil. Sanat (Müzik) Alanlarının 10. Sınıflarında: Seçmeli Ders, Türkçe-Mat., Yab.Dil, Spor Alanlarının 11. Sınıflarında: Seçmeli Ders


 

T.C.

MİLLİ LGİTİM bakanlığı

IALİM VL TLRBİYE KURULU BAŞKANLIĞI

 

Karar Sayısı : 96                                       Karar Tarihi : 24.04.1992                    TD: 11.05.1992-2358

 

Konu: "Ders Geçme ve Kredi Sistemi'nin uygulayan orta dereceli okulların lise seçmeli dersler grubu arasında yer alan Çevre ve insan 1 dersi öğretim proğramının kabulü

"Ders Geçme ve Kredi Sistemi'ni uygulayan orta dereceli okulların lise seçmeli dersler grubu arasında yer alan "Çevre ve İnsan l" dersi öğretim programınm. denenip geliştirilmek ve 191) l-l 992 öğretim yılmdan itibaren uygulanmak üzere, bağlı örneğine göre kabulü hususunun Bakan'a arzı kararlaştırıldı.


 

ÇEVRE VE İNSAN

l AMAÇLAR :

Çevre ve insan Dersi île Öğrencilere;

1. Çevre bilgisinin bir sentez bilgisi olduğu kavramı, çevre eğitiminin kişinin tüm hayatı boyunca almaşı ve uygulaması gereken bir eğitim süreci olduğu, temel amacın bireylerin çevre bilincinin geliştirilmesi. çevreye duyarlı, olumlu, kalıcı davranış değişiklikleri kazandırılması. doğal, tarihi ve estetik değerlerin korunması. bu uygulamalara aktif kalıtımının sağlanması.

2. Çevrenin fizik, biyolojik ve sosyal ögelerinin bir bütün olarak ele alınması gerektiği, organizmanın dışında bulunan her şeyin çevrenin bir öğesi olduğu. çevresel öğelerin sürekli bir etkileşim içerisinde bulunduğu.

3. Canlıların dağılımım ve çokluğunu belirleyen etkileşimleri konu edinen bir bilim olarak temel ekolojik kavramları.

4. Çevreyi kirletici davranışlardan kaçınma ve bu tip davranışları engelleme istek ve davranışı.

5. Çevre ve sağlık ilişkisinin önemi: sağlıklı bir çevrede yaşamanın anayasal bir hak olmasının yanısıra. böyle bir çevreyi oluşturma, koruma ve geliştirmenin aynı zamanda bir sorumluluk olduğu, çevre sorunlarının çözümünde katılma ve görev alma istek ve bilinci,

6. İçme ve kullanma suyu. atıklar, konut, hava kirliliği, radyasyon. aydınlatma, havalandırma, gürültü, vektör kontrolü, gıda sağlığı, çalışma koşulları ve işyeri ortamı, kazalar ve önlenmesi. turist sağlığı \e hekimliği- toplum bireylerinin kazaları önleme ve ilkyardım bilgi ve beceri eksikliği, nüfus sorunu vb. konuların. çevre ve sağlık sorunları olarak bir bütün halinde ele alınması. kirletici öğeler ve sağlık bağlantısının kurulabilmesi.

7. Çevreyi korumanın yanısıra düzeltici adımlar atma. hu tip düzeltici çabaları destekleme istek ve bilinci.

K. Çevre konusundaki haber, değerlendirme ve tanışmalarda çok yönlü bakış açışı.

9. Çevreyi korumak için plan ve projeler üretme istek ve becerisi.

10. Kendi yakın çevresinden haşla\arak. ülkenin ve dünyanın çevre sorunlarım kavramasını sağlayacak temel bilgiler.

11. Varolan olumsuz çevre koşullarının düzeltilmesinin mümkün olduğu. bunun kişinin kendisine ve gelecek nesillere karşı bir sorumluluğu olduğu bilinci.

12. Doğal ve yapay aletlere hazırlıklı olma. afet durumlarında. sorunların çözümüne katkıda bulunabilecek temel bilgilere sahip olma. böyle durumlarda toplumsal organizasyonları kolaylaştırma, can ve mal kaybım en aza indirecek uygulama ve davranışlara katılma sorumluluğu kazandırılmalıdır.

AÇIKLAMALAR

Çevre konuşu günümüzde ve gelecekle en çok ilgi çeken ve kamuoyunu ilgilendiren konulardan birisi olmayı sürdürecektir. Bunun başlıca nedenler şöyle sıralanabilir:

1. Çevre sorunları giderek artmaktadır.

2. Yağmur ormanlarının tükenmesi. ozon tabakasının delinmesi gibi sorunlar tüm dünya ülkelerim ilgilendirmektedir.


3. Dünyada bazı canlı türlerinin nesilleri tükenmektedir.

4. Dünyanın bazı bölgelerinde kuraklık ve aşırı sulamaya bağlı çoraklaşma. önemli çevre ve beslenme sorunları yaratmaktadır.

5. Çevre kirliliği insan ve diğer canlıların varlığım tehdit edici bir unsur olma niteliği kazanmaktadır. Yanlış şehirleşme, sanayi tesislerinin çevresel etki değerlendirmesi yapılmaksızın kurulması, yerleşim yerlerinin alt yapı eksiklikleri. sanayi kuruluşlarının katı. sim ve gaz atıklar için arıtma ve geri kazanma tesislerinin olmayışı, yanlış gübreleme ve sulama, hatalı ilaç kullanımı gibi bilinçsiz tarım faaliyetleri dahil bir çok sorun çözülmek zorundadır.

6. Çevre, insan sağlığı ile yakından ilişkilidir. İnsan sağlığım tehdit eden fizik, biyolojik ve sosyal çevre unsurları vardır.

Çevre:

1. Hastalıklara zemin hazırlayabilir.

2. Hastalıkların doğrudan nedeni olabilir.

3. Hastalıkların seyrini etkileyebilir.

4. Hastalıkların yayılımını dolaylı olarak kolaylaştırabilir.

7. Çevre ile ilgili olarak değişik bakış açıları tek yönlü etkilenmelere neden olabilir.

Çevre ve insan bilgisi verilirken temel alınacak esas. üniversite eğitimine hazırlık olarak temel bilgilerin verilmesi olduğu kadar, toplum genel kültürüne kazandırılacak çevre bilgilerinin de gözönüne alınmasını gerektirir. Çevre bilgisi bir sentez, bilgisidir. Bir çok bilimsel disiplinin çevre ile ilgili temel bilgileri bu derste sentez edilmelidir. Konunun sentez bilgisi olduğu ihmal edilecek olursa bilgilerin tek bir açıdan verilmesi söz gelimi sadece ekolojik sadece sağlık, sadece insan ekolojisi. sadece sosyal çevre açılarından verilmesi kişilerin diğer öğeleri ihmal etmesine yol açabilecektir.

Bütün ekolojik öğeleri sağlık için tehlikeli sayarak yoketmeye kalkışmak ülkenin doğal yapışı açısından tehlikeli olabileceği gibi. sağlık ögesini ihmal etmek kişinin bu açıdan bilgilenmesini engelleyecektir.

Öte yandan temel biyoloji ve sağlık konularım kavramamış olan öğrencilerin doğrudan çevre ve insan bilgisi dersini almaları durumunda konuları anlamalarım sağlayacak temel bilgiler eksik kalacaktır. Sağlık ve çevre ile ilgili bilimsel doğrular sürekli değişim içerisindedir.

Bütün bunların ışığında çevre ve insan dersinde aşağıdaki esasların gözönüne alınması gerekmektedir.

l. Çevre ve insan sağlığı bağlamışı kurulmalıdır.

2- Temel ekoloji ve çevre sağlığı bilgileri verilmelidir. Bu yaklaşıma insan ekolojisi öğeleri de eklenmelidir, iki kapsam içerisinde canlılar ve çevre, madde döngüleri, biyolojik faktörler, ekosistemler. biyomlar. ekolojik değişmeler vb. gibi temel bilgilerin verilmesi sorunludur.

3. kirlenme konuşu çözüm önerileri ile birlikte işlenmelidir.

4. Konular korkutucu ve gelecek endişesi yaratacak şekilde değil uyarıcı ve çözüm arayıcı nitelikte işlenmelidir.

5. Yaşadığımız çevredeki kaynaklarımız ve doğal hayat öğeleri, insanların çevreye olumsuz etkileri, yokolan ve yokolmakta olan türler üzerinde durulmalıdır.


6. Çevre ve sağlık bağlantısı temel konulardan birisi olmalıdır. Sağlık çevre ilişkisi. çevre kirlenmesi ve sağlıkla ilgili etkilerinin yanısıra alınacak önlemler, su. hava, toprak ve besin kirliliği, gürültü, radyasyon vb. konular işlenmelidir.

7. Günlük hayatın vazgeçilme/ bir bölümü elması açısından yapay çevre. yapay atmosfer, aydınlatma, kamuya açık yerler, a/ ya da çok sağlığa zararlı olabilecek kuruluşlar, kazalar vb. gibi konular üzerinde durulmalıdır.

8. Doğal ve yapay afetler konuyla ilgili duyarlık yaratılmasında önemlidir.

c). Nüfus hareketleri, kentleşme, göç. turizm, çevre ve insan dersinin diğer konularının daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.

10. Çevre ve insan dersinde sosyal çevre, aile. toplum ve diğer sosyal öğeleri çevrenin sosyal bileşeninin kavranmasını kolaylaştıracaktır.

11. En son olarak bozulan çevrenin yeniden düzeltilmesi konuyla ilgili uygulama isteği ve insanlığın bozulan çevre karşısında çaresiz, olduğu şeklindeki yanlış algılamaları ortadan kaldıracak, düzeltici çabalara katkıları kolaylaştıracaktır.

KONULAR:

I. Temel ekoloji bilmisi.

l. Canlılar ve Çevre

1.1. Canlılar ve çevre

1.1.1. Ekolojiye giriş ve genel tanımlar

1.2 Fiziksel çevre (abiyotik faktörler)

l .2. l. Güneş ışınımı

1.2.2. Sıcaklık

1.2.3. Su

1.2.4. Toprak

1.3. Madde döngüleri (biyojokimsayal döngüler)

l .3. l. Su döngüsü

1.3.2. Karbon ve oksijen döngüsü

l .3.3. Azot döngüsü

l .3.4. Fosfor döngüsü

1.4. Biyolojik çevre (Biyotik faktörler)

1.4.1. Genel tanımlar (populasyon. kominite. habitat. ekolojik niş, ekosistem ve biyosfer.)

1.5. Ekosistemlerde besin ve enerji ilişkileri

1.5. l. Beslenme ilişkileri (Üreticiler. Tüketiciler. Ayrıştırıcılar)

1.5.2. Enerji akışı (Besin zinciri, ağı. beslenme düzeyi, tropik düzey)

1.5.3. Simbiyotik ilişkiler ortak vaşam (mutualizm. komensalımz. parazitizm )

1.6. Ekolojik piramitler

 l .6. 1. Enerji

1.6.2. Biyokütle

1.7. Ekosistemlerde rekabet

1.7.1 Tür içi ve türler arası rekabet.


1.7.2. Avcı - av ilişkileri

2. Biyomlar (biyocoğrafya)

2. l. Bitki ve hayvan dağılımı

2.2. Kara biyomları

 2.2. l. Tundra

2.2.2. Kozalaklı ağaç ormanları

2.2.3. Yapraklarım döken ağaçlardan oluşan ormanlar

2.2.4. Tropikal yağmur ormanları

2.2.5. Otlaklar

2.2.6. Çöller

2.3. Su biyomları

2.3. l. Deniz biyomları

2.3.2. Tatlısu biyomları

2.3.3. Akarsu ağızları, haliçler

3. Ekolojik değişmeler

3.1. Populasyonların yapışı ve değişmeleri

3.2. Populasyon büyümesi

3.3. İnsan populasyonu ve nüfus artış problemi

3.4. Kommunitelerde (yaşama birliklerinde) değişmeler

3.4.1. Birincil ardıllık (Birincil Sıralı Değişim)

3.4.2 İkincil ardıllık (ikincil Sıralı Değişim)

II. Yaşadığımız Çevre

1. Kaynaklarımız

1.1. Genel Bilgiler

1.2. Madde kaynaklarımız

l .2. l. Toprak kaynakları

1.2.2. Su kaynakları

1.2.3. Besin kaynakları

1.2.4. Ormanlar

l .2.5. Diğer kaynaklar

1.3. Enerji kaynaklarımız

1.3.1. Fosil yakıtlar

1.3.2. Nükleer enerji

l .3.3. Güneş enerji si

l .3.4. Diğer - (jeotermal, rüzgar, dalga, biyokütle)

2. Doğal hayat

2.1. İnsanın doğal hayata olumsuz etkileri

2.2. Yok olan ve yok olma tehlikesi olan türler

2.2.1. Dünyada

2.2.2. Ülkemizde


2.3. Doğal hayatı korumak için yapılması gereken uygulamalar

III. Çevre ve Sağlık

1. Sağlık ve çevre ilişkisi

2. Çevre kirlenmesi

 2.1. Su kirlenmesi

2.1.1. Nedenleri ve çeşitleri

2. l. l. l. Endüstriyel kirlenme

2.1. l.2.Evsel kirlenme

2.1.1.3. Tarımsal kirlenme

2.1.1.4. Isı kirlenmesi

2.1.2. Etkileri '

2.1.3. Önlemler

2.2. Hava kirlenmesi

2.2. l. Nedenleri ve çeşitleri

2.2.1.1. Kirletici tipleri

2.2. l .2. Londra tipi hava kirlenmesi

2.2. l .3. Los Angeles tipi hava kirlenmesi

2.2.2. Etkileri

2.1.2.1. Sera etkisi

2.1.2.2. Ozon tabakası üzerindeki olumsuz etkileri

2.3. Toprak kirlenmesi

2.3.1. Nedenleri ve çeşitleri

2.3.1.1. Kimsayal kirlenme

2.3. l .2. Nükleer kirlenme

2.3. l.3. Atıklar

2.3.1.4. Diğer

2.3.2. Etkileri

2.3.3. Önlemler

2.4. Besin Kirlenmesi

2.4.1. Nedenleri ve çeşitleri

2.4.2. Etkileri

2.4.3. Önlemler

2.5. Gürültü kirliliği

2.5. 1. Nedenleri

2.5.2. Etkileri

2.5.3. Önlemler

2.6. Radyasyon

2.6.1- Nedenleri

2.6.2. Etkileri

2.6.3. Önlemler


IV. Yapay Çevre

1. Yapay atmosfer

2. Aydınlatma

3. Kam uya açık yerler

4. Az ya da çok sağlığa zararlı olabilecek kuruluşlar

5. İşyeri

6. Kazalar

V. Afetler

1. Doğal

2. İnsan nedenli

VI. Nüfus hareketleri

1. Kentleşme

2. Göç

3. Turizm

VII. Sosyal çevre

1. Aile

2. Toplum

3. Diğer sosyal çevre öğeleri

VIII. Bozulan çevrenin yeniden düzeltilmesi

 

Ana Sayfa  &  Müfredat Proğramları Sayfası